هلدینگ ها از ساختارهای اقتصادی متعارف در بسیاری از کشورها هستند. این مجموعه ها از بازیگران اصلی در اقتصادهای نوپا در جهان به شمار می‌‌‌روند. رفع چالش ها و موانع توسعه این هدلینگ ها همواره یکی از دغدغه‌‌‌های اصلی مدیران این شرکت‌های سرمایه گذاری بوده است. به همین منظور در مورد بررسی نقاط قوت و ضعف هلدینگ های کشور و راهکارهای توسعه آنها، مصاحبه ای با دکتر علی شهروئی، معاون انرژی قرارگاه اقتصادی وزارت دفاع داشتیم. او معتقد است که هلدینگ‌‌‌های کشور با مشکلات عدیده‌‌‌ای از معضل ناترازی انرژی، تامین نیروی انسانی کارآمد، دشواری تعریف فعالیت‌‌‌های جدید برای هلدینگ‌‌‌ها بدلیل ریسک ناپذیری برخی مدیران، فقدان تنوع در سبد محصولات به دلیل طولانی شدن اجرای پروژه‌ها و همچنین عدم آینده پژوهی مناسب در این مجموعه ها مواجه هستند. با وی درباره تشریح مشکلات و موانع موجود و همچنین ارائه راه کار برای آن‌ها گفت‌‌‌وگو کرده‌‌‌ایم که مشروح آن را درادامه می‌‌‌خوانید:

1- فهرست شرکت های برتر کشور منتشر شده است. هلدینگ سرمایه گذاری غدیر در جایگاه پنجم و گروه گسترش نفت و گاز پارسیان نیز در جایگاه ششم این فهرست قرار دارند این مجموعه ها چه ویژگی هایی دارند که در میان شرکت های برتر قرار گرفته اند؟
بنام خدا. اگر بصورت اجمالی به فهرست 100 شرکت منتخب سال 1401 بعنوان شرکت های برتر کشور نگاهی بیندازیم، می بینیم که 6 شرکت از 10 شرکت منتخب ، فعال در حوزه پالایشی و پتروشیمی هستند و بخش عمده ای از درآمدهای آنان از محل فروش محصولات یا فرآورده های این حوزه است.
شرکت سرمایه گذاری غدیر هم علیرغم اینکه هلدینگی چند رشته ای است ولی قسمت اعظمی از درآمد آن ( بیش از 75 درصد) از فعالیت های پالایشی و پتروشیمی است. گروه گسترش نفت و گاز پارسیان هم که اساساً فعالیتش در همین عرصه است. لذا بنظر می رسد که کماکان صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، صنعتی پیشران و موتور محرک اقتصاد کشور و دارای مزیت در سرمایه گذاری است. طبیعتاً مجموعه های بانکی و معدنی در جایگاه های بعدی قرار گرفته اند. البته آنالیز میزان سود به سرمایه و نگاه به تحولات آینده بازارها و سمت و سوی تکنولوژی های آینده موضوع مهمی است که نباید از آن غفلت کرد. با این بررسی ها قطعاً اصلاح پرتفوی برخی از این مجموعه ها ضروری است.
2- برخی می گویند با توجه به تحولات در مصرف سوخت و آینده نفت، این عرصه جایگاهی در آینده اقتصادی جهان نخواهد داشت و باید کم کم از این عرصه خارج شویم نظر شما در این خصوص چیست؟
وقتی حرف از صنایع و اقتصاد نفت، گاز و پتروشیمی می زنیم، طیف وسیعی از زندگی مردم و اقتصاد جهان را در بر می گیرد. استفاده از سوخت های فسیلی که کاهش مصرف آن از 2035 به بعد قابل پیش بینی است، سهمی از این سبد بزرگ است. اما شما تا چند دهه آینده نمی توانید جایگزینی برای صنعت گسترده پتروشیمی که تقریبا در همه بخش های زندگی ما بصورت گسترده ای وجود دارد پیدا کنید. گزارشات منابع معتبر جهانی نیز مصرف طیف وسیعی از محصولات پتروشیمی و زنجیره آن را تا 2050 کاملا صعودی و قیمت های غالب این محصولات را نیز افزایشی پیش بینی می کند. حتی قیمت مواد خام همچون گاز طبیعی نیز کاملا صعودی است. اما این موضوع که سهم عرصه های مختلف بویژه کسب و کارهای آینده در سبد اقتصادی کشور را باید متنوع کرد و پرتفوی شرکت های سرمایه گذاری نیز باید از تنوع لازم برخوردار باشد حرف درستی است. باصطلاح عامیانه نباید همه تخم مرغ ها را در یک سبد گذاشت. این تنوع برای کاهش ریسک مجموعه ها ضروری است. بویژه آنکه ریسک تامین خوراک، مواد اولیه و سرویس های جانبی برای حوزه نفت، گاز و پتروشیمی چالش مهمی است که باید برای آن چاره ای اندیشیده شود.

3- در سالهای اخیر با قطعی خوراک گاز در زمستان و برق در تابستان مواجه بوده ایم. این موضوع چه تاثیری بر اقتصاد هلدینگ ها دارد؟
متاسفانه در دهه گذشته سرمایه گذاری در توسعه میادین نفت و گاز به شدت کاهش یافته است. اگر این موضوع را با افت فشار میادین و افزایش مصرف در کنار هم قرار دهیم، نتیجه اش ناترازی حوزه انرژی است که خسارات و عدم النفع زیادی را بر هلدینگ ها و شرکت ها تحمیل می کند. انتظار از بخش دولتی برای سرمایه گذاری در همه عرصه ها با توجه به محدودیت های منابع ، واقع بینانه نیست. لذا سرمایه گذاری و حضور فعال شرکت های سرمایه گذاری و هلدینگ های مصرف کننده گاز در توسعه میادین ضروری است. این مجموعه ها در مشارکت با وزارت نفت می توانند یک بازی برد-برد را برای هر دو طرف تعریف کنند. خوشبختانه ریاست محترم جمهور هم برای اصلاح و بهبود برخی روندها دستورات لازم را به وزارت نفت صادر کرده اند.

این ناترازی در تامین پایدار آب و برق صنایع بزرگ کشور نیز وجود دارد. قطعی برق و کمبود آب زیان قابل توجهی به مجموعه های صنعتی کشور وارد می کند. حوزه معادن و صنایع فلزی بیشترین زیان را از این موضوع می بینند. سرمایه گذاری این مجموعه ها در تولید آب و برق صنایع نیز می تواند مشکلات این حوزه را کاهش دهد. دولت تلاش دارد با تدوین دستورالعمل ها و قوانین مناسب تا این سرمایه گذاری ها را تسهیل کند. در تامین برق صنایع بویژه برق تجدیدپذیر تسهیلات خوبی برای مجموعه های اقتصادی در نظر گرفته شده است اما سرمایه گذاری بخش خصوصی در توسعه میادین نفت و گاز بدلیل پیچیدگی ساختار و قوانین، نیازمند اتخاذ تصمیم ها و اقدامات جدی تر در عرصه های سیاستگذاری است.
البته آنچه در ماده ی 15 قانون برنامه هفتم توسعه برای سرمایه گزاری بخش خصوصی در حوزه ی بالا دستی نفت
و گاز در حال تصویب است می تواند یک گام مهم در راستای بهبود سیاستهای این بخش باشد.


4- بجز مبحث تامین خوراک پایدار، هلدینگ های اقتصادی با چه چالش هایی مواجه هستند؟
اگر از مواردی که تصمیم گیری آنها در اختیار هلدینگ ها نیست مثل تغییر قوانین و دستورالعمل ها و نحوه قیمت گذاری ها بگذریم، برخی موارد هستند که در درون هلدینگ ها قابلیت اصلاح دارند.
- یکی از موارد مهم، بحث اصلاح و تنوع بخشی به پرتفوی هلدینگ و سبد محصولات است. این موضوع ضمن کاهش ریسک این مجموعه ها به ایجاد ثبات اقتصادی در این هلدینگ ها کمک می کند.
- ایجاد ساختار و ساز و کارهای توانمند در بحث آینده پژوهی از موارد مهمی است که غالباً مغفول مانده است. توسعه بدون آینده پژوهی موثر نتیجه اش وضعیت نامتناسب تولید محصولات پایه و زنجیره ارزش کنونی پتروشیمی کشور است و در آینده نیز با توجه به سرعت تحولات جهانی، آسیب ناشی از این موضوع به هلدینگ های ما جدی تر خواهد شد.
- حضور موثر در عرصه اقتصاد جهانی از دیگر موارد مهمی است که هلدینگ ها و شرکت های بزرگ اقتصادی ما در این موضوع کم فروغ بوده اند.
- حمایت از مدیران برای اتخاذ تصمیمات جسورانه و افزایش ریسک پذیری آنان نیز نکته مهمی است که می تواند به جسارت اتخاذ به موقع تصمیم کمک کند ضمن آنکه لایه های تصمیم گیری در هلدینگ ها نیز باید کوتاه، سریع و موثر شود. بسیاری از این موارد قابلیت بهبود دارند و بر عملکرد مجموعه های اقتصادی و هلدینگ ها موثرند.
6- درخصوص اصلاح پرتفوی و سبد محصولات می توانید بیشتر توضیح دهید؟
این موضوع در دوبخش پرتفوی درون یک صنعت و قیاس با سایر صنایع قابل بررسی و اصلاح است.
بطور مثال چنانچه توسعه صنعت پتروشیمی برای یک هلدینگ تک رشته ای با سبد غالب محصولات با خوراک پایه متانول را بخواهیم اصلاح کنیم، کاستن از سهم تولید محصولات با این خوراک پایه و افزودن به سهم تولید محصولات با خوراک پایه مثلا پروپیلن و آروماتیک می تواند به توازن در سبد محصولات این هلدینگ کمک کند. بر همین مبنا و نیز مطالعات بازار آینده، بسیاری از طرح ها و زنجیره های ارزش تعریف شده برای واحدهای تولیدی در کشور نیز نیازمند بررسی جدی است.
مجموعه های GTP ، MTP احداث پالایشگاه ها با هدف تولید سوخت و طرح های مشابه با توجه به آینده پژوهی های صورت گرفته و یا پایین بودن نرخ بازگشت سرمایه و الزامات زیست محیطی نیازمند بازنگری هستند.
برای یک هلدینگ چندرشته ای نیز خروج از صنایع کم بازده که بعضاً آینده مبهمی دارند و ورود به صنایعی با آینده روشن می تواند به اصلاح پرتفوی آن کمک کند.
ورود به برخی صنایع و کسب و کارهای آینده می تواند برای هلدینگ های چند رشته ای در میان مدت و بلند مدت کسب و کار پایداری را ایجاد کند. اقتصاد دیجیتال، حوزه سلامت و توسعه سرمایه گذاری در زنجیره ارزش برخی صنایع فلزی از جمله مس و زنجیره ارزش آن در صنایع برقی سازی می تواند برای سرمایه گذاری جذابیت داشته باشد.
با توجه به محدودیت کشور در تامین منابع، حضور در عرصه های سرمایه گذاری باید با هوشمندی و در نظر گرفتن مزیت های رقابتی کشور صورت پذیرد.
لذا به نظر می رسد در آستانه تحولات تکنولوژی و تغییر نسل فناوری های جهان، هلدینگ ها و شرکت های سرمایه گذاری باید این تحولات را درک کنند و خود را با کسب و کارهای آینده جهان تطبیق دهند تا امکان حضور موثر در بازارهای داخلی و بین المللی را داشته باشند و از سرمایه های صندوق ها محافظت کنند.
بجز مبحث تامین خوراک پایدار، هلدینگ های اقتصادی با چه چالش هایی مواجه هستند؟
اگر از مواردی که تصمیم گیری آنها در اختیار هلدینگ ها نیست مثل تغییر قوانین و دستورالعمل ها و نحوه قیمت گذاری ها بگذریم، برخی موارد هستند که در درون هلدینگ ها قابلیت اصلاح دارند.
