لزوم توجه به کیفیت ماشین‌آلات معدنی
تولید محصول باکیفیت، همواره مشتری‌های خود را دارد و اگر این محصولات باکیفیت، در سطح جهانی عرضه شوند، قطعا می‌توانند بازار خارجی را دگرگون کنند. تولید باکیفیت، پیش‌نیازهایی دارد که در این گزارش به آن اشاره کرده‌ایم. اما، باید گفت که تولید باکیفیت، ماشین‌آلات باکیفیت و حرفه‌ای می‌خواهد که در ایران، عمر ماشین‌آلات معدنی از ۲۰ سال عبور کرده و همین امر، فعالیت معدنکاران را درگیر چالش‌هایی کرده است. بیشتر این چالش‌ها، ریشه داخلی ندارد و مربوط به خارج از کشور است. برای مثال، موضوع تحریم‌ها، توانست به یکی از سدهای محکم واردات ماشین‌آلات معدنی تبدیل شود.
رعایت کیفیت در مراحل اکتشاف و حفاری‌های معدنی
همان‌طور که اشاره کردیم، تحریم‌ها به سد محکمی در برابر اقتصاد ایران و همچنین ورود ماشین‌آلات تبدیل شده است. زمانی که تحریم‌های ظالمانه بر کشور اعمال شد، فعالیت‌های معدنکاری هم، آهسته آهسته به مرحله تعطیلی کشانده شد. زمانی که معدنکاران با مشکلاتی مانند کمبود ماشین‌آلات، بی‌کیفیت بودن ماشین‌آلات اکتشاف و نبود تکنولوژی مواجهند، چگونه می‌توان انتظار تولید باکیفیت را داشت؟ البته، موضوعات دیگری هم وجود دارد که هرکدام به‌نوعی، سد راه توسعه معادن شده‌اند.
رعایت کیفیت در مراحل اکتشاف و حفاری‌های معدنی، نقش بسیار مهمی دارد و می‌تواند در بازارسازی آینده، موثر باشد. بسیاری از پروژه‌های معدنی به‌علت پایین بودن کیفیت ماشین‌آلات، کارآیی لازم را ندارند و به‌همین علت، کیفیت اکتشاف، کاهش پیدا می‌کند. همچنین در مرحله بعد از استخراج، نیاز است تا مواد معدنی با کیفیت لازم ترکیب شوند و به‌دست مصرف‌کننده برسند. چنین موضوعی را می‌توان در بحث سیمان هم مشاهده کرد. سیمان یکی از مواد تشکیل‌دهنده بتن است که در ساختمان‌سازی کاربرد دارد. اگر کیفیت بتن تولیدشده، استاندارد نباشد، می‌تواند سبب بروز خسارات جبران‌ناپذیر شود.
توجه به شاخصه‌های استاندارد
شهریار گراوندی، فعال صنعت معدن در ارتباط با موضوع کیفیت در انجام فعالیت‌های معدنی به صمت گفت: موضوع کیفیت در فرآیندهای اکتشافی و استخراج، نکته‌ای دارای اهمیت است و باید توجه ویژه‌ای به آن شود. توجه به شاخصه‌های استاندارد و رعایت الزامات آن، از نکات ضروری تولید و مصرف در صنایع مختلف است. رعایت استاندارد می‌تواند به تولید باکیفیت کمک بزرگی کند. استانداردهای ملی، متناسب با استانداردهای بین‌المللی تهیه و تدوین شده‌اند، اما در مواردی، نظارت بر روند اجرای این استانداردها در مسیر تولید، موردغفلت قرار می‌گیرد که به‌شدت آسیب‌زننده است و همین امر، سبب تولید بی‌کیفیت خواهد شد.
گراوندی ادامه داد: توجه به شاخصه‌های استاندارد در روند تولید محصولات مختلف، می‌تواند به تولید کالایی باکیفیت منجر می‌شود که تمایل بیشتری از سوی مصرف‌کننده برای خرید آن وجود دارد. با این وجود، در مواردی شاهد آن هستیم که سیاست‌گذاران، تداوم تولید را به شاخصه‌های استاندارد و تولید محصولی متناسب با کیفیت بین‌المللی ترجیح می‌دهند. این چنین استراتژی‌هایی در نهایت به نادیده گرفتن حقوق مصرف‌کننده و تحمیل انواع خسارت‌ها و حتی بدنامی محصولات تولید داخل در بازار خارجی منجر خواهد شد.
