ناترازی برق با عدم سرمایه‌گذاری

وزیر نیرو گفت: ایران یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان برق در منطقه و دومین کشور در این زمینه بعد از روسیه است، اما در عین حال مصرف کشورمان هم در سطح بسیار بالایی قرار دارد. به گزارش ایرنا، عباس علی‌آبادی روز پنجشنبه هنگام سفر به غرب کرمانشاه برای بهره‌برداری از چهار پروژه آب و برق اظهار کرد: ناترازی پدیده خوبی نیست، اما برای عبور از این وضعیت تشریک مساعی و کمک همه بخش‌های مردمی و صنعتی ضروری است؛ یادمان باشد ما امروز نزدیک به ۱۰۰ هزار مگاوات تولید نیروگاهی داریم. وی با بیان اینکه مصرف برق در برخی بخش‌های کشور غیرمنطقی به‌نظر می‌رسد، گفت: انتظار می‌رود با همکاری عمومی وضعیت بهتر شود و تلاش می‌کنیم توازن را به‌نحوی برقرار کنیم که به نفع همه باشد. وی ادامه داد: به‌لحاظ فنی از توانمندترین کشورها (در بخش انرژی) هستیم، اما باید با جلب سرمایه و مناسب کردن محیط کسب‌وکار به تولید رونق بیشتری دهیم. با این اقدام می‌توانیم دوباره صادرکننده برق به کشورهای همجوار باشیم. او ادامه داد: با گرمای هوا و بالا رفتن مصرف برق و در عین حال خشکسالی بخشی از ظرفیت‌ تولید آبی کشور از مدار خارج شده، اما برخواهد گشت. وزیر نیرو با اشاره به افتتاح پست‌هالی جدید تولید برق در مناطق گوناگون کشور ابراز امیدواری کرد: با ادامه سرمایه‌گذاری در این بخش بتوان بخشی از ناترازی را برطرف کرد. علی آبادی همچنین در پاسخ به درخواست‌های محلی مبنی بر قطع نشدن برق مناطق گرمسیری و مرزی گفت: علت مشکلات موجود ضعف سرمایه‌گذاری در گذشته است، اما برنامه‌ریزی لازم برای توسعه انرژی‌های تجدید‌پذیر و اجرای پروژه‌های جامعه‌محور در دست اجرا است.

در گذشته پیش‌بینی از شرایط امروز نشد

صمتیک نماینده مجلس نیز شرایط فعلی حوزه برق را محصول عدم سرمایه‌گذاری در حوزه برق در سال‌های گذشته دانست و گفت: قطعی برق ۲ عامل اصلی دارد؛ یکی اینکه از دهه‌های گذشته تاکنون پیش‌بینی‌های لازم در زمینه میزان مصرف برق نشده و متعاقبا تدابیری درستی نیز صورت نگرفته و سرمایه‌گذاری انجام نشده است.

علی‌اکبر رنجبرزاده، عضو کمیسون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: وقتی منبع تولید را نادیده می‌گیریم و برای آن، مصرف در نظر می‌گیریم طبیعتا مصرف از منبع بالا می‌زند.

این عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی توسعه صنعتی در سال‌های اخیر را یکی دیگر از دلایل افزایش مصرف برق در کشور دانست و افزود: مصارف خانگی، صنعتی، کشاورزی و خدماتی برق به‌شدت افزایش یافت. به‌گونه‌ای که شاهد توسعه استفاده از وسایل برقی خانگی حتی در روستاها به نسبت گذشته هستیم. رنجبرزاده اضافه کرد: ما برای این مصارف، منبع تولید جدید برق نداشتیم و منابع تولید همان گذشته است. ضمن اینکه برخی از منابع تولید برق به‌ویژه برق آبی به‌دلیل نزول سطح آب سدها، کاهش یافته است. وی با بیان اینکه ناترازی امروز برق نشان می‌دهد مسئولان گذشته برای نیاز امروز و اینکه به چه مقدار برق نیاز داریم و چه مقدار باید افزایش تولید داشته باشیم، برنامه‌ریزی نکردند، افزود: مسئله این است که در تمامی ناترازی‌ها ما ورودی نداشتیم و سرمایه‌گذاری انجام نشد. رنجبرزاده همچنین به ضرورت استفاده از انرژی خورشیدی اشاره و تصریح کرد: برخی از کشورها حتی تا ۳۰ و ۴۰ درصد مصرف برق خود را از طریق انرژی خورشیدی تامین می‌کنند، اما ما در کمترین حد استفاده از انرژی خورشیدی هستیم. البته امسال هدف‌گذاری شده تا ۲۰ هزار مگاوات برق از انرژی خورشیدی تامین شود.

خیانتی به‌نام اختصاص رانت انرژی به صنایع

یک کارشناس حوزه انرژی درباره وضعیت فعلی صنعت برق گفت: شرایط فعلی حوزه برق از گذشته نیز پیش‌‌بینی و هشدارهای لازم داده شده، اما بی‌توجهی به آن هشدارها شرایط فعلی را رقم زد در حالی که می‌شد با روش‌هایی چون اصلاح سازکار قیمت گذاری انرژی و اجرای طرح‌های بهینه سازی مصرف جلوی بحران انرژی را گرفت.

علیرضا کفش‌کنان، کارشناس حوزه برق در تشریح اظهارنظر اخیر وزیر صمت مبنی بر اینکه ایران جزو بزرگ‌ترین تولیدکنندگان برق در منطقه است بیان کرد: آنچه وزیر نیرو درباره میزان تولید برق ایران عنوان کرده‌اند نکته نادرستی نیست، اما همه واقعیت هم نیست؛ کاملا درست است که ما در تولید برق جهش اساسی داشته‌ایم و از تولید حدود7 هزار مگاوات در پیش از انقلاب، باوجود تحمیل جنگ به کشور با رشد تولید بیش از ۱۰ برابری اکنون به تولید بیش از ۹۰ هزار مگاوات رسیده‌ایم، اما باید این را هم در نظر بگیریم که میزان مصرف و زیرساخت‌های در دسترس ما برای تولید برق رشد تولید برق را توجیه می‌کند.

نیاز بیشتر تولید بیشتری می‌طلبد

این کارشناس حوزه انرژی در گفت و گو با صمت با تاکید بر اینکه پیشرو بودن ما در تولید برق در منطقه دستاورد خارق‌العاده‌ای نیست، ادامه داد: اینکه ما تولیدی بیشتر از قطر، کویت و... داشته باشیم، طبیعی است، زیرا از یک طرف ما دارای جمعیتی به‌مراتب بیشتر از کشورهای دیگر منطقه هستیم و از طرف دیگر ظرفیت‌هایی که در کشور ما برای تولید انرژی وجود دارد بسیار فراوان است.

کفش‌کنان در ادامه با بیان اینکه گرچه ما در تولید برق در منطقه پیشرو هستیم، اما به‌دلایل گوناگون نتوانستیم بخش مصرف را به‌صورت مطلوب پوشش دهیم، در بیان راهکارهایی برای رفع مشکل اظهار کرد: ظرفیت تامین برق در کشور ما به‌ویژه در حوزه برق تجدیدپذیر بالاست و به‌نظر می‌رسد مسئولان ما نیز با درک این مسئله به این سمت حرکت کرده‌اند و شخص رئیس‌جمهوری پیگیر توسعه طرح‌های تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر است.

این کارشناس حوزه انرژی با بیان اینکه وضعیت فعلی حوزه انرژی قابل‌پیش‌بینی بود، در تشریح دلایل بروز بحران کنونی تصریح کرد: علت‌العلل شرایط فعلی در حوزه انرژی سازکار اقتصادی آن و حاکمیت سیاست قیمت‌گذاری دستوری بوده است. ما سال‌ها هشدار می‌دادیم که سازکار حاکم در حوزه انرژی ما را به بحران می‌رساند.

حمایت از مسیرهای غیرقیمتی

وی در توضیح بحث قیمت انرژی و تاثیر آن بر شرایط فعلی گفت: این هنر نیست که شما انرژی را با هدف حمایت از صنایع به قیمت ارزان در اختیار آنها قرار دهید و در واقع این اقدام یعنی اختصاص رانت انرژی به تولید، نوعی خیانت به کشور است. ما می‌توانیم حمایت از صنایع را از مسیرهای دیگری تحقق بخشیم که فراهم آوردن بستر برای آنها در راستای بهینه‌سازی مصرف می‌تواند بهترین محل این حمایت باشد.

