حمایت‌ها زبانی است
بی‌شک صنایع نوپا در سال‌های اولیه فعالیت‌شان نیازمند حمایت دولت هستند و این حمایت‌ها باید تا زمان رشد کافی صنعت موردنظر ادامه داشته باشد. حال وقتی صنعتی از اهمیت استراتژیک برخوردار و دارای ارزش‌افزوده بالایی هم باشد، پروسه زمانی دستیابی به بلوغ اهمیت زیادی پیدا می‌کند.
اکنون بیش از نیم قرن از تاسیس صنایع خودروسازی در ایران می گذرد و این صنعت هنوز به بلوغ نرسیده است. صنعتی که روزبه روز با چالش های عدیده ای چون افزایش چندبرابری نرخ، مافیا و انحصارگرایی مواجه بوده و همچنان وابسته به حمایت های دولتی است.
از سوی دیگر ضعف تکنولوژی به کاهش کیفیت در برخی از تولیدات منجر شده و تصادفات جاده ای همه ساله هزینه های سنگینی را به اقتصاد و مردم تحمیل می کند. براساس اعلام سازمان بهداشت جهانی، در سال ۲۰۱۷ با بیش از ۲۲ هزار نفر قربانی در حوادث رانندگی، ایران در رتبه ۳۸ جهانی قرار داشته است. باتوجه به آمار بالای تصادفات و هزینه های ناشی از آن می توان بکارگیری تکنولوژی خودران و هوشمندسازی را برای کاهش این آمار فرصت خوبی تصور کرد.صمت در این گزارش به چالش های هوشمندسازی خودروها و تولید خودرو های خودران پرداخته است.
صنعت خودرو، بیمار رو به زوال
در بررسی جایگاه اقتصادی کشورهای جهان، صنعت خودروسازی به دلیل ارزش و جایگاه ویژه آن در شبکه تولید صنعتی و خدمات پس از فروش، یکی از شاخص های توسعه یافتگی محسوب می شود. این صنعت به لحاظ ارتباط گسترده با زنجیرهای بالادستی و پایین دستی خود، صنعتی کلیدی محسوب می شود و جایگاه مهمی در توسعه صنعتی و رونق تولید دارد، به طوری که نقش موثری در رشد و توسعه اقتصادی و حتی فرهنگی ایفا می کند. چندی پیش، روح الله دهقانی فیروزآبادی، معاون علمی و فناوری اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری در جمع خبرنگاران اذعان کرد که امروزه بیش از هزار شرکت دانش بنیان فعال هستند که می توانند صنعت خودرو را به لحاظ فنی همسو با جهان کنند. بنابراین، معضلی در دسترسی به فناوری در این صنعت احساس نمی شود. به اعتقاد من، مشکل صنعت خودرو دانش و فناوری نیست. از نظر فناوری به هر آنچه نیاز داریم، می توانیم به آن برسیم. به عبارت دیگر، دسترسی به فناوری خودروهای روز دنیا برای دانش بنیان ها باوجود همین زیرساخت ها قابل دسترسی است، در اصل مشکل آن اقتصاد است. در واقع، مدل های اقتصادی درستی برای خودروسازی نداریم. اگر اقتصاد خودروسازی کشور اصلاح شود، خود به خود بازیگران دانش بنیان هم می توانند فعالیت گسترده تری داشته باشند.
خودران ها، هنوز در فاز تحقیقاتی
امیرحسین علیزاده، یکی از مدیران خودرویی کشور در گفت وگو با صمت درباره تولید خودروی خودران ایرانی، باتوجه به شرایط فعلی گفت: خودران ها خلاف تمام موانعی که بر سر راه بود، در دنیا به واقعیت تبدیل شده و در حال اتمام مراحل تحقیقاتی اش است که انقلابی در حوزه فناوری به وجود خواهد آورد. باتوجه به فناوری خاص و تحقیقاتی، ساخت خودروهای خودران، مستلزم زیرساخت های خاص خود است که سیاست گذاران باید آنها را مدنظر قرار دهند، به علاوه اینکه در کل دنیا هم، چنین موضوعی به تولید انبوه نرسیده است و فازهای تحقیقاتی نهایی را سپری می کند. وی افزود: بزرگ ترین مانع یا چالش این خودران ها، دستیابی به روشی برای ایجاد عملکرد ایمن و بدون نقص در محیط های شلوغ و غیرقابل پیش بینی از خودروهای دارای راننده است. هم اکنون تاکسی های خودران در برخی نقاط امریکا به صورت آزمایشی در محیط های کوچک و به صورت محدود در حال آزمایش هستند. علیزاده گفت: مسئله مهم دیگر، مسئله قانون و قانون گذاری است به طورقطع، باید ساختارهای مکان هایی مانند آزادراه ها تغییر کند و بعضی زیرساخت ها مانند خیابان ها و شهرها باید تقویت شوند. همچنین، مسئول اصلی تصادفات مشخص شود،زیرا در خودران ها راننده ای وجود ندارد. به علاوه مسائل فنی و پیچیدگی فناوری این خودروها در تولید انبوه نیز از چالش های پیش رو است.
