خام‌فروشی محصولات کشاورزی یکی از چالش‌های اصلی بخش کشاورزی کشور ما است، متاسفانه سالانه چند میلیون تن از محصولات کشاورزی کشور به‌صورت خام، فرآوری‌‎نشده و حتی بدون بسته‌بندی مناسب از کشور خارج می‌شوند، موضوعی که ارزش‌آفرینی کمتری برای تولید محصولات کشاورزی ایجاد کرده و موجب شده است تا از ظرفیت‌های بالقوه کشاورزی کشور به‌درستی استفاده نشود. به‌همین‌دلیل بسیاری از کارشناسان و فعالان این حوزه، کم‌توجهی به بخش صنایع تکمیلی و تبدیلی کشاورزی را مانع رشد و توسعه پایدار این بخش کشاورزی می‌دانند؛ مانعی که در پی کمبود نقدینگی برای کشاورزان ایجاد و این مسئله به مهم‌ترین دغدغه‌های کشاورزان امروز مبدل شده است و بارها خواستار توسعه و ایجاد واحدهای فرآوری محصولات کشاورزی و دامی در مناطق کشاورزی خود بوده‌اند.

براساس گفته‌های کارشناسان، نبود یا رکود واحدهای صنایع تبدیلی، فعالیت محدود و ظرفیت پایین آنها، فقدان بازار فروش مناسب و کمبود نقدینگی، مهم‌ترین مشکلات کشاورزان و فعالان این بخش است. بر همین اساس باتوجه به نیاز نقدینگی کمتر در صنایع کوچک کشاورزی، این صنایع می‌توانند یاری‌رسان این صنعت باشند، بر همین اساس در این گزارش از صمت به بهانه «۲۱مرداد، روز ملی حمایت از صنایع کوچک» به‌بررسی اهیمت این حمایت و توجه به صنایع کوچک کشاورزی پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

بهره‌وری صنعت دامپروری ما زیر یک درصد است

صنایع کوچک به‌دلیل کمک به توسعه کسب‌وکار و داشتن اشتغالزایی و درآمدزایی بالا، به‌عنوان ستون‌فقرات اقتصاد کشور محسوب می‌شود.در حالی که بخش خانگی یا روستایی صنعت دامپروری، اکنون در بی‌توجهی و عدم‌حمایت کامل به‌سر می‌برد؛ موضوعی که ادامه فعالیت این بخش را با چالش مواجه کرده است.

منصور پوریان، رئیس شورای تامین‌کنندگان دام در گفت‌وگو با صمت درباره وضعیت صنایع کوچک گفت: وضعیتی که اکنون در صنایع تولید دامی کشور وجود دارد، دقیقا مانند وضعیت صنایع بزرگ است. صنایع کوچک تولید دام یا همان دامداری‌های خانگی بسیار آسیب دیده‌اند و نیاز به حمایت و تحریک دوباره دارند.

به‌گفته وی؛ به‌دلیل سیاست‌های حمایتی در قبل از سال ۱۴۰۰، حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد از میزان کل تولید دام کشور مربوط به صنایع کوچک یا خانگی و روستایی بوده؛ اتفاقی که اکنون با چالش مواجه شده است.

رئیس شورای تامین‌کنندگان دام گفت: اکنون بیش از گذشته، صنعت دام کشور چه در بخش کوچک و چه در بخش بزرگ، نیازمند توجه و حمایت‌های بیشتر است. در این راستا، افزایش بهره‌وری در دامپروری از جمله موضوعاتی است که باید موردتوجه قرار گیرد. متاسفانه در صنایع دامی ما، بهره‌وری به‌معنای دقیق وجود ندارد و در حال ‌حاضر میزان بهره‌وری در صنعت دامپروری ما زیر یک درصد است که باید حداقل به ۱.۵درصد برسد تا بتوان از میزان دام‌های مولد خوبی که در کشور داریم، بهره‌وری لازم را داشته باشیم. همه این موارد بدون حمایت دولت و بخش‌های مربوطه امکان‌پذیر نیست و آنچنان که در گذشته نیز مشاهده کردیم، صنعت دامپروری بدون حمایت، نتیجه دلخواه را آنچنان که باید نداشته است.

وی بااشاره به لزوم توسعه سرمایه‌گذاری در این بخش نیز گفت: همواره سرمایه‌های بخش دامی در حوزه پرورابندی بوده که موضوعی بسیار پراهمیت بوده و نتایج خوبی نیز به‌همراه داشته است. در گذشته به‌دلیل سیاست‌های بسیار خوبی که در حوزه دامی کشور از جمله رواج صادرات وجود داشت، ورود سرمایه‌داران فصلی به‌منظور پرواربندی اتفاق می‌افتاد، اما پس از آنکه از صادرات محصولات دامی جلوگیری شد، بخش زیادی از سرمایه‌های مالی که در گذشته در این صنعت وجود داشت، وارد بخش‌های دیگر شد.