کفش‌کنان با اشاره به اهمیت برق در صنایع اظهار کرد: صنعتگران اکنون حاضرند قیمت چند برابری برای تامین برق بپردازند، اما برق واحد تولیدی‌شان قطع نشود که همین امر بستر مناسبی را برای اصلاح روند قیمت‌گذاری در حوزه انرژی به‌ویژه برق فراهم کرده است. البته خوشبختانه در برنامه هفتم سازکار مناسبی برای قیمت برق اندیشیده شده و قرار است اصلاحاتی صورت گیرد که نتیجه آن در حوزه برق درخشان خواهد بود؛ ضمن اینکه طرح‌های مناسبی نیز در حوزه برق در حال اجراست.

این کارشناس انرژی طرح گواهی‌های صرفه‌جویی را از جمله طرح‌های یادشده عنوان کرد و توضیح داد: برمبنای طرح گواهی انرژی اگر واحد تولیدی با بهینه‌سازی مصرف می‌توانست ذخیره انرژی انجام دهد، این ذخیره انرژی در قالب یک گواهی در اختیار او قرار می‌گرفت و او می‌توانست این گواهی را در بورس انرژی به فروش برساند و با این اقدام هم کاستی صنایع نیازمند به انرژی بیشتر بزطرف می‌شد و هم صنایع صرفه‌جو درآمدی به دست می‌آوردند. با این حال با اینکه طرح یادشده مصوبه‌ای قانونی بوده، نتوانسته رونقی را در این بازار رقم بزند، زیرا سرمایه‌گذار اطمینان نداشت که این طرح آورده‌ای برای او خواهد داشت؛ بر همین مبنا تلاشی برای بهینه‌سازی انجام نمی‌داد، اما حال حدود یک سالی است که این طرح در حال اجراشدن است و به‌‌نظر می‌رسد نتایج مثبتی خواهد داشت.

برق خانگی نباید گران شود

وی در پاسخ به این سوال صمت که آیا به‌اعتقاد شما افزایش قیمت برق نمی‌تواند آسیب بیشتری به رفاه خانوار وارد کند، تاکید کرد: آنچه تحت عنوان اصلاح سازکار قیمت‌گذاری عنوان شد متوجه بخش صنایع است و در بخش خانگی نظر ما عرضه برق با کمترین قیمت البته در چارچوب الگوی مصرف است. البته باید مازاد بر الگو قیمت متفاوت باشد تا از این جهت رانت انرژی در اختیار برخورداران قرار نگیرد. ضمن اینکه به اعتقاد من بهتر است یارانه انرژی در اختیار خود فرد قرار بگیرد بهتر است و انگیزه صرفه‌جویی را در مردم افزایش خوهد داد.

این کارشناس حوزه انرژی در پایان تاکید کرد: اصلاح روند قیمت‌گذاری انرژی و واقعی‌سازی نرخ‌ها باید به‌صورت تدریجی انجام شود تا از این رهگذر آسیبی به صنایع وارد نشود. به‌نظر می‌رسد ما دو راهکار بد و بدتر پیش رو داریم؛ یکی اینکه نرخ برق را به‌صورت تدریجی برای صنایع افزایش دهیم تا به رقم واقعی‌اش برسد و دیگر اینکه برق صنایع را قطع کند. طبیعی است که از این دور راهکار، دومی منطقی‌ و پذیرفتنی‌تر است.

سخن پایانی

برق در جهان امروز نقش انکارناپذیری در حرکت جوامع انسانی دارد و به‌‌نوعی می‌توان گفت در نبود آن جهان از حرکت می‌ایستد. بر این مبنا تامین پایدار آن نیز امری ضروری و غیرقابل‌انکار است؛ مسئله‌ای که تحقق آن به‌گفته کارشناسان در گرو رشد سرمایه‌گذاری با ابزار واقعی‌سازی نرخ انرژی است. در غیر این صورت نباید انتظار داشته باشیم مصرف‌کنندگان این انرژی حیاتی، انگیزه‌ای برای بهینه‌سازی مصرف و مدیریت آن بیابند. این در حالی است که رسیدن به نقطه تامین کل انرژی از منابع تجدیدپذیر مستلزم صرف زمان زیاد است و در سوی مقابل منابع دیگر تامین برق نیز محدود.