کم‌رونقی بازار فولاد، مانع تولید
بهار دوره رونق ساخت‌وساز است، برهمین‌اساس نیز به‌طورسنتی انتظار می‌رود در این فصل شاهد افزایش تقاضا برای خرید فولاد و محصولات فولادی باشیم.
به‌ویژه آنکه در ماه‌های آتی محدودیت در تامین برق صنایع آغاز و به‌طبع از رونق خرید فولاد کاسته خواهد شد، اما در هفته‌های اخیر شاهد از رونق افتادن فروش محصولات تولیدشده در زنجیره فولاد کشور بوده‌ایم. تا جایی‌که در روزهای موردبحث، محصولات فولادی عرضه‌شده در رینگ معاملاتی بورس کالا، خریدار نداشته‌اند. این کم‌رونقی در معاملات آهن‌اسفنجی، شمش فولاد و حتی محصولات نهایی از جمله میلگرد به‌چشم می‌خورد. فعالان صنعت فولاد دلیل این کم‌رونقی را سیاست‌های ضدصادراتی عنوان می‌کنند، چراکه ظرفیت تولید فولاد و محصولات فولادی کشور به‌مراتب بالاتر از نیاز بازار داخلی است، بنابراین صادرات تنها راه ارتقای تولید در این زنجیره است. در شرایطی که صادرات کاهشی باشد، ضریب بهره‌برداری از فولاد محدود می‌شود و تبعات بسیاری را به‌دنبال خواهد داشت. الزام به بازگرداندن ۱۰۰ درصد ارز حاصل از صادرات با نرخی به‌مراتب پایین‌تر از بهای دلار در بازار آزاد، مهم‌ترین علت از صرفه افتادن صادرات و افت تولید در این بخش است؛ کاهشی که اثرات آن به‌مرور بر اقتصاد نمایان می‌شود و چالش‌های جدی را به مردم و فعالان صنعتی تحمیل می‌کند.
دلایل رکود چیست؟
عادل ابراهیم‌زاده، کارشناس بازار در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: بازار خریدوفروش فولاد ظرف هفته‌های اخیر با رکود روبه‌رو بوده است. نبود تقاضا به عقبگرد قیمت‌های پایه در معاملات شمش فولاد منتهی شده است. عقبگرد نرخ ارز و کاهش صادرات در هفته‌های گذشته از مهم‌ترین دلایل گسترش رکود در بازار فولاد بوده است. در واقع شاهد افت تولید در صنایع فولاد هستیم و همزمان میزان ذخایر انبار فولادسازان افزایش یافته است.
وی افزود: در شرایطی که عقبگرد نرخ ارز در بازار آزاد، انباشت خریدهای قبلی در انبار صنایع تکمیلی، رکود سنگین حاکم بر بازار مصرف و تضعیف هرچه بیشتر صادرات، زمینه‌ساز بروز این وضعیت شده، به‌عقیده بسیاری، تسهیل شرایط صادرات، مهم‌ترین راهکار تعدیل وضعیت کنونی است.
ابراهیم‌زاده گفت: هفته گذشته از میزان کل شمش عرضه‌شده در بورس کالا، تنها ۴ درصد آن به فروش رفت. در واقع نوردکاران باتوجه به شرایط دشوار صادرات فولاد، از میزان تولید خود کاسته‌اند، در نتیجه نوردکاران به‌دلیل مواجهه با رکود سنگین مصرفی از خرید شمش فولاد، خودداری کردند. در همین‌حال تنها ۱۵ درصد میلگرد عرضه‌شده در رینگ معاملاتی بورس کالا، خریدار داشت. این رکود در حالی است که بهار به‌طورسنتی فصل رونق فروش شمش فولاد در بازار جهانی است.
وی افزود: در همین‌حال کم‌رونقی مصرف فولاد در بازار داخلی، به رکود گسترده در روند خریدوفروش فولاد و همچنین تولید این محصولات، منتهی شده است.
ابراهیم‌زاده به سرانه مصرف فولاد اشاره کرد و افزود: میانگین سرانه مصرف جهانی فولاد برای هر نفر ۳۰۰ کیلوگرم است. این رقم در ایران کمتر ۲۰۰ کیلوگرم برآورد می‌شود. در چنین فضایی صادرات تنها راه تداوم تولید با ظرفیت قابل‌قبول است. در شرایطی که موانع صادراتی قابل‌توجه می‌شوند، تنها روزنه افزایش تولید از میان می‌رود.