فروش نداشتیم، تعطیل کردیم
تعطیلی شرکت های دانش بنیان در هر حوزه، جزو اخبار ناخوشایندی است که دلایلی از جمله ضرر و زیان صاحبان آنها و عدم حمایت دولت در نوسانات ارزی، می تواند موجب انحلال آنها باشد. محمدرضا حسانی فر، فعال دانش بنیان در زمینه هوشمندسازی خودرو که به دلیل معضلاتی در زمینه تجاری سازی کسب وکار خود را تعطیل کرده است، گفت: در مسیر تولید تاکنون با موانع مختلفی روبه رو شدیم و در نهایت توانستیم محصول خود را که مانیتورهای هوشمند خودرو بود، تولید کنیم، اما در بازار شکست خوردیم و باتوجه به شرایط ارزی موجود، تصمیم گرفتیم که به کار خود پایان دهیم. متاسفانه، انحصارگرایی در بازار، موجب شکست دانش بنیان های زیادی شد که در زمینه فناوری های خودرویی فعالیت می کنند. در واقع، جایی برای شرکت های فناور نوپا که عموما از نخبگان تشکیل شده اند، نیست؛ از یک پیچ کوچک گرفته تا بزرگ ترین قطعات خودرو در کشور انحصاری است. به عبارت روشن تر، امکان حیات برای شرکت های دانش بنیان در صنعت خودرو وجود ندارد.
وی گفت: دانش بنیان ها، بازیگران کوچک صنعت خودرو به حساب می آیند، در حالی که در بیشتر کشورهای توسعه یافته، دانش بنیان ها، سکاندار اصلی این صنعت هستند. به همین دلیل، روز به روز شاهد تولیدات فناورانه آنها هستیم. در ایران ساخت خودرو هوشمند، بیشتر شبیه یک رویا است و بسان دیگر خودروها وارد و بعد مونتاژ می شود. نبود سرمایه گذار از دیگر معضلات توسعه خودرو هوشمند است، چرا که عرصه ای است که بازگشت سرمایه در آن در مدت زمان بلند صورت می گیرد. وی بااشاره به وعده وعیدهای برخی مسئولان درباره توسعه شرکت های دانش بنیان فعال در حوزه فناوری های خودرو گفت: بیشتر حمایت ها زبانی است و در عمل، جای خالی فرآیندی که متشکل از راه حل باشد، به شدت احساس می شود. با نگاهی مختصر می توان گفت که در وضعیت فعلی، محصول یا شرکت موفق بومی در این زمینه دیده نمی شود. بنابراین، معضلی وجود دارد که ناشی از خلأهای قانونی و ناکافی بودن حمایت ها است.به گفته این فعال دانش بنیان که به تولید مانیتورهای هوشمند خودرو می پرداخت، دلیلی که باعث شد کسب وکار خود را منحل کند، شکست در بازار و بازگشتن سرمایه بود که حمایت چندانی هم از سازمان های مربوطه نشد.
کاهش ۲۰ تا ۳۰ درصدی ترافیک
در ادامه، شهاب خدامرادی، رئیس گروه هوشمندسازی ستاد توسعه فناوری های فضای و حمل ونقل پیشرفته معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در گفت وگو با صمت درباره برنامه های حمایتی این نهاد از دانش بنیان های فعال در زمینه فناوری های خودرویی گفت: معاونت علمی توجه ویژه ای به توسعه خودروهای هوشمند و فناوری های مرتبط با آن دارد، به گونه ای که قرار است فعالان در زمینه فناوری خودروهای هوشمند هم در حوزه بار و مسافر، چه درون شهری و چه برون شهری را موردحمایت قرار دهد. همچنین، قصد داریم شرکت های توانمند به منظور توسعه سامانه های همراه هوشمند را شناسایی و حمایت کنیم.
وی ادامه داد: از آنجایی که یکی از اصلی ترین معضلات اصلی کشور، ترافیک شهری و سیستم حمل ونقل است، توسعه فناوری هایی که با هوشمندسازی مرتبط است، منجر به کاهش ترافیک می شود که نگرش معاونت علمی، توسعه این نوع از فناوری ها است. گفتنی است، در این مسیر با سازمان های مختلفی در ارتباط هستیم که در حوزه های هوشمندسازی فعالیت دارند و لازم می دانیم تمامی ارگان های حمل ونقل به عنوان ذی نفعان این جریان با معاونت علمی همکاری داشته باشند. به گفته خدامرادی، نزدیک به ۲۰ تا ۳۰ درصد پلتفرم های اشتراکی می تواند به کاهش ترافیک کمک کند.
راه اندازی سامانه های هوشمند
خدامرادی گفت: پردازش تصویر اصلی ترین فناوری در توسعه سامانه های هوشمند در حمل ونقل باری و مسافری است که خوشبختانه فعالیت شرکت های دانش بنیان در این عرصه قابل قبول است. باتوجه به ظرفیت بودجه ای که داریم، قصد کرده ایم، از آنها حمایت کنیم. کمابیش با همه ذی نفعانی که مرتبط با حمل ونقل هستند، رایزنی شده است که پای کار بیایند تا زیرساخت های توسعه فناوری را ایجاد کنیم. گفتنی است، در این زمینه تفاهمنامه هایی با نهادهایی نظیر وزارت راه و شهرسازی، وزارت صمت، شهرداری و سازمان حمل ونقل ترافیک شهرداری تهران امضا کردیم. وی بااشاره به همکاری شهرداری با معاونت علمی در زمینه هوشمندسازی خودروها گفت: طبق مناقصه ای که شهرداری برگزار کرد، آن دسته از شرکت های دانش بنیانی که در حوزه پردازش تصویر، دوربین های ثبت تخلف، پلتفرم های حمل ونقل اشتراکی و پارک حاشیه هوشمند فعالیت می کنند، می توانند کمک های شایانی به شهرداری در خدمت ارائه بدهند.
به گفته خدامرادی، باوجود ایجاد برخی زیرساخت ها که فقدان آن امروز احساس می شود، در آینده حمل ونقل کشور به هوشمندی بالا تجهیز می شود. وی گفت: بیش از ۵۰ درصد به معیارهایی که در کشور وجود دارد، نزدیک هستیم و شکاف هایی را که وجود دارد، باید با توان دانش بنیان ها پر کرد. چالش اصلی، هماهنگی بین سازمانی است که فرآیند سختی دارد. در واقع، ایجاد زیرساخت و پیاده سازی فناوری در کشور خیلی سخت اتفاق می افتد. وظیفه معاونت علمی و فناوری اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری هم صدا کردن این نهادها است.
سخن پایانی
در مجموع می توان گفت که تولید خودروی خودران باتوجه به چالش ها و ضعف های موجود در کشور در سطوح مشخصی شدنی است. در واقع، با نظر به سطوح مختلف خودروی خودران که شامل ۵ سطح از سیستم های کمک راننده تا خودروی تماما خودران است و شرایط فعلی ایران و فرصت ها و محدودیت های ذکرشده، می توان سطح یک یا ۲ خودران را برای ۵ سال آینده در اولویت توسعه قرار داد. تحقیقات بیانگر آن است که خودروهای خودران، سطح ایمنی بسیار بالاتری از خودروهای معمولی که در آن امور مختلف کنترل و هدایت خودرو به صورت فیزیکی توسط انسان اداره می شود، دارند. خودروهای خودران، تکنولوژی های پیشرفته متعددی را برای ایمنی بیشتر به کار می گیرند. تکنولوژی هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، بستر ارتباط از طریق اینترنت ۵ G یا نسل پنجم از جمله تکنولوژی هایی است که بکارگیری درست آن، می تواند تحولی عظیم در حوزه ایمنی حمل ونقل ایجاد کند. آمارها حاکی از آن است که انسان و خطاهای انسانی، عامل اصلی تصادفات است و در حدود ۹۳ درصد تصادفات حضور دارد.