وی گفت: مصالح ساختمانی از اهمیت ویژه‌ای در تامین ایمنی ساخت‌وسازها برخوردار هستند. سیمان یکی از پرمصرف‌ترین مصالح ساختمانی است که در فرآیند تولید بتن نیز به‌کار می‌رود. توجه به شاخصه‌های استاندارد برای تولید بتن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. نبود نظارت صحیح برای تولید این محصول به تولید محصولات بی‌کیفیت منجر می‌شود. بتن بی‌کیفیت نیز در نهایت از میزان استحکام پروژه‌های ساخت‌وساز می‌کاهد. بتن براساس طرح اختلاط مشخصی و با ترکیب سیمان، شن، آب و مواد افزودنی تولید می‌شود. نسبت اختلاط این مواد اولیه و همچنین کالیبره بودن تجهیزات مورداستفاده در فرآیند تولید بتن از اهمیت ویژه و اثرگذاری بر کیفیت محصول نهایی تولیدی برخوردار است یا در مواردی برای سودآوری بیشتر از میزان سیمان لازم برای تولید بتن کم خواهد کرد.
وی افزود: بر همین اساس نیز، چنانچه نظارت ویژه‌ای بر فرآیند تولید این محصول وجود داشته باشد، این تخلفات به‌آسانی شناسایی و برطرف خواهند شد. فرآیند تست بتن و نمونه‌برداری از آن طبق یک بازه زمانی مشخص انجام می‌شود. یعنی مقاومت بتن در یک بازه ۲روزه، ۷روزه و ۲۸روزه تست می‌شود. با این وجود، بیشتر واحدهای بتنی ما در سطح کشور کوچک هستند و بسیاری از این واحدها، آزمایشگاه و تجهیزات ندارند و به آزمایشگاه تخصصی مجهز نیستند. در نتیجه امکانی برای تست دقیق بتن وجود نخواهد داشت و این موضوع بسیار چالش‌برانگیز خواهد شد. علاوه بر این، بسیاری از فعالان این صنعت از دانش و تخصص کافی و لازم برخوردار نیستند، همین موضوع نیز مانع تولید بتن با کیفیت مطلوب می‌شود.
مشکلات تولید باکیفیت بتن
گراوندی خاطرنشان کرد: علاوه بر مشکلاتی که در مسیر تولید بتن باکیفیت وجود دارد، فساد آنی این محصول نیز به‌شدت چالش‌برانگیز است. از زمانی که بتن‌های آماده در میکسرها ریخته می‌شود، تنها ۶۰دقیقه برای استفاده از آن زمان وجود دارد، در غیر این صورت، به‌سرعت فاسد می‌شود. در واقع، بتن با از دست رفتن زمان یادشده به محصولی بی‌کیفیت و بی‌ارزش تبدیل می‌شود. استفاده از این محصول در فرآیند ساخت‌وساز ایمنی، ساختمان‌ها را تحت‌تاثیر منفی قرار می‌دهد. در نتیجه، با بروز حوادث طبیعی، شاهد تلفات جانی قابل‌توجه خواهیم بود. برای رفع این مشکلات، پیشنهاد می‌شود که امکان تردد ویژه برای کامیونداران و حمل‌کنندگان بتن فراهم شود. سیمان به‌عنوان ماده اولیه تولید بتن استفاده می‌شود و در فرآیند ساخت‌وساز کاربرد گسترده‌ای دارد، بنابراین کیفیت سیمان نیز تاثیر بسزایی بر تولید بتن و کیفیت آن دارد. واحدهای سیمانی کشور عموما بزرگ هستند و از ظرفیت بالایی برای تولید برخوردار هستند. در نتیجه، این واحدها به آزمایشگاه‌های پیشرفته‌ای مجهز هستند، بنابراین استاندارد حاکم بر فرآیند تولید سیمان به‌دقت بررسی می‌شود.
وی گفت: تمام واحدهای سیمانی کشور در فرآیند تولید خود، ملزم به رعایت استانداردهای اجباری هستند. ظرفیت و میزان تولید سیمان در کشور ما به‌مراتب بالاتر از نیاز بازار به این محصول برآورد می‌شود، بر همین اساس نیز رقابت گسترده‌ای برای تولید محصول باکیفیت در این صنعت شکل گرفته است. استاندارد حاکم بر فرآیند تولید سیمان در کشور ما استاندارد ملی است. استانداردهای ملی نیز برگرفته از استانداردهای بین‌المللی هستند. بنابراین، خوشبختانه در سرتاسر کشور استانداردهای ملی و حتی فراتر از آن، در فرآیند تولید، رعایت می‌شوند.
نقش موثر ماشین‌آلات معدنی در تولید باکیفیت
محمدتقی رادمان، کارشناس معدن در ارتباط با کیفیت ماشین‌آلات معدنی و تاثیر آن بر تولید محصولات معدنی باکیفیت اظهار کرد: هر میزان سن ماشین‌آلات در بخش معدن بالا برود و دقت و کیفیت آنها کاهش پیدا کند، می‌توان انتظار داشت که توانایی اپراتور در تفکیک ماده معدنی از باطله کاهش می‌یابد. این امر، کیفیت استخراج را پایین می‌آورد و در ادامه، تاثیر خود را بر تولید محصولات معدنی باکیفیت می‌گذارد. موضوع کیفیت، نکته دارای اهمیتی است و معدنکاران باید بتوانند از بهترین ماشین‌آلات، در راستای تولید باکیفیت استفاده کنند.