- یکی از موارد مهم، بحث اصلاح و تنوع بخشی به پرتفوی هلدینگ و سبد محصولات است. این موضوع ضمن کاهش ریسک این مجموعه ها به ایجاد ثبات اقتصادی در این هلدینگ ها کمک می کند.

- ایجاد ساختار و ساز و کارهای توانمند در بحث آینده پژوهی از موارد مهمی است که غالباً مغفول مانده است. توسعه بدون آینده پژوهی موثر نتیجه اش وضعیت نامتناسب تولید محصولات پایه و زنجیره ارزش کنونی پتروشیمی کشور است و در آینده نیز با توجه به سرعت تحولات جهانی، آسیب ناشی از این موضوع به هلدینگ های ما جدی تر خواهد شد.
- حضور موثر در عرصه اقتصاد جهانی از دیگر موارد مهمی است که هلدینگ ها و شرکت های بزرگ اقتصادی ما در این موضوع کم فروغ بوده اند.
- حمایت از مدیران برای اتخاذ تصمیمات جسورانه و افزایش ریسک پذیری آنان نیز نکته مهمی است که می تواند به جسارت اتخاذ به موقع تصمیم کمک کند ضمن آنکه لایه های تصمیم گیری در هلدینگ ها نیز باید کوتاه، سریع و موثر شود. بسیاری از این موارد قابلیت بهبود دارند و بر عملکرد مجموعه های اقتصادی و هلدینگ ها موثرند.
6- درخصوص اصلاح پرتفوی و سبد محصولات می توانید بیشتر توضیح دهید؟
این موضوع در دوبخش پرتفوی درون یک صنعت و قیاس با سایر صنایع قابل بررسی و اصلاح است.
بطور مثال چنانچه توسعه صنعت پتروشیمی برای یک هلدینگ تک رشته ای با سبد غالب محصولات با خوراک پایه متانول را بخواهیم اصلاح کنیم، کاستن از سهم تولید محصولات با این خوراک پایه و افزودن به سهم تولید محصولات با خوراک پایه مثلا پروپیلن و آروماتیک می تواند به توازن در سبد محصولات این هلدینگ کمک کند. بر همین مبنا و نیز مطالعات بازار آینده، بسیاری از طرح ها و زنجیره های ارزش تعریف شده برای واحدهای تولیدی در کشور نیز نیازمند بررسی جدی است.
مجموعه های GTP ، MTP احداث پالایشگاه ها با هدف تولید سوخت و طرح های مشابه با توجه به آینده پژوهی های صورت گرفته و یا پایین بودن نرخ بازگشت سرمایه و الزامات زیست محیطی نیازمند بازنگری هستند.
برای یک هلدینگ چندرشته ای نیز خروج از صنایع کم بازده که بعضاً آینده مبهمی دارند و ورود به صنایعی با آینده روشن می تواند به اصلاح پرتفوی آن کمک کند.
ورود به برخی صنایع و کسب و کارهای آینده می تواند برای هلدینگ های چند رشته ای در میان مدت و بلند مدت کسب و کار پایداری را ایجاد کند. اقتصاد دیجیتال، حوزه سلامت و توسعه سرمایه گذاری در زنجیره ارزش برخی صنایع فلزی از جمله مس و زنجیره ارزش آن در صنایع برقی سازی می تواند برای سرمایه گذاری جذابیت داشته باشد.
با توجه به محدودیت کشور در تامین منابع، حضور در عرصه های سرمایه گذاری باید با هوشمندی و در نظر گرفتن مزیت های رقابتی کشور صورت پذیرد.
لذا به نظر می رسد در آستانه تحولات تکنولوژی و تغییر نسل فناوری های جهان، هلدینگ ها و شرکت های سرمایه گذاری باید این تحولات را درک کنند و خود را با کسب و کارهای آینده جهان تطبیق دهند تا امکان حضور موثر در بازارهای داخلی و بین المللی را داشته باشند و از سرمایه های صندوق ها محافظت کنند.