معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری در قالب فراخوانی دائمی از ایده‌های نوآورانه و طرح‌های فناورانه حوزه معدن حمایت می‌کند. با توجه به تاکید ویژه بر هوشمندسازی معادن و پیش‌بینی بیشترین رشد سالانه در حوزه معادن، ستاد توسعه فناوری‌های اقتصاد دانش‌بنیان دیجیتال معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری از طرح‌های فناورانه با محورهایی از جمله فناوری‌ها و یا روش‌های نوین اکتشاف، فناوری‌ها یا روش‌های نوین بهره‌برداری و استخراج، فناوری‌ها یا روش‌های نوین فرآوری مواد معدنی کم‌عیار، باطله‌های موجود در معدن و استحصال عناصر فرعی همراه ماده معدنی اصلی حمایت می‌کند.فناوری‌ها یا روش‌های نوین در حوزه صنعت نسل معدن، فناوری‌ها یا روش‌های نوین در عارضه یابی، افزایش بهره‌وری، کاهش شدت مصارف آب و انرژی، فناوری‌ها و یا روش‌های نوین مرتبط با اقتصاد چرخشی معدن و صنایع معدنی، فناوری‌ها و یا روش‌های نوین احیاء و بازسازی عرصه معدن مطابق استانداردهای منابع طبیعی از دیگر محورها برای حمایت می‌کند. براساس اعلام معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری با توافق‌های انجام شده با وزارت صنعت، معدن و تجارت حمایت‌های ویژه‌ای برای ارائه ایده‌های نوآورانه و طرح‌های فناورانه حوزه معدن در نظر گرفته شده است.در گزارش امروز صمت نگاهی داریم به موانع پیش روی فعالیت دانش‌بنیان‌ها در خوزه معدن و صنایع معدنی.

ضعف تسهیلات و حمایت‌

مدیرعامل یک شرکت دانش‌بنیان معتقد است: امروز مشکل جدی دانش‌بنیان‌ها در صنایع معدنی، ضعف تسهیلات و حمایت‌ها برای توسعه فناوری و بومی‌سازی تکنولوژی به ویژه برای فعالیت‌هایی است که ریسک بالایی دارند و زمان‌بر هستند. به گزارش دنیای معدن، مقداد ملکی گفت: در شرایط فعلی شرکت‌هایی که برای توسعه فناوری و کارهای عمیق پژوهشی ویژه برای شرکت‌های بزرگ معدن و صنایع معدنی انجام می‌دهند، بسیار محدود و ناکافی است. ملکی افزود: پروژه‌های پژوهشی و توسعه فناوری مرتبط با صنایع معدنی مسیر طولانی چندساله و هزینه‌های سنگین تا چند ده میلیارد تومان را دارند و صندوق‌های ایجاد شده در این زمینه، قادر به پاسخگویی متناسب نیستند. وی خاطر نشان کرد: توسعه صنعت فولاد کشور، تامین خوراک این صنایع را مورد توجه جدی قرار داده که بهره گیری از فناوری به منظور استفاده از آهن با عیار پایین، یک نیاز جدی است.موضوع سنگ آهن با عیار کم یا هماتیت‌های خاص در شرایطی که منابع سنگ آهن مگنتیت در کشور کم شده و در عین حال معادن هماتیت زیادی وجود دارد، نیازمند راهکار اجرایی است.به گفته ملکی، جوان‌های متخصص کشور در مرحله آزمایشگاهی، به چگونگی بهره گیری از هماتیت‌ها دست یافته اند‌، اما برای عملیاتی و اجرایی‌سازی این مهم که ریسک زیادی دارد و هزینه‌ای بالغ بر ۵۰ تا ۱۰۰ میلیارد تومان خواهد داشت، به کمک و حمایت نیاز است.

گامی موثر برای حمایت

ملکی یادآور شد: شکل گیری صندوق‌های پژوهش و فناوری یک گام موثر برای حمایت از دانش‌بنیان‌ها محسوب می‌شود، اما صنایع معدنی بزرگ و نیازهای پژوهشی و فناوری این بخش باید با نگرش متفاوتی توسط صندوق پژوهش و فناوری مورد توجه قرار گیرند. وی گفت: بنابر اطلاعات موجود، خروجی صندوق پژوهش و فناوری بیشتر صدور ضمانت نامه‌های بانکی است، در حالی که هدف از شکل گیری این صندوق، سرفصل دیگری است و باید به آن توجه شود. ملکی در بخش دیگر این گفت‌وگو یادآور شد، سازمان ایمیدرو به عنوان سازمان بالادستی صنایع معدنی محسوب می‌شود و نسبت به شکل‌گیری تشکیلات ایمینو، یونیدرو و مرکز هوشمندی و... مبادرت ورزیده، اما انتظار می‌رود، نسبت به روند فعالیت این زیر‌مجموعه‌ها اهتمام بیشتری داشته باشد و موجب شتاب بخشیدن بیشتر و حرکت رو به جلوی آنها شود. ملکی خواستار آن شد که سازمان ایمیدرو حمایت معنوی از شرکت‌های دانش‌بنیان را اجرایی سازد. مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان کاوشگران صنایع معدنی راشا در بخش پایانی این گفت‌وگو خواستار پیاده‌سازی قانون ترک تشریفات در مناقصه‌ها برای دانش‌بنیان‌ها شد و افزود، انتظار می‌رود این موضوع مورد پذیرش نهادهای نظارتی واقع شود تا بدین ترتیب بروکراسی حذف شود و شرکت‌های فناور بتوانند به راحتی به صنایع بزرگ کشور خدمت‌رسانی کنند.