این فعال صنعتی گفت: در این شرایط بنگاه‌های تولیدی، تسهیل شرایط صادراتی را مهم‌ترین راهکار برون‌رفت از شرایط کنونی ارزیابی می‌کنند و در همین راستا به‌دنبال تسهیل مقررات در بازگشت ارز حاصل از صادرات بودند و معتقدند استمرار سختگیری و الزام به فروش دلار حاصل از صادرات با نرخ حواله ارز در بازار مبادله، صادرات را فاقد توجیه اقتصادی کرده است.
وی گفت: کم‌رونقی در بازار شمش فولاد به سایر حلقه‌های این زنجیره نیز سرایت کرد. برهمین‌اساس نیز، شاهد افت بهای آهن‌اسفنجی در رینگ معاملاتی بورس کالا بودیم. افت تقاضا برای خرید آهن‌اسفنجی، خطر تداوم تولید در این زنجیره را تشدید می‌کند، به‌ویژه آنکه فولادسازان و فعالان زنجیره فولاد باید منتظر گرمای تابستان و آغاز محدودیت در تامین انرژی باشند.
بانظر به ظرفیت قابل‌توجه تولید فولاد کشور، صادرات مهم‌ترین راهکار برای برون‌رفت از این شرایط است. در شرایطی که تمامی حلقه‌های زنجیره آهن و فولاد در کشور با رکود در بازار مصرف داخلی مواجهند، تسهیل شرایط صادرات می‌تواند بخشی از فشارهای واردشده به صنایع کشور را کاهش داده و با عرضه بخشی از تولیدات داخلی در بازارهای بین‌المللی صنایع را از چالش رکود و کاهش تقاضای داخلی برهاند.
ابراهیم‌زاده الزام به بازگشت ۱۰۰ درصدی ارز حاصل از صادرات با نرخ دلار نیمایی را دیگر چالشی دانست که رغبت به صادرات را در میان فعالان زنجیره فولاد، کمرنگ کرده است. فاصله قابل‌توجه میان نرخ دلار در بازار آزاد و دلار نیمایی، یکی از دلایل کم‌رغبتی تولیدکنندگان به صادرات است. این فاصله از سود صنایع کشور می‌کاهد و در بسیاری از موارد به زیان واحدهای تولیدی نیز می‌انجامد.
محدود شدن صادرکنندگان به بنگاه‌های تولیدی، الزام عرضه ۱۰۰ درصدی در بازار فیزیکی بورس‌کالا در شرایطی که تقاضای داخلی به‌مراتب کمتر از این رقم است و وضع گاه‌وبیگاه عوارض صادراتی از دیگر عواملی است که به تضعیف بازارهای صادراتی در رینگ آهن و فولاد می‌انجامد.
افت صادرات مانع تولید
سعید برزگر، کارشناس صنعتی در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: هفته گذشته شاهد کم‌رونقی معاملات محصولات زنجیره فولاد از آهن‌اسفنجی تا شمش فولاد و در نهایت میلگرد بودیم. کم‌رغبتی برای خرید فولاد و محصولات فولادی، آن‌هم در فصل ساخت‌وساز و در دوره‌ای که به‌طورسنتی انتظار می‌رود مصرف فولاد کشور رو به رشد باشد، جای نگرانی دارد.
وی افزود: افت خریدوفروش فولاد به کاهش تولید این محصول توسط صنایع منتهی می‌شود. در همین‌حال باید منتظر آغاز محدودیت انرژی صنایع طی هفته‌های آتی باشیم. میزان کمبود برق صنایع در سال پیش‌رو همچنان قابل‌توجه برآورد می‌شود، بنابراین با گرم‌تر شدن هوا و افزایش مصرف برق در بخش خانگی، باید منتظر بروز محدودیت در زنجیره فولاد و افت تولید این محصول باشیم. حال اینکه صنایع فولادی به پیشواز افت تولید رفته‌اند، جای نگرانی دارد.
برزگر گفت: در طول ۴ دهه گذشته، سرمایه قابل‌توجهی از سوی دولت و بخش خصوصی جذب زنجیره فولاد کشور شده است. این سرمایه‌گذاری قابل‌توجه منجر به این شده است که ایران اکنون در جایگاه دهمین فولادساز دنیا قرار بگیرد، اما نباید فراموش کرد که در حال حاضر هم، میزان تولید فولاد کشور به‌مراتب پایین‌تر از ظرفیت احداث‌شده در این صنعت است. بنابراین باید اذعان کرد که ضریب بهره‌برداری در این زنجیره به‌شدت کاهش یافته و این افت به‌منزله کاهش بهره‌وری و لطمه به تولید است؛ بنابراین نباید به‌سادگی از کنار آن گذشت. باتوجه به شرایط تولید و صادرات فولاد در امسال، پیش‌بینی می‌شود این روند کاهش ادامه‌دار ضریب بهره‌برداری و افت سودآوری صنایع فولاد ادامه‌دار باشد.
برزگر گفت: نبود مشتری برای خرید آهن‌اسفنجی و شمش فولاد در رینگ معاملاتی بورس کالا، از آنجا نشأت می‌گیرد که بازار مصرف این محصولات، کم‌رونق است. از یک‌سو، تحت‌تاثیر شرایط اقتصادی کشور، پروژه‌های عمرانی و ساخت‌وساز محدود هستند. از سوی دیگر نیز، صادرات تحت‌تاثیر سیاست‌گذاری مسئولان از رونق و صرفه افتاده است.
وی افزود: فعالان صنعت فولاد و اساسا تمامی صادرکنندگان در طول سال‌های گذشته، نسبت به دشوار و هزینه‌بر شدن صادرات در شرایط تحریم و محدودیت در تعاملات جهانی، گلایه داشتند. این فعالان صنعتی معتقد بودند تحریم و نبود ارتباطات بانکی، صادرات فولاد ایران را دشوار و هزینه‌بر کرده است. بسیاری از طرف‌های خارجی تمایلی به خرید فولاد ایرانی و جریمه‌های بعدی آن ندارند. در همین حال در همه سال‌های اخیر، توسعه‌نیافتگی زیرساخت‌های حمل‌ونقل نیز به مشکلات صادرات فولاد افزوده است. فولاد و تمامی محصولات تولیدشده در این زنجیره حجیم هستند و حمل‌ونقل آنها از اثرگذاری بالایی بر نرخ تمام‌شده تولید و سودآوری فروش برخوردار است. باتوجه به چالش‌های حاکم بر صنعت حمل‌ونقل کشور، بر دشواری‌های صادرات فولاد افزوده می‌شود. در چنین شرایطی، صنعتگران از سیاست‌گذاران انتظار حمایت برای ارتقای تولید و صادرات فولاد را دارند؛ هدفی که هیچ‌گاه محقق نشده است. متاسفانه باید اقرار کرد تصمیم‌گیران نه‌تنها مسیر صادرات را تسهیل نمی‌کنند یا گامی در راستای رفع مشکلات برنمی‌دارند، بلکه هر روز چالشی جدید در مسیر صادرات وضع می‌شود.
این کارشناس صنعتی گفت: وضع عوارض صادراتی که باوجود کاهش، هنوز آثار آن ادامه دارد، لغو معافیت مالیاتی صادرات و الزام به بازگرداندن ۱۰۰ درصد ارز حاصل از صادرات، مهم‌ترین مواردی هستند که فروش فولاد و محصولات تولیدشده در این زنجیره را از رونق انداخته است. با شدت گرفتن فاصله میان نرخ دلار نیمایی و ارز در بازار آزاد، این مشکلات شدت گرفته است.
وی افزود: البته دلایل خودداری دولت از افزایش نرخ دلار نیمایی قابل‌فهم است. کمااینکه از هفته پایانی اردیبهشت، شاهد فروکش کردن تب‌وتاب خرید دلار بودیم، اما نباید فراموش کرد که در همان بازه زمانی چندماهه که فاصله نرخ دلار در بازار آزاد و دلار نیمایی شدت می‌گیرد، صنعتگران متضرر می‌شوند.
به‌ویژه آنکه در اقتصاد ما نرخ همه‌چیز تحت‌تاثیر رشد بهای دلار، صعود می‌کند، اما در نهایت با ارزان شدن بهای دلار، قیمت‌ها به سطوح قبلی بازنمی‌گردند. در واقع انتظارات تورمی همچنان پابرجاست و به‌عنوان محرک اصلی، سمت‌وسوی بازار و قیمت‌ها را مشخص می‌کند.
سخن پایانی
در طول سال‌های گذشته شاهد جذب سرمایه قابل‌توجه به صنعت فولاد بوده‌ایم، به‌این‌ترتیب ظرفیت قابل‌توجهی از تولید فولاد در کشور نصب شده است. باتوجه به محدودیت مصرف فولاد در کشور، صادرات تنها راهکار تداوم تولید در این زنجیره است. با بروز محدودیت در روند صادرات فولاد، شاهد ایجاد چالش در مسیر تولید و توسعه فولاد هستیم.