به‌گفته وی؛ تامین پایدار منابع مالی و جلوگیری از خروج دام‌های مولد از چرخه تولید است و به‌معنای دیگر، تقویت پرواربندی برابر است با تولید گوشت به‌میزان بسیار زیاد؛ بنابراین اگر در ابتدای دهه ۱۳۹۰ شاهد رشد بسیار خوبی در تولید و صادرات دام بودیم، به‌دلیل پرواربندی بسیار مناسبی بود که در آن سال‌ها شکل گرفت، اما متاسفانه ماهیت سیاست‌گذاری‌های اخیر سبب شد که پرواربندی دام ضعیف شود.

 وی بااشاره به نبود سیاست‌های واضح و در نتیجه آن خروج سرمایه‌های فصلی از این صنعت، گفت: پرواربند دام‌های ضعیف و کوچک از دامدار گرفته و پس از تقویت و پروار کردن آن، به بازار می‌فرستد، زمانی که این فرآیند دچار ضعف شد، در تولید گوشت قرمز در کشور با نوسان مواجه شد.

وی در انتقاد برخی از سیاست‌های عدم‌حمایتی گفت: در دهه ۱۳۹۰ هر پرواربندی می‌توانست به‌میزانی مشخص، صادرات داشته باشد، اما متاسفانه با از بین رفتن این امکان در سال‌های اخیر، سرمایه‌هایی که در گذشته بیشتر وارد این حوزه می‌شدند نیز کاهش یافته است. زمانی که سیاست‌گذاری تغییر یابد و پرواربند مکلف به تولید و فروش دام در بازار داخل باشد، سرمایه نیز از این بخش خارج خواهد شد. همچنان‌که اکنون دام تولیدکننده و روستایی و عشایر به‌صورت مستقیم وارد بازار می‌شود. 

به‌گفته وی؛ براساس آمارهای تولید در سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۳ بیش از یک میلیون و ۴۰۰هزار رأس دام سبک و بیش از ۷۰هزار رأس دام سنگین صادر شد؛ موضوعی که به‌نوعی موجب ایجاد جذابیت و ورود سرمایه به این صنعت شد.

وی تاکید کرد؛ به‌‎منظور خودکفایی و رونق تولید در صنعت دام کشور نیاز است تا زیرساخت‌ها و امکانات لازم برای توسعه این صنعت فراهم شده و برخی سیاست‌گذاری‌ها نیز اصلاح شود.

از کشورهای همسایه در برخورد با صنایع الگو بگیرید

محسن نقاشی، دبیر فراکسیون تشکل‌های صنایع غذایی و کشاورزی در گفت‌وگو با روزنامه صمت با انتقاد از عدم‌حمایت دولت از صنایع کشاورزی گفت: تقاضا دارم که دولت و مسئولان در جلسه‌ای تشریح کنند که برای صنایع چه کرده‌اند؟ در حالی که صنایع کوچک بسیار بیشتر می‌توانند در بخش صادرات کشور فعال باشند، اما حمایت‌های لازم را از سوی دولت دریافت نمی‌کنند. این در حالی است که واحدهای تولیدی، توقعات بسیاری نیز از دولت ندارند و صرفا می‌خواهند تا دولت در مواجهه با آنها مانند کشورهای همسایه الگوبرداری کنند و با تولیدکنندگان به‌ویژه صنایع کوچک که امنیت غذایی کشور را تامین می‌کند، برخورد کند.

وی ادامه داد: در حالی که تولیدکنندگان ارزش‌های بسیار زیادی را در کشورهای منطقه و همسایه حتی افغانستان دارند و حمایت‌های زیادی را دریافت می‌کنند، اما مسئولان ما انتقاد صنایع غذایی را سیاه‌نمایی می‌نامند. بنابراین نیاز است تا از کشورهای همسایه برای حمایت از تشکل‌ها و صنایع تولیدی غذایی و کشاورزی مشورت بگیرند.

نقاشی با بیان اینکه صنایع کوچک ثروت‌های ملی ما هستند، گفت: دولت نباید به آنها نگاه صرفا بخش خصوصی داشته باشد و نسبت به مشکلات آنها بی‌تفاوت باشد، چراکه سرمایه‌های آنها برای کشور و ملی بوده است. بنابراین نیاز است تا مسئولان را قانع کنیم که این بخش سرمایه‌های کشور هستند تا ضمن فراهم کردن زیرساخت‌های لازم، زمینه را برای توسعه سرمایه‌گذاری فراهم کنند.

وی با تاکید بر اینکه نیاز است تا افرادی در مناصب دولتی روی کار بیایند که تخصص و عرق ملی داشته باشند، گفت: سرمایه‌های راکد در کشور هزاران میلیارد دلاری است که در صورت ورود به چرخه و رفع برخی مشکلات مربوط به تولید و صادرات، دیگر نیازی به اقتصاد مبتنی بر نفت و معادن نخواهیم داشت. این در حالی است که متاسفانه افرادی روی کار می‌آیند که نه اطلاعات و نه آگاهی لازم را دارند.

دبیر فراکسیون تشکل‌های صنایع غذایی و کشاورزی در ادامه به بسیاری از مشکلات و چالش‌های این صنعت از جمله معوقات بانکی، عدم‌برخورداری از نقدینگی کافی، قطعی برق، تامین مواد اولیه و ابلاغ دستورالعمل‌های آنی و مشکلات در صدور مجوزهای صنایع کوچک و... اشاره کرد.

وی گفت: متاسفانه حمایت از صنایع غذایی به‌ویژه صنایع کوچک وجود ندارد و برخورد با این صنایع مانند صنایع بزرگ کشور است، در حالی که باید توان این بخش را در ارائه ارزش‌افزوده‌ها و مالیات‌ها در نظر داشت.

پای درددل کشاورزان

محمدرحیم صحرایی یکی از باغداران استان خراسان‌شمالی با بیان اینکه انگور این منطقه، محصولی صادراتی بوده، اما سالانه با مشکلات فروش مواجه است، به ایرنا گفت: اگر صنایع مرتبط با فرآوری این محصول ایجاد شود، می‌توان ارزش‌افزوده قابل‌توجهی برای کشاورزان به‌دست آورد.

کمبود کارخانه‌های فرآوری محصولات کشاورزی باعث شده تا ده‌ها تن از تولیدات استان خام به سایر مناطق کشور منتقل شود، در حالی که حمایت از ایجاد کارخانه‌هایی مانند خشک‌کردن میوه، تولید کنسرو، مربا، مارمالاد، آبمیوه، پوره، کنسانتره، لواشک و فرآوری میوه برای استفاده در صنایع دیگر می‌تواند علاوه بر ایجاد ارزش‌افزوده، مانع ضایع شدن محصولات و فروش ارزان آنها شود.

یکی دیگر از کشاورزان با تاکید بر اهمیت امنیت غذایی و توسعه پایدار کشاورزی گفت: نبود صنایع فرآوری بزرگ‌ترین مشکل کشاورزان است و باعث می‌شود باوجود تلاش زیاد، عایدی کافی نصیب آنها نشود.

وی افزود: این مشکل در محصولاتی مانند انگور، سیب، سیب‌زمینی و پیاز بیشتر احساس می‌شود و نبود انبارهای فنی برای نگهداری این محصولات نیز تهدیدی جدی است.

علی قربانی یکی از دامداران بیان کرد؛ باوجود داشتن دام‌های سبک و سنگین زیاد در استان، صنایع شیر و لبنیات این منطقه با مشکلات متعددی روبه‌رو است و شیر تولیدی به‌صورت خام از استان خارج می‌شود، در حالی که فرآورده‌های لبنی سایر استان‌ها در خراسان‌شمالی به‌فروش می‌رسند.

سخن پایانی

در حالی که مکانیزاسیون کشاورزی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین از راهکارهای مهم برای توسعه بخش کشاورزی است که می‌تواند علاوه بر توسعه این بخش به ایجاد ارزش‌افزوده، کاهش محرومیت در مناطق کم‌برخوردار و روستایی و رونق اقتصادی کشور کمک کند.

اما متاسفانه به‌دلیل کمبود کارخانه‌های فرآوری محصولات کشاورزی، زیرساخت‌های ضعیف صنایع‌تبدیلی، نبود سرمایه، فرسودگی ماشین‌آلات و... بسیاری از واحدهای صنعتی کشور در حالت نیمه‌فعال یا غیرفعال قرار دارند. باتوجه به اینکه اغلب مشکلات مربوط به این صنایع در پی کمبود نقدینگی ایجادشده است، بنابراین ارائه تسهیلات برای ایجاد سرمایه در گردش می‌تواند به‌منظور احیای این بخش موثر واقع شده و اشتغال پایدار، افزایش تولید و کاهش خام‌فروشی را برای استان‌های کشور به‌ارمغان آورد.