سهم اندک بخش معدن در دانش‌بنیان‌ها

مجید وفایی فرد مجری طرح زیست بوم نوآوری و فناوری بخش معدن و صنایع معدنی (ایمینو)گفت: در دنیا توسعه زیست بوم نوآوری بخش معدن و صنایع معدنی حائز اهمیت قرار گرفته است. در بخش معدن سهم شرکت‌های دانش‌بنیانی ما کم است و بیش از ۴۷۰ شرکت دانش‌بنیان در این عرصه شناسایی شده است.

وی افزود: توجه بیشتر شرکت‌های دانش‌بنیان بخش معدن و صنایع معدنی به حوزه ماشین‌آلات و تجهیزات است و مزیت بالقوه ما این است که امروز رشته معدن در دانشگاه‌ها وضعیت بهتری دارد و رویکرد صنعت به سمت نوآوری سوق پیدا کرده است. وفایی‌فرد گفت: فقط ۵ درصد شرکت‌های دانش‌بنیان کشور در حوزه معدن فعال هستند و رویکرد ایمینو از منظر مالی جهت‌دهی و جذب منابع دولتی در زیست بوم نوآوری بخش معدن و صنایع معدنی، ایجاد کانال‌های تامین مالی پایدار و ایجاد زمینه انتفاع ذینفعان و مشارکت‌کنندگان در زیست بوم است.

وی گفت: ایمینو درصدد است با هدف توسعه زیست بوم نوآوری و تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان، تشکیل یک CVC معدنی و ارائه آیین نامه مستقل حمایت از ایده‌های ارزش آفرین و کسب و کارهای نوپای بخش معدن و صنایع معدنی را تدوین و پیاده‌سازی کند. ایمیدرو آمادگی صد درصد برای حمایت از ایمینو و طرح‌های نوآوران و نخبگان کشور را دارد و می‌توان با هم افزایی و همکاری‌های بیشتر با مراکز نوآوری و شتاب دهنده‌ها، ظرفیت‌های بخش نوآورانه در داخل کشور و هم در سطح بین‌الملل را شکوفا کرد.

هدفمند کردن حوزه آموزش

رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی گفت: یک اتفاق بسیار مهمی که در وزارت علوم در حال رقم خوردن است، هدفمند کردن حوزه آموزش به خصوص متناسب با نیازهای شغلی دانشجویان است.

محمدصادق خیاطیان با بیان اینکه شرکت‌های دانش‌بنیان مهم‌ترین بستر برای جذب فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و نخبگان علمی هستند افزود: در صندوق پژوهش و نوآوری وظیفه حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان را بر عهده داریم.به گزارش مهر وی افزود: در حال برنامه‌ریزی هستیم تا اگر شرکت دانش‌بنیانی بیاید وارد فرآیند بورسیه تحصیلی دانشجویان شود بتوانیم مشوق‌ها و تسهیلات متناسبی را برای آنها قائل شویم تا در این برنامه خوبی که وزارت علوم، تحقیقات و فناوری داده، مشارکت جدی داشته باشیم.

رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی ادامه داد: اگر شرکت دانش‌بنیانی درخواست بدهد که در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا قصد بورسیه کردن دانشجویان را دارد متناسب با این مقاطع تحصیلی، تسهیلات ارزان نرخ (قرض‌الحسنه) به شرکت ارائه خواهیم کرد. با توجه به آنکه پایه حقوق هم‌اکنون حدود پنج و نیم میلیون تومان است بر این اساس تسهیلات ارزان نرخ سالانه برای آنها پرداخت خواهیم کرد.

خیاطیان افزود: هم اکنون چند شرکت دانش‌بنیان در دفترچه صنعت تقاضای جذب دانشجویان بورسیه کردند ولی با توجه به آنکه برنامه هنوز مصوب نشده، تحت حمایت قرار نگرفتند و سال آینده این شرکت‌ها مشمول حمایت خواهند شد.

وی خاطرنشان کرد: از طرف شرکت‌ها قطعا استقبال خوب خواهد بود زیرا زمینه شرکت‌های دانش‌بنیان کار تخصصی و حرفه‌ای و فنی است و قاعدتا هیچ فردی بهتر از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی نمی‌تواند پاسخگوی آنان باشد. از سوی دیگر نیاز داریم ظرفیت شرکت‌ها را به خوبی به دانشجویان معرفی کنیم.

سخن پایانی

اگر چشم‌انداز بخش معدن ورود به بازارهای جهانی باشد، چاره‌ای نیست که به قافله دانش‌بنیان‌ها بپیوندیم. کارشناسان می‌گویند درباره مجموعه‌های دانش‌بنیان ملاک و معیارها چندان درست نیست و برداشت‌ اشتباهی وجود دارد. شرکت‌های بزرگ دانش‌بنیان باید شاخص‌هایی داشته باشند. نه این‌که فقط محصول آنها دانش‌بنیان باشد. از مهم‌ترین این ویژگی‌ها داشتن رویکرد تحقیق و توسعه، مدیریت توآوری و مدیریت تکنولوژی است. اگر مجموعه‌ای از چنین ویژگی‌هایی برخوردار باشد می‌توان آن را دانش‌بنیان نامید. تنها چنین مجموعه‌ای با توان دانش‌بنیان خود حرکت می‌کند و تصمیم می‌گیرد، به سمت بازارهای جهانی حرکت می‌کند و به صورت خودکار توسعه را رونق می‌بخشد چرا که هوشمند شده‌ و تعالی سازمانی پیدا کرده ‌است.