ضرورت حفاظت از دماوند

 معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در این نشست اظهار کرد: حفاظت از دماوند، نه یک انتخاب که یک مسئولیت تاریخی، اخلاقی و ملی است، چراکه دماوند نمادی از شکوه، پایداری و روح بلند ملت ایران است.

به‌گزارش صمت، شینا انصاری در پیامی به‌مناسبت آیین بزرگداشت روز ملی دماوند، افزود: قله سترگ و سپیدفام دماوند، با قامتی افراشته در دل البرز، نمادی از شکوه، پایداری و روح بلند ملت ایران است. در پیام رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست تصریح شده، این کوه سرفراز که در حافظه تاریخی، فرهنگی و اسطوره‌ای این سرزمین نقشی ماندگار دارد، همواره الهام‌بخش ادیبان، هنرمندان و دوستداران طبیعت بوده است، این نماد استوار و باشکوه سرزمین‌مان، تجلیگاه تاریخ، اسطوره، فرهنگ و طبیعت ایران است. دماوند با قامت سربلند خود، نه‌تنها در دل جغرافیای ایران، بلکه در جان ایرانیان نیز ریشه دارد. به‌گفته انصاری، قله افسانه‌ای دماوند، این تاج سپید البرز، فراتر از یک پدیده طبیعی، نماد هویت فرهنگی، تاریخی و ملی ایرانیان است. قامت استوار آن در بلندای آسمان، همواره نشانه‌ای از ایستادگی، آرامش و شکوه طبیعت ایران بوده است. معاون رئیس‌جمهوری در ادامه افزوده است: امروز، در کنار بزرگداشت این گوهر بی‌بدیل طبیعت ایران، مسئولیتی سنگین نیز بر دوش ماست که همانا حفاظت از محیط‌زیست دماوند است.

در ادامه این پیام بیان شد: متاسفانه، امروزه این کهن‌کوه با تهدیداتی جدی مواجه است؛ از جمله تخریب زیست‌بوم‌های پیرامونی، آلودگی ناشی از گردشگری غیرمسئولانه، بهره‌برداری ناپایدار از منابع‌طبیعی و بی‌توجهی به ظرفیت‌های طبیعی منطقه این آسیب‌ها، زنگ هشداری است برای ما و همه دلسوزان این سرزمین که اگر امروز به یاری آن نشتابیم، فردا، آیندگان ما را به‌سبب سکوت و بی‌تفاوتی‌مان بازخواست خواهند کرد.

انصاری ادامه داد: دماوند، فراتر از یک پدیده زمین‌شناختی، مظهر هویت ملی و طبیعی ایران است. قله‌ای که در آن اسطوره و طبیعت در هم تنیده‌اند و این کوه استوار آرامشی عظیم را در دل صخره‌ها، یخچال‌ها و دامنه‌های سرسبز خود جای داده است. وظیفه ما، چه به‌عنوان نهادهای مسئول، چه به‌عنوان شهروندان دغدغه‌مند، روشن و حیاتی است؛ حفاظت از دماوند، نه یک انتخاب که یک مسئولیت تاریخی، اخلاقی و ملی است. وی بااشاره به اینکه اکنون، بیش از هر زمان دیگر، نیازمند عزم ملی، برنامه‌ریزی علمی، مشارکت مردمی و رویکردهای پایدار برای صیانت از این میراث گران‌سنگ هستیم، گفت: دماوند تنها متعلق به ما نیست؛ بلکه امانتی است در دستان ما برای نسل‌های آینده. امانتی که حفظ آن، به‌معنای پاسداری از هویت، طبیعت و سرنوشت مشترک ماست. به‌گفته انصاری، سازمان حفاظت محیط‌زیست، ضمن گرامیداشت روز ملی دماوند، بر این باور است که پاسداشت این میراث بی‌بدیل طبیعی، نه صرفا در قالب تجلیل و بزرگداشت، بلکه با اقدامات عملی، حفاظت علمی و مشارکت مردمی محقق خواهد شد. از این‌رو، این سازمان، با تاکید بر وظیفه قانونی و ملی خود، برنامه‌های حفاظتی ویژه‌ای را در دستور کار قرار داده است و همزمان، از تمامی نهادهای دولتی، تشکل‌های مردم‌نهاد، جوامع محلی، دانشگاهیان، فعالان محیط‌زیست و آحاد ملت شریف ایران دعوت می‌کند تا در حرکتی جمعی و آگاهانه، در صیانت از دماوند، این نگین طبیعت ایران، سهیم و همراه باشند. رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست افزوده است: از مردم عزیز و گردشگران گرامی خواستاریم که در بازدید از این منطقه ارزشمند، اصول گردشگری پایدار و رفتارهای مسئولانه محیط‌زیستی را سرلوحه عمل خود قرار دهند؛ چراکه حفاظت از دماوند، تنها وظیفه دولت یا سازمان خاصی نیست، بلکه مسئولیتی است اجتماعی، ملی و جهانی.

از پذیرش قانون تا مشارکت جمعی

در این همایش معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز با بیان اینکه درباره دماوند صحبت‌های بیشتری می‌شود و خواهد شد، گفت: دماوند گوهر گرانقدری است که باید قدر آن بیش از پیش دانسته شود. دماوند یک نماد فرهنگی و دارای اصالت از ایران ما است و این نماد برای ما حائزاهمیت است. دماوند حس تعلق‌خاطر به سرزمین ما محسوب می‌شود. زمانی که ما سرخورده می‌شویم، این نمادها می‌توانند شور و شعف را به ما بازگردانند. 

کیادلیری تصریح کرد: اهمیت دماوند به‌عنوان یک اکوسیستم کوهستانی حائزاهمیت بوده و باتوجه به اهمیت آن به‌عـنـوان نماد طبیعی و فرهنگی ایران، توجه به چالش‌ها و مشکلات آن، بسیار ضروری است. تاثیر تغییر اقلیم بر پایداری اکوسیستم قله دماوند، یک چالش مهم به‌شمار می‌رود که می‌تواند چالش‌های جدی در آینده به‌وجود آورد.

وی افزود: ترویج گردشگری مسئولانه در کوهستان دماوند و سازگاری با اثرات تغییر اقلیم، 2 نکته مهم در حفاظت از دماوند محسوب می‌شود. برای جلوگیری از آسیب‌های گردشگری و سازگاری با اثرات تغییر اقلیم، لازم است آموزش و نهادینه‌سازی رفتار آگاهانه به‌عنوان اساسی‌ترین اقدام برای نجات محیط‌زیست به‌شکل گسترده انجام بگیرد.

کیادلیری اظهار کرد: آگاهی عمومی و نقش آن در توسعه و حفظ فرهنگ، محیط‌زیست و میراث تاریخی در جامعه اهمیت دارد. سطح آگاهی افراد در جامعه باید افزایش یابد تا بتواند در حل مشکلات فرهنگی، محیط‌زیستی و گردشگری موثر باشد. توجه به آثار باستانی و ثبت جهانی آنها، ضرروی است، زیرا نگران آسیب‌های ناشی از زباله و تخریب محیط‌زیست هستیم که به‌دلیل تغییرات بنیادی در محیط‌زیست و اقدامات سطحی در مکان‌های خاص رخ 

می‌دهد. 

معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: آموزش باید همراه با احساسات و عاطفه همراه باشد، زیرا این‌گونه آموزش در بیان مردم کاملا تاثیرگذار خواهد بود. بدون مسئولیت‌پذیری و آگاهی، تغییرات پایