جهشی چشمگیر به سمت عدالت مالیاتی 

یک کارشناس اقتصاد درباره حذف صورتحساب کاغذی مالیات از ابتدای ماه پیش رو بر این باور است که الکترونیک شدن روند مالیات‌ستانی با کاهش نقش ممیز از یک سو و مسدود کردن راه‌های فرار مالیاتی ازسوی دیگر، بستر را برای دستیابی به نظامی عدالت‌محورتر در بخش مالیات فراهم می‌کند. امیرحسین اقبالی، کارشناس اقتصاد در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: حرکت به سمت نظام مالیاتی هوشمند اقدامی بسیار کلیدی و مهم است. در همین راستا گام مهمی در مجلس برای حذف ممیزمحوری در فرآیند اخذ مالیات بر ارزش افزوده و همچنین حذف کامل صورت‌حساب‌های کاغذی برداشته شده که از ابتدای دی ماه شاهد اجرای آن خواهیم بود. این کارشناس اقتصاد در تشریح مزایای حذف صورت‌حساب کاغذی مالیات گفت: صورت‌حساب الکترونیک و جایگزین شدن آن به‌جای صورت‌حساب‌های کاغذی مزایای زیادی دارد. توضیح اینکه تا پیش از این، یکی از ابزارهای اصلی فرار مالیاتی، فاکتورسازی‌های صوری و شبکه‌سازی توسط شرکت‌های غیرواقعی بود؛ شرکت‌هایی که با جعل فاکتور و صدور اسناد کاغذی خلاف واقع، بخش مالیات بر ارزش افزوده را دچار خسارت‌های بزرگ می‌کردند و از طریق انتقال اعتبار غیرواقعی، درآمدهای قانونی دولت را به نفع اقتصاد زیرزمینی منحرف می‌ساختند. این روند علاوه بر وارد آوردن فشار مضاعف بر کسب‌وکارهای شفاف و قانون‌مدار، باعث رشد رقابت نابرابر در بازار و تقویت فعالیت‌های غیرمولد می‌شد، اما مصوبه جدید مجلس و اجرای آن توسط دولت و سازمان امور مالیاتی با حذف کامل بستر کاغذی و الزام ثبت و صدور تمامی صورت‌حساب‌ها در سامانه مودیان، حلقه فرار از پرداخت مالیات را برای همیشه مسدود می‌کند و امکان جعل در فرآیند صدور سند تجاری را از بین می‌برد. اقبالی در این باره افزود: به پشتوانه صورت‌حساب الکترونیک، هزینه فرار مالیاتی افزایش می‌یابد و پرداخت مالیات به رفتار اقتصادی واقعی هر فعال اقتصادی گره می‌خورد. نتیجه اینکه شکیل‌ترین ابزارهای بروکراتیک و مبهم گذشته، جای خود را به فرآیندهای هوشمند، شفاف و قابل‌پیگیری می‌دهند. وی در اشاره به دیگر مزایای این برنامه تاکید کرد: حذف صورت‌حساب کاغذی در روند اخذ مالیات، گامی بزرگ در جهت پایان دادن به ممیزمحوری در تشخیص مالیات‌هاست. وقتی اطلاعات مالی مودی به‌صورت دیجیتال و لحظه‌ای در سامانه ثبت و تحلیل می‌شود، دیگر ارزیابی‌های شخصی و متکی بر سلیقه ممیز، جایگاهی نخواهد داشت. 

رفتار برپایه داده‌های واقعی

اقبالی در توضیح بیشتر در این باره بیان کرد: با الکترونیک شدن روند دریافت مالیات، نظام مالیاتی به‌جای تصمیم‌گیری براساس برداشت‌های فردی، برپایه داده‌های واقعی رفتار می‌کند و این رویکرد به‌معنای تحقق عدالت مالیاتی و حذف سلیقه‌محوری است. 

این کارشناس اقتصاد حذف صورت‌حساب‌های کاغذی و استقرار صورت حساب الکترونیک را یک اصلاح ساختاری اساسی برای نجات اقتصاد از سایه فعالیت‌های غیرشفاف و غیررسمی دانست و افزود: تحول تازه در نظام مالیات‌ستانی، کشور ما را با یک گام بلند به سمت استانداردهای نوین حکمرانی مالیاتی پیش می‌برد و پایه‌گذار اقتصادی رقابت‌پذیر، عادلانه و توسعه‌گرا خواهد بود. بر همین مبنا می‌توان گفت مجلس شورای اسلامی با تصویب این تکلیف، نقشی مهمی در حفاظت از حقوق مودیان قانون‌مدار و مقابله با سودجویان زیرزمینی ایفا کرده و اکنون زمان آن است که تمامی دستگاه‌ها، اصناف و فعالان اقتصادی با همراهی کامل، فصل تازه‌ای را در شفافیت اقتصادی کشور رقم بزنند. وی در جمع‌بندی گفته‌های خود تاکید کرد: در مجموع یکی از مصوبات کلیدی و مهم مجلس در زمینه تحقق نظام مالیاتی عادلانه و داده‌محور در زمینه مقابله با ممیزمحوری و سلیقه‌محوری در فرآیند اخذ مالیات بر ارزش افزوده، حذف کامل صورت‌حساب‌های کاغذی است: بر همین مبنا از ابتدای دی ماه صرفا صورت‌حساب الکترونیک برای اعتبار مالیاتی مودیان موردقبول خواهد بود و به این ترتیب شاهد حذف کامل فاکتورسازی‌های جعلی خواهیم بود و این یعنی جهشی چشمگیر به سمت عدالت مالیاتی. 

کاهش خطا، نتیجه هوشمندسازی

یک کارشناس مسائل مالیاتی درباره تاثیر الکترونیکی شدن فرآیند اخذ مالیات گفت: هوشمندسازی با متمرکز کردن داده‌ها در نهایت سبب رشد تمکین مودیان خواهد شد و درآمد مالیاتی دولت را در بازه‌ای کوتاه‌تر به دستش می‌رساند. 

سیاووش غیبی‌پور، کارشناس مسائل مالیاتی در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: هوشمندسازی اتفاقی تازه‌ در سیستم مالیاتی ما نیست و پیش از این نیز در زمینه تراکنش‌های بانکی، بررسی اظهارنامه‌ها و... روندها به‌صورت الکترونیکی پیش می‌رفته، اما در همین چند وقت اخیر معاونتی به‌نام هوشمندسازی در سازمان امور مالیاتی تعریف شده که در واقع وظیفه آن تکمیل اقدامات قبلی است، نه آغاز روندی خاص. 

این کارشناس مسائل مالیاتی با اشاره به انتظارات مودیان از سازمان امور مالیاتی بیان کرد: خواسته مودیان این است که اطلاعات و داده‌های اقتصادی به‌صورت دقیق جمع‌آوری شود تا خطا در تعیین مالیات‌ها به حداقل برسد که باتوجه به آنچه در بخش تراکنش‌ها رقم خورده، الکترونیکی‌سازی می‌تواند راه مناسبی برای تحقق این امر باشد.  غیبی‌پور در ادامه با اشاره به چالش‌های کنونی نظام مالیاتی بیان کرد: در حال حاضر مهم‌ترین چالش در حوزه مالیات‌ستانی مربوط به داده‌ها و در مرحله بعدی زمان دستیابی به این داده‌ها است؛ یعنی ممکن است داده‌ها با کیفیت مناسب در اختیار باشد، اما اگر به‌موقع به‌دست ماموران نرسد، کارآیی مناسبی نخواهد داشت؛ بر همین مبنا هوشمندسازی طرحی است که اجرای آن ضروری به‌نظر می‌رسد.

هوش مصنوعی، ابزار کارآمد هوشمندسازی

این کارشناس مسائل مالیاتی کارآمدترین ابزار هوشمندسازی را استفاده از هوش مصنوعی و دیگر فناوری‌های روز دانست و در این باره توضیح داد: تمرکز اطلاعات درآمدی و هزینه‌ای با استفاده از هوش مصنوعی می‌تواند فرآیند انطباق و مغایرت‌گیری را با سرعت بهتر و خطای کمتر پیش ببرد؛ به‌گونه‌ای که کار به اعتراض مودی و هزینه دادرسی و هیات‌های خل اختلاف و... نکشد که اکنون تا حدودی این ابزار در حال استفاده است، اما هنوز هم مشکلاتی وجود دارد.  غیبی‌پور نتیجه‌ای که از هوشمندسازی‌ انتظار می‌رود را کاهش خطا عنوان کرد و گفت: همین حالا شاهد خطاهایی در بررسی پرونده‌ها هستیم که اگر تمرکز اطلاعاتی وجود داشت، اصلا شکل نمی‌گرفتند؛ به‌طور مثال فردی ۵ سال پیش خانه‌ای را فروخته و حالا نامه‌ای مبنی بر خالی بودن خانه‌اش و الزام به پرداخت مالیات این پایه برای او ارسال می‌شود.  

این کارشناس مسائل مالیاتی در پایان در اشاره‌ای کوتاه به شرایطی که هوشمندسازی در فرآیند مالیات‌ستانی رقم خواهد زد، گفت: مالیات‌ستانی یک نقطه ابتدایی دارد و یک نقطه انتهایی. اگر در نقطه ابتدایی، یعنی قبل از رسیدگی، داده‌ها با کمک هوش مصنوعی تکمیل شوند، در نقطه پایانی شاهد تمکین مودی خواهیم بود و دولت نیز سریع‌تر به پول خودش خواهد رسد؛ در غیر این صورت باید منتظر به نتیجه رسیدن پرونده‌ها در هیات‌ها باشیم که ممکن است این فرآیند حتی یک سال زمان ببرد و این یعنی یک سال طول می‌کشد تا رقم مالیات پرونده، به خزانه دولت برسد؛ زمانی که باتوجه به تورم موجود در اقتصاد ما باعث کاهش ارزش درآمد به‌دست آمده خواهد شد.

کاهش فرار مالیاتی، نتیجه هوشمندسازی

یک کارشناس دیگر نیز درباره الکترونیکی شدن روند دریافت مالیات بر این باور است در بستری که به‌موجب فراگیر شدن حساب‌های الکترونیکی در کشور اتفاق می‌افتد، شفافیت حاکم شده و کاهش فرار مالیاتی تحقق پیدا می‌کند.

حسین منصوری، کارشناس حوزه مالیات، اظهار کرد: صدور صورت‌حساب الکترونیکی یکی از مهم‌ترین گام‌های سازمان امور مالیاتی کشور است که می‌تواند زمینه‌ساز بهبود و تقویت اقتصاد کشور و از طرف دیگر، زمینه‌ساز ایجاد شفافیت مالیاتی در تمامی بخش‌ها شود. وی ادامه داد: اجرای این طرح نقش بسیار موثری در کاهش فرارهای مالیاتی ایفا کرده و می‌تواند زمینه‌ساز بهبود وضعیت اقتصاد کشور باشد.

منصوری با اشاره به نقش مودیان در اجرای درست این طرح، گفت: آمارها حاکی از آن است که اجرای این طرح تا امروز توانسته بخش عمده‌ای از فرارهای مالیاتی که توسط برخی از مودیان صورت می‌گرفته را کاهش دهد و عدالت مالیاتی را برقرار سازد.

این کارشناس اقتصاد با اشاره به رفع مشکلات سیستم قبلی، افزود: صورت‌حساب‌های الکترونیک توانسته بخش عمده‌ای از مشکلات ناشی از صورت‌حساب کاغذی را برطرف کند. از جمله مشکلات اصلی در حوزه صورت‌حساب کاغذی می‌توان به طولانی شدن فرآیند رسیدگی مالیاتی و در نهایت، تاخیر در استرداد مالیات بر ارزش افزوده صادرکنندگان اشاره کرد.

وی تاکید کرد: پیش از این، صدور صورت‌حساب‌های کاغذی باعث شده بود ما شاهد افزایش عدم خوداظهاری توسط مودیان باشیم و همین امر موجب می‌شد داده‌ها با تاخیر زمانی قابل‌توجهی به دست تصمیم‌گیرندگان برسد، اما اکنون با الکترونیکی شدن روند این مشکل قوت کمتری خواهد داشت. منصوری افزود: صدور صورت‌حساب‌ الکترونیک مزایای زیادی دارد که از جمله آن می‌توان به تخصیص بهینه منابع، کاهش فرار مالیاتی، تصمیم‌گیری درست و به‌موقع و همچنین رسیدگی به فرآیندهای مالیاتی در کوتاه‌ترین زمان ممکن و با حداقل نقش عامل انسانی اشاره کرد.