چاقوی دولبه کاهش حقوق گمرکی
یکی از وجوهی که در گمرک از کالاهای وارداتی دریافت می‌شود حقوق و عوارض است که به آن حقوق ورودی گفته می‌شود. این منبع درآمدی از محل واردات، نوعی مالیات غیر مستقیم است که طبق قانون توسط گمرک وصول می‌شود.
بر اساس لایحه بودجه ۱۴۰۲ حقوق گمرکی کالاهای اساسی و دارو یک درصد تعیین شده است. در حقیقت به پیشنهاد دولت نرخ ۴ درصد حقوق گمرکی کالاهای اساسی و دارو به یک درصد تقلیل می یابد. کاهش حقوق گمرکی کالاهای اساسی و دارو در امسال نیز مطرح بود که پس از کش وقوس ها و جلسات فراوان به یک درصد کاهش یافت و البته انتظار می رفت تنها برای همین سال باشد. کاهش حقوق گمرکی مواد اولیه، واسطه ای و سرمایه ای چه تاثیری بر نرخ تمام شده کالا دارد؟ این سوالی است که کارشناسان نظرات متفاوتی درباره آن دارند و صمت در این گزارش به پاسخ همین سؤال پرداخته است.
قانونی که تمدید شد
امسال، نرخ ارز محاسبه ارزش گمرکی کالاهای وارداتی در حقوق ورودی از ۴۲۰۰ تومان به نرخ سامانه معاملات الکترونیک ( ETS ) افزایش یافت. اما برای جبران این موضوع نرخ ۴ درصد حقوق گمرکی، برای کالاهای اساسی، دارو، تجهیزات و ملزومات مصرفی پزشکی و همچنین نهاده های کشاورزی و دامی به یک درصد کاهش یافت. اوایل تیر امسال وزیر صنعت، معدن و تجارت طی نامه ای به رئیس جمهوری با بیان اینکه افزایش نرخ مبنای محاسبه تعرفه، افزایش مضاعف مالیات بر ارزش افزوده کالاهای وارداتی را در پی داشته که در مجموع باعث افزایش هزینه های تولید، افزایش قاچاق، افزایش نیاز به نقدینگی، کاهش تولید و افزایش تورم خواهد شد، خواستار این شد که حقوق گمرکی برای مواد اولیه، واسطه ای، اجزا، قطعات، ماشین آلات و تجهیزات که با احتساب سود بازرگانی، حقوق ورودی آنها حداکثر ۱۰ درصد بوده نیز به یک درصد کاهش یابد. در نهایت اواخر مهر لایحه کاهش «نرخ حقوق گمرکی مواد اولیه، واسطه ای، اجزاء و قطعات و ماشین آلات و تجهیزات» به یک درصد به تأیید شورای نگهبان رسید و در آذر اجرا شد. نیمه های آذر مدیرکل دفتر مقررات صادرات و واردات وزارت صنعت، معدن و تجارت در نامه ای خطاب به مدیرکل دفتر واردات گمرک، فهرست کالاهای مشمول کاهش حقوق گمرکی از ۴ درصد به یک درصد را اعلام کرد. بر اساس بند (ه) تبصره ۷ قانون بودجه سال ۱۴۰۱، نرخ ارز محاسبه ارزش گمرکی کالاهای وارداتی در همه موارد، از جمله محاسبه حقوق ورودی بر اساس نرخ ارز اعلام شده بانک مرکزی، نرخ سامانه مبادله الکترونیکی (ای تی اس) در روز اظهار و مطابق ماده ۱۴ قانون امور گمرکی است. همچنین در سال ۱۴۰۱ نرخ ۴ درصد حقوق گمرکی یاد شده در صدر بند (د) ماده (۱) قانون امور گمرکی برای کالاهای اساسی، دارو، تجهیزات و ملزومات مصرفی پزشکی و همچنین نهاده های کشاورزی و دامی باید به یک درصد تقلیل می یافت که لیست این کالاها تاکنون توسط وزارت صمت به گمرک اعلام نشده بود. براین اساس و طبق نامه ای که از سوی وزارت صمت به گمرک ارسال شد، ردیف تعرفه های مشمول کاهش حقوق گمرکی اعلام و از تاریخ ابلاغ این قانون نرخ حقوق گمرکی مواد اولیه، واسطه ای، اجزاء و قطعات، ماشین آلات و تجهیزات به یک درصد تقلیل یافت. در بودجه ۱۴۰۲ نیز حقوق گمرکی کالاهای اساسی و دارو یک درصد تعیین شده است.
کمتر کسی فشار تورم بر بخش صنعت را انکار می کند. تولیدکنندگان هم که همواره انتقادات زیادی نسبت به حقوق گمرکی واردات کالاهای بادوام تولیدی و مواد اولیه داشتند، اظهار می کنند کاهش حقوق گمرکی مواد اولیه تولید، موجب کاهش تورم تولید و در نتیجه کاهش نرخ محصول نهایی خواهد شد. با این حال برخی از تولیدکنندگان معتقدند با وجود اینکه حقوق گمرکی کاهش یافته و به یک درصد رسیده است، همین یک درصد با ارز گران تری نسبت به سال گذشته محاسبه می شود. به همین دلیل با وجود کاهش حقوق گمرکی، این رقم در عمل افزایش یافته است.
کاهش تورم مواد اولیه
صمتمحمود نجفی عرب، عضو اتاق بازرگانی تهران در این باره توضیح می دهد: پیش از این مالیات ارزش افزوده ۹ درصد بود و حالا به یک درصد تبدیل شده است. این اتفاق بعد از ماه ها دوندگی صاحبان صنعت رخ داد و تصویب شد. رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی تهران یادآوری می کند: طبیعتا، پیش از این با ارز ۴۲۰۰ تومانی مالیات ارزش افزوده پرداخت می کردیم. این نرخ در سال ۱۴۰۱ افزایش یافت و هزینه تولید را افزایش داد. با تلاش و پیگیری مسئولان و همچنین اتاق بازرگانی، مسئله رفع شد و قرار است طرح جدید اجرا شود.او می گوید: این تصمیم می تواند بر نرخ دارو و کاهش تورم مواد اولیه آن، مثبت و تاثیرگذار باشد. مصوبات بخش ماشین آلات هم به گمرکات اعلام شده که بر نرخ استهلاک تاثیرگذار است. هرگونه کاهش گمرکی واردات مواد اولیه و عوارض تأثیر مثبتی بر نرخ خواهد گذاشت. همچنین، محمدرضا زهره وندی، عضو کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران یادآوری می کند: هر اقدامی که موجب کاهش هزینه واردات کالاها و مواد اولیه موردنیاز شود، حتماً تأثیر مثبتی بر نرخ نهایی کالاها و همچنین کاهش تورم تولیدکننده خواهد گذاشت.
حقوق گمرکی در عمل افزایش یافت
صمتمحمدرضا نجفی منش، رئیس کمیسیون بهبود محیط کسب وکار و رفع موانع تولید اتاق بازرگانی تهران نظری متفاوت تر دارد و بیان می کند: ۴ درصد مصوبه قبلی، پیش از این با ارز ۴۲۰۰ تومانی حساب می شد. حالا این رقم به یک درصد کاهش یافته است، اما همین یک درصد با ارز ۲۳ هزار تومانی حساب می شود؛ یعنی این رقم نسبت به سابق ۵۰ درصد افزایش داشته است. وی افزود: علت آن هم این است که دولت قصد دارد ارز را تک قیمتی کند؛ به همین دلیل، حقوق گمرکی را به یک درصد کاهش داده است اما آن را با نرخ بیشتری حساب می کند. او می گوید: این اقدام در کوتاه مدت موجب کاهش نرخ خواهد شد اما در طولانی مدت اثری بالعکس خواهد داشت. این فعال اقتصادی با تاکید بر اینکه تورم تولیدکنندگان، قصه طولانی و بلندی دارد گفت: عامل اصلی آن هم سیاست های اشتباه دولت برای جبران کمبود نقدینگی است. وی افزود: دولت حجم نقدینگی جامعه را بالا می برد و به تبع آن، قیمت ها نیز افزایش می یابند. امید است مسئولان و کارشناسان اقتصادی تلاش کنند این روند ادامه نداشته باشد.
سهم تولیدات داخلی
صمتمحمدحسن دیده ور، عضو هیات نمایندگان اتاق تهران افزود: این اقدام در عین حال که رخداد بدی نیست، مثل چاقوی دولبه است. دولت اکنون این رقم را کاهش داده است اما سهم تولیدات داخلی نیز ممکن است کاهش یابد. این فعال اقتصادی با اشاره به اینکه اگر نرخ واردات ارزان تمام شود، خریداری به خرید داخلی رغبت نخواهد داشت گفت: به طور کلی می توان گفت این سیاست، خوب است؛ اما بهتر است دولت سازوکارهایی را اعمال کند تا بتواند کالاهایی را که ساخت داخلی ندارند وارد کند. وی افزود: باید در چنین اقداماتی دقت بیشتری شود؛ زیرا ممکن است به اسم مواد اولیه، کالاهایی وارد شوند که مشابه آنها در داخل وجود دارد. با همه این اوصاف، کاهش حقوق گمرکی، نرخ نهایی را کاهش داده و تورم مواد اولیه را نیز کمتر می کند.
کمک صنعتگران داخلی
ابوالفضل روغنی، عضو هیات نمایندگان اتاق ایران نیز با اشاره به اینکه یکی از مباحث مهم مورد انتقاد تولیدکنندگان تعرفه مواد اولیه تولیدی است گفت: اگر دولت اقدام به کاهش این تعرفه کند، کمک زیادی به صنعتگر داخلی کرده است. صنعتگر هم این کمک را در نرخ نهایی محصول خود لحاظ کرده و آن را کاهش می دهد.
صمتروغنی افزود: اما در تولید داخلی مواد اولیه، محدودیت هایی در کشور داریم. بنابراین رخدادی که به تازگی اتفاق افتاده، مطالبه همه صنعتگران بوده است. البته باید توجه کرد تنها باید آنچه را که در داخل کشور تولید نمی شود، شامل این کاهش تعرفه کنیم؛ زیرا اگر آنچه را که در داخل تولید می شود وارد کنیم، صنعت کشور با ضربه جبران نشدنی مواجه خواهد شد. این فعال اقتصادی با تاکید بر اینکه کاهش حقوق گمرکی، تورم مواد اولیه را کاهش می دهد گفت: مواد اولیه خارجی با توجه به تعرفه های گمرکی، نرخ بالایی داشتند. کاهش حقوق گمرکی مواد اولیه نیز به همین دلیل، از نرخ مواد اولیه و به تبع آن از نرخ نهایی خواهد کاست.
تأثیر کاهش حقوق گمرکی بر تورم
رضا امیدوار تجریشی فعال اقتصادی و عضو خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان با اشاره به کاهش حقوق ورودی گمرک از ۴ درصد به یک درصد گفت: در گذشته حقوق گمرکی بر پایه ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات مواد اولیه اختصاص می یافت و این ارز هم مبنای اخذ عوارض صادراتی بود، حال با حذف ارز ترجیحی مبنای محاسبه تغییر یافته است و میزان عوارض صادراتی به شدت بالا رفته است و درحال حاضر در کوتاه مدت با توجه به تورم بالا، تغییر حقوق گمرکی تأثیر چندانی بر تورم نخواهد داشت.وی تاکید کرد: اخیرا دولت لایحه ای به مجلس ارسال کرده تا با اعمال اصلاحاتی، میزان عوارض صادراتی را به یک درصد برساند و از اثرات حذف ارز نیمایی بر صادرات کاهش دهد.
وی در ادامه با اشاره به این لایحه ارسالی از سوی دولت به مجلس گفت: اینکه دولت با ارائه لوایح به دنبال کاهش هزینه ها و تورم باشد، امر پسندیده ای است؛ اما چند نکته درباره لایحه دو فوریتی دولت مطرح
است. نخست اینکه لایحه بودجه از ابتدای سال به قانون تبدیل شده و از آنجا که در اقتصاد، بازار در سمت عرضه بلافاصله نسبت به قوانینی که اصلاح می شوند، واکنش نشان می دهد، اگر قرار بود تغییر حقوق ورودی تاثیری در افزایش قیمت ها داشته باشد، قطعا این اتفاق تاکنون می افتاد و اکنون بازگرداندن حقوق گمرکی از ۴ درصد به یک درصد تاثیری در کاهش نرخ کالاها از سوی تولیدکنندگان و عرضه کنندگان ندارد. این امر به صورت تجربی نیز ثابت شده است که قیمت هایی که افزایش می یابند، با این روش به بهای قبلی بازنمی گردند.
سخن پایانی
بکارگیری سیاست های تغییرتعرفه درعرصه تجارت،در دهه های اخیر مورد توجه خاص کشورها، مخصوصا کشورهای در حال توسعه قرارگرفته است. براساس لایحه بودجه ۱۴۰۲ حقوق گمرکی کالاهای اساسی و دارو یک درصد تعیین شده است. این کاهش تعرفه از ۴ به یک درصد موافقان و مخالفان خود را دارد و با این همه باید منتظر بررسی لایحه بودجه در مجلس نظر مجلسیان بود.
