موانع تامین ایمنی کدامند؟
سعید صمدی- فعال صنعت زغالسنگ
بهرهمندی از ظرفیتهای معدنی مسیر توسعه صنعتی و اقتصادی کشور را تسهیل میکند. بااینوجود همگام با توجه به برداشت از ذخایر معدنی و توسعه فرآوری، موضوع ایمنی نیز باید در اولویت قرار گیرد. این حوادث در شرایطی پیش میآید که بخش معدن و صنایعمعدنی از اثرگذاری ویژهای بر توسعه اقتصادی کشور برخوردار است؛ در نتیجه تجدیدنظر در سیاستهای حاکم بر این بخش و در اولویت قرار دادن جان انسانها ضروری بهنظر میرسد. باوجود تلاشی که در سالهای اخیر برای ارتقای سطح سلامت کارگران در حوزههای معدنی و صنعتی انجام گرفته است، اما همچنان شاهد کمبودهایی در این بخش هستیم. از جمله آنکه مسئول فنی معادن که وظیفه نظارت بر رعایت الزامات ایمنی در بخش معادن را برعهده دارد، حقوق خود را از صاحب معدن یا بهرهبردار آن دریافت میکند، همین وابستگی مالی نیز میتواند از حساسیتها به شاخصههای ایمنی کار بکاهد یا برخی ابعاد این مسئله همچون ایمنی از منظر طراحی صنعتی موردتوجه مجموعهها قرار نمیگیرد. علاوهبراین، کشور ما با کمبودهای جدی در تامین تجهیزات ایمنی مواجه است، اما فرآیند واردات این محصولات، تسهیل نمیشود. باتوجه به اهمیت روند تامین ایمنی کارگران انتظار میرود با حساسیت بیشتری برای ارتقای سطح ایمنی و سلامت کارکنان در بخشهای مختلف معدنی و صنایعمعدنی تلاش کرد.در طول سالهای گذشته خبرهای متعدد و تلخی از وقوع حوادث در فرآیند استخراج از معادن بهویژه معادن زغالسنگ منتشر شده است. فعالیت در معدن زغالسنگ بهسبب ویژگیهای این محصول معدنی و نحوه استخراج آن از تونلهای زیرزمینی با مخاطرات بسیاری همراه است. بهرهمندی از فناوریهای نوین، مسیر استخراج از معادن زغالسنگ را در سالهای اخیر تسهیل کرده، اما فرآیند معدنکاری در ایران همچنان در اغلب موارد به روشهای سنتی در حال انجام است و ایمنی به دلایل مختلفی، نادیده انگاشته میشود.
حوادث معادن زغالسنگ در قیاس با سایر معادن، قابلتوجه است. برهمیناساس نیز شاخصههای ایمنی در حوزه معادن بهویژه معدنهای زغالسنگ از اهمیت ویژهای برخوردار است. تجهیزات از اثرگذاری بالایی بر حفظ ایمنی کارگران برخوردار هستند، عموم این تجهیزات وارداتی هستند و تامین آنها نیازمند اجرای تشریفات اداری واردات و همچنین تامین ارز است. بااینوجود وزارت صنعت، معدن و تجارت در مقام متولی معادن، هیچ اهتمامی برای واردات این تجهیزات بهخرج نمیدهد. کشور در تامین ارز برای واردات با کمبود روبهرو است، اما در همین شرایط شاهد واردات بسیاری از کالاهای غیرضروری هستیم. در چنین موقعیتی، واردات تجهیزات با هدف تامین ایمنی کارگران معادن زغالسنگ، از اولویت برخوردار نیست. باوجود تلاشهای انجامگرفته از سوی فعالان صنعت زغالسنگ در برقراری تعامل با مسئولان وزارت صنعت، معدن و تجارت و معاونت صنایع ماشینآلات و تجهیزات این وزارتخانه، هنوز درک مشترکی از سوی مسئولان برای اصلاح شرایط ایجاد نشده است. در نتیجه همکاری لازم برای تامین نیازهای اساسی این معادن انجام نمیگیرد. بیتوجهی به نیازهای اساسی در معادن زغالسنگ کشور در حالی است که این بخش از اثرگذاری بالایی بر اقتصاد ایران برخوردار است. در سالهای گذشته و بهدنبال تضعیف صنعت زغالسنگ ایران، شاهد تامین بخش بزرگی از نیاز کشور به زغال از طریق واردات بودهایم. واردات زغالسنگ ایران در سال گذشته برابر ۷۰۰ میلیون دلار برآورد شده است. یعنی ارز قابلتوجهی از کشور خارج شده، در حالی که کشور ما از ذخایر قابلتوجه زغال برخوردار است. چنانچه مسیر تولید زغالسنگ در کشور تقویت شود، نیاز کشور به این محصول از داخل تامین خواهد شد و جلوی خروج ارز نیز گرفته میشود.
ایران در سالهای اخیر با محدودیت جدی در تامین انرژی روبهرو شده است، در همین حال زغالسنگ نیز بهعنوان یکی از منابع اصلی انرژی در دنیا شناخته میشود، بنابراین انتظار میرود روی برداشت از این ذخیره، سرمایهگذاری بیشتری شود. بسیاری از معادن و صنایع کشور در سالهای گذشته با اتکا به فضای رانت یا امتیازات دولتی، مسیر توسعه را پیمودهاند، اما فعالان صنعت زغالسنگ از هیچ امتیاز ویژهای برخوردار نبودهاند. در نتیجه این صنعت تحتتاثیر شرایط اقتصادی، بهشدت آسیبپذیر شده است. علاوهبراین زغالسنگ ایران نیز با بهای معادل یکسوم نرخ این محصول در بازار جهانی، بهفروش میرسد،بنابراین فشار قابلتوجهی به این صنعت تحمیل میشود.
در شرایطی که صنعت زغالسنگ با محدودیتهای جدی در روند فعالیت خود روبهرو است، موضوعات مهمی همچون ایمنی، به حاشیه رانده میشوند. نبود نگاه تخصصی و صحیح به روند تامین تجهیزات ایمنی در معادن نیز بر شدت بحرانهای حاکم بر این بخش میافزاید.