زنجیره فرصت‌های از دست رفته
امیرحسین جلایری - مدرس و فعال گردشگری
مسئله لغو پروازهای مستقیم خارجی یک مسئله ملی بود که نه‌تنها منجر به از دست رفتن فرصت ارزآوری از مسیر گردشگری شد، بلکه از بین رفتن برخی مشاغل مرتبط با صنعت گردشگری و در بلندمدت کاهش رشد اقتصادی در سطح کلان از جمله آثار آن است. زمانی که پروازهای خارجی را از دست می‌دهیم، در واقع گردشگری بین‌المللی از ایران و به ایران محدود می‌شود. نتیجه این اتفاق کاهش درآمدهایی است که در بخش‌های مختلف مرتبط با گردشگری وجود دارد. از جمله تمام خدمات در بخش‌هایی مانند جامعه هتلداران، رستوران‌ها، تورگردان‌ها، حمل‌ونقل و در بخش فرهنگی صنایع‌دستی، محلی و روستایی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. به‌تبع این اتفاق، درآمد ارزی و گردش پول در کشور محدود می‌شود. کاهش سفرهای خارجی، توازن ارزی کشور را در طولانی مدت تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
از دست رفتن فرصت‌های تجاری و فرهنگی
کاهش فرصت‌های شغلی ضربه‌ای است که حذف پروازهای مستقیم به‌ویژه در آژانس‌های مسافرتی خواهد داشت و در ادامه تمامی صنایع مرتبط با این صنعت را با مشکل مواجه می‌کند. بسیاری از این آژانس‌ها مجبور به تعدیل نیرو می‌شوند و در بخش خدمات گردشگری هم به‌همین‌ترتیب مشاغلی از بین می‌روند. در دیگر بخش‌های خدماتی صنعت هوایی مانند بخش مهمانداران بسیاری از فرصت‌های شغلی از بین خواهد رفت و افزایش بیکاری در این حوزه کاری بیشتر خواهد شد. لغو پروازهای خارجی به‌سهولت در تجارت و روابط بین‌الملل آسیب وارد می‌کنند. توجه داشته باشید که صنعت گردشگری فرصتی است برای تبادل تجاری و البته فرهنگی. لغو این پروازها دسترسی مستقیم بازرگانان و کارآفرینان را دستخوش تغییر می‌کند و خیلی از قراردادهای تجاری که در مواقع مختلف به شکل‌های مختلف باید عملی شوند، متاسفانه از بین می‌روند. کاهش سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های بین‌المللی در عرصه‌های مختلف نتایج زیانده چنین ضربه‌ای به امنیت پروازهای کشور است.
پیامدهای ملی حذف پروازها
لغو پروازها کاهش اعتماد کشورهای دیگر نسبت به ایران را به‌دنبال خواهد داشت. متاسفانه باوجود پروژه ایران‌ستیزی که توسط برخی دولت‌ها رخ داده، تصویر کشور خدشه‌دار شده است و رویدادهای ناخوشایند این‌چنینی بر بی‌اعتمادی بیش از پیش به کشور دامن خواهد زد. انزوای بین‌المللی، محدودیت در سفرهای دیپلماتیک و تجاری بین‌المللی از جمله پیامدهای ملی لغو پروازهای مستقیم است. از بین رفتن امکان سفر آسان‌تر مقامات و کارآفرینان و تجار به کشور، محدودیت در روابط دیپلماتیک و تجاری با تمام کشورها نه‌فقط کشورهای اروپایی را هم باید به این پیامدها اضافه کرد. پروازهای اروپایی بستر مهمی برای تبادلات علمی و فرهنگی هستند و لغو این پروازها، دسترسی دانشجویان و پژوهشگران و استادان دانشگاه‌ها به سمینارهای بین‌المللی را دشوار می‌کند و باعث کاهش تعاملات فرهنگی و علمی با بسیاری از کشورها می‌شود. در ادامه بسیاری از فرصت‌های ملی با کاهش روابط ایران و اروپا از بین خواهد رفت.
کاهش فرصت‌های اقتصادی
مسافران اروپایی یکی از اصلی‌ترین درآمدهای گردشگری ایران هستند. با لغو پروازهای اروپایی بسیاری از گردشگران اروپایی به‌ویژه گردشگرانی از کشورهایی مانند امریکای‌جنوبی، امریکای‌لاتین و کشورهای افریقایی که سابقه مثبتی در تعدد سفر به کشور داشتند، مسیر ورود به کشور را از دست می‌دهند. بخشی از این زیان، متوجه تجار ایرانی است که مجبور می‌شوند از مسیرهای غیرمستقیم و گران‌تر منطقه، فعالیت خود را ادامه دهند که بر هزینه حمل‌ونقل و افزایش نرخ تمام‌شده کالا تاثیر خواهد داشت. یکی از راه‌های جذب سرمایه‌گذاران خارجی، تسهیل ارتباطات و حمل‌ونقل بین‌المللی است. هرچه ارتباطات راحت‌تر و ساده‌تر و حمل‌ونقل ایمن‌تر باشد، تسهیلات بیشتری در سطح جهانی در نظر گرفته می‌شود و جذب سرمایه‌گذاران هم بیشتر خواهد بود. لغو پروازها به‌منزله کاهش دسترسی تمامی سرمایه‌گذاران به کشور است و در بلندمدت بر اعتبار تجاری و مالی تاثیر منفی می‌گذارد و ارزیابی ریسک تجاری در ایران برای فعالیت اقتصادی را افزایش می‌دهد. ایران باید برای تقویت تعاملات منطقه‌ای و جهانی چالش‌های فعلی را پشت‌سر بگذارد و از ظرفیت‌های گسترده در بخش گردشگری بهره‌مند شود. اگر جذب گردشگر در کشور مهم تلقی می‌شد و افزایش پیدا می‌کرد، سالانه میلیون‌ها دلار ارز وارد کشور می‌شد. کاهش میزان گردشگران باعث شده است تا ایران نتواند از این منبع ارزی بهره‌مند شود و ما سهم خود را از گردشگر جهانی از دست داده‌ایم.
ایجاد محدودیت در صادرات محصولات غیرنفتی
باید اشاره‌ای هم به صادرات محصولات غیرنفتی داشت. صادرات محصولات کشاورزی، فرش، صنایع‌دستی و مواد معدنی، منبع پایدار ارزآوری برای ایران هستند. اگرچه در سال‌های گذشته با محدودیت بسیار در زمینه صادرات محصولات غیرنفتی و کشاورزی روبه‌رو بوده‌ایم، باعث شده است نتوانیم سهم اصلی خود از صادرات محصولات غیرنفتی را داشته باشیم. همه اینها در کنار محدودیت‌ها و سوئیفت بانکی و عدم‌پیوستن به FATF محدودیت ارتباطی ما با بازارهای بین‌المللی را توسعه داده و حجم تبادلات تجاری کاهش پیدا کرده است و این مسئله محدودیت در تراز تجاری و ارزی را تشدید خواهد کرد. با این حساب در تجارت و در دسترسی به واردات کالاهای اساسی و مواد اولیه و تجهیزات تخصصی دچار مشکل خواهیم شد.
برای واردات این اقلام باید از مسیرهای جایگزین استفاده کنیم و مسیرهای جایگزین هزینه بیشتری خواهد داشت، چراکه نیاز به ارز خارجی خواهد بود. محدودیت ارزآوری اقتصاد دولت و بخش خصوصی را دستخوش تغییر می‌کند. تمامی بخش‌های اقتصادی با افزایش هزینه مواجه خواهند شد که باید بخش اعظم آن را مردم بپردازند.