رادمان در ادامه گفت: یکی از نقاط بحرانی بخش معدن، صنایع‌معدنی و همچنین تولید باکیفیت مواد اولیه، مسئله واردات ماشین‌آلات سنگین، تولید و نگهداری از آنها است. زمانی که ماشین‌آلات باکیفیت وجود نداشته باشد و معدنکاران با ماشین‌آلات قدیمی که ۲۰ سال از عمر آنها گذشته است، فعالیت می‌کنند، تولید محصولات معدنی باکیفیت، با خطر مواجه می‌شوند و نمی‌توان انتظار تولید یک کالای باکیفیت را داشت.
کیفیت ماشین‌آلات معدنی، مناسب با استانداردهای روز دنیا نیست
رادمان اشاره کرد: در سال‌های اخیر، باوجود تحریم‌های ظالمانه، افزایش نرخ ارز و سقوط ارزش پول ملی، همچنین، نگهداری، واردات و توزیع ماشین‌آلات سنگین، این بخش از زنجیره تولید معادن دچار آسیب جدی و جبران‌ناپذیری شده است که در صورت تداوم، بخش معدن را به‌طورکامل زمینگیر خواهد کرد. کیفیت ماشین‌آلات معدنی، مناسب با استانداردهای روز دنیا نیست و همین امر، سبب شده است تا از کیفیت استخراج‌های معدنی، کاسته شود. این موضوع اثرات بسیار منفی بر معدنکاری کشور گذاشته است، به‌گونه‌ای که می‌توان گفت نزدیک ۳۰ درصد از ۶ هزار معدنی که به حالت تعطیل و نیمه‌تعطیل درآمده‌اند، به‌علت فرسودگی ماشین‌آلات، کمبود، فقدان یا گران شدن لوازم یدکی ماشین‌آلات به این روز افتاده‌اند.
وی با بیان اینکه کاهش کیفیت ماده معدنی به‌راحتی می‌تواند میزان خروجی کارخانجات را کاهش دهد، اظهار کرد: هر چقدر سن ماشین‌آلات به‌ویژه در بخش معدن بالا برود و دقت و کیفیت آنها کاهش پیدا کند، توانایی اپراتور در تفکیک ماده معدنی از باطله کاهش می‌یابد. به‌عبارت دیگر، هرچقدر دستگاه به‌روزتر و سالم‌تر باشد و قدرت عملیاتی بالاتری داشته باشد، به‌طورقطع کیفیت کار استخراج، دپو و بارگیری بالا خواهد رفت؛ بنابراین چنین عملکردی تاثیر مستقیمی بر میزان و کیفیت خروجی کارخانه‌ها خواهد داشت. عملا صنعت معدنکاری کشور در حال زمینگیر شدن و افت تولید است که بخش عمده‌ای از آن به‌دلیل نبود ماشین‌آلات است. نکته مهم آنکه، علاوه بر خود معادن، زنجیره‌های بعدی که مصرف‌کنندگان مواد معدنی هستند، دچار مشکل خواهند شد.
رادمان در ادامه خاطرنشان کرد: باتوجه به آنکه یکی از اهداف دولت در حوزه اقتصاد، توسعه صادرات غیرنفتی و بهبود فرآیند ارزآوری به کشور است، بنابراین باید با اولویت ویژه‌ای نسبت به نوسازی و بروزرسانی تجهیزات و ماشین‌آلات صنعتی و معدنی اقدام کند، زیرا همان‌گونه که عنوان شد، خطوط تولید فرسوده نه‌تنها موجب تولید کالای بی‌کیفیت و با نرخ بالا می‌شود، بلکه توان نفوذ تولیدکننده به بازارهای صادراتی را هم از بین می‌برد.
سخن پایانی
تمام فعالان اقتصادی که اقدامات تولیدمحور انجام می‌دهند، باید به موضوع کیفیت، اهمیت بسیاری دهند. تولید باکیفیت، نه‌تنها بازار داخل را راضی می‌کند، بلکه، در بازار جهانی هم می‌توانیم جلب رضایت کنیم. زمانی که صادرات محصولات معدنی، رونق پیدا کنند، اقتصاد فعال‌تر و پویاتر به مسیر خود ادامه می‌دهد. امید است تا موانع تولید باکیفیت محصولات معدنی، برطرف شود و مسئولان برای رفع مشکلات، گام‌های اساسی بردارند.
