سال‌هاست که بسیاری از شهرهای کشور و به‌ویژه کلانشهرها با موضوع آلودگی هوا درگیرند و این شرایط آنقدر تکرار شده که عملا زندگی مسالمت‌آمیزی بین شهروندان با آلاینده‌های مرگ‌آور برقرار شده است.

خروجی آمارهای شرکت کیفیت کنترل هوای تهران نشان می‌دهد که فقط 5 روز هوای پاک در شش‌ماهه نخست امسال به‌ثبت رسیده که بر این اساس به‌طورمتوسط در هر دوره ۳۷روزه فقط یک روز پایتخت‌نشینان در هوای پاک نفس کشیدند.

براساس داده‌های شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، شهر تهران در سال ۱۴۰۲، ۱۰ روز هوای «پاک»، ۲۳۶ روز هوای «قابل قبول»، ۱۰۷ روز هوای «ناسالم برای گروه‌های حساس» و ۱۲ روز «ناسالم» داشته و همچنین سال را بدون تنفس هوای «بسیار ناسالم» یا «خطرناک» سپری کرد.

از سوی دیگر، بررسی‌های بانک جهانی نشان می‌دهد آلودگی هوا، چهارمین عامل مرگ‌ومیر زودرس در جهان است و در ایران نیز آلودگی هوا به‌ویژه در زمستان قربانیان بیشتری می‌گیرد. مقصر اصلی این آلودگی نیز سوخت مازوت نیروگاه‌هاست که در یک دهه گذشته محور چالش‌های بسیاری بوده است.

سوخت اصلی نیروگاه‌های کشور گاز است و گاز به‌عنوان سوختی پاک و بدون آلاینده در دنیا شناخته می‌شود، اما نیروگاه‌ها در فصل زمستان با کمبود سوخت گاز به‌دلیل اولویت مصرف خانگی، مجبور به استفاده از گازوئیل به‌عنوان سوخت دوم (گازوئیل) می‌شوند. این سوخت دوم نه‌تنها به نیروگاه‌ها بلکه به همه صنایع نیز تعلق می‌گیرد، اما به‌دلیل کمبود سوخت دوم نیروگاه‌ها و صنایع مدت کوتاهی مجبور به مصرف مازوت هستند.

درصد بالای گوگرد موجود در مازوت باعث می‌شود این فرآورده نقش بسزایی در آلایندگی داشته باشد. هزینه گوگردزدایی از فرآورده هم که بایستی از مبدأ یعنی پالایشگاه‌ها صورت بگیرد، انجام نمی‌شود و بدین‌ترتیب مازوت به‌عنوان سوختی مخرب و متهم ردیف اول آلایندگی هوا محسوب می‌شود.

هرچند در تمام این سال‌ها، مازوت‌سوزی از سمت مسئولان تکذیب شده و گفته می‌شود در تهران و کلانشهرها از مازوت استفاده نشده، اما قدمت بالای برخی نیروگاه‌های کشور و همچنین ضدونقیض‌گویی‌های مسئولان درباره استفاده یا عدم‌استفاده از مازوت، نشان می‌دهد باید خبرهای دیگری در میان باشد.

جدای از اینکه نمی‌توان از نقش خودرو و سیستم حمل‌ونقل در آلایندگی هوا گذشت؛ اما این عامل کلیدی، موضوع بحث این نوشتار نیست و باتوجه به تصمیم اخیر دولت مبنی بر توقف مازوت‌سوزی در نیروگاه‌ها و به‌تبع آن، قطع برق، به ماجرای قطعی برق در فصل سرد سال می‌پردازیم.

مصوبه دولت برای حذف تدریجی مازوت از نیروگاه‌ها، اقدامی به‌منظور بهبود کیفیت هوا بود که پس از بالا گرفتن اعتراضات نسبت به مازوت‌سوزی زودهنگام نیروگاه‌های شازند و تبریز، از سوی هیات‌دولت صادر شد تا مازوت‌سوزی در 3 نیروگاه اراک، اصفهان و کرج متوقف شود. م

ازوت‌سوزی نیروگاه‌ها نشان از ناترازی شدید گاز در کشور دارد. باید گفت علاوه بر گاز، ناترازی شدید گازوئیل هم در میان است که نیروگاه‌ها به فکر مازوت‌سوزی افتادند. به‌دنبال اجرای این مصوبه، چندی نگذشت که اخبار مبنی بر آغاز خاموشی‌ها نیز منتشر شد.

به این ترتیب به‌نظر می‌رسد توقف مازوت‌سوزی نیروگاه‌ها فشار زیادی بر شبکه برق کشور وارد خواهد کرد و این به‌معنای انتخاب سالم‌تر در ازای تحمل بی‌برقی و تمام آثار اقتصادی آن است.

البته به‌هیچ‌وجه قصد حمایت از سوخت مازوت و تحمل آلودگی هوا در میان نیست و بدون شک توقف استفاده از مازوت به‌منظور کاهش آلودگی هوا اقدام مطلوبی است، اما گویا هیچ منبع دیگری برای تولید برق و تداوم کار نیروگاه‌ها وجود ندارد که پس از دستور توقف استفاده از مازوت، خبر از خاموشی به‌میان آمده است. این بدان معناست که وضعیت کمبود برق و گاز در کشور اسفناک است.

با این گزاره آیا باید شهروندان خود را برای گذراندن یک زمستان سخت آماده کنند؟ در این صورت تجربه این مشکلات از آلودگی هوا گرفته تا کمبود گاز و برق و تمام تبعات اقتصادی آن، نتیجه ناکارآمدی در عملکردهایی است که در گذشته رقم خورده و به امروزی‌ها تحویل داده شده است.

این چنین است که مردم و دولتمردان هر دوره، وارث تصمیمات تصمیم‌گیران پیشین و محکوم به کشت آنچه گذشتگان کاشته‌اند، هستند.

ای کاش، در دوره‌ای و در دولتی، بذرهایی از اصلاح بکاریم که روزگاری آیندگان وارث شرایطی بهتر و مطلوب‌تر از شرایط امروز ما باشند. این اصلاح، وظیفه امروز تک‌تک ماست تا ایرانی بهتر از امروز، تحویل فرزندان‌مان دهیم.

ساخت ایران فردا وظیفه همه ماست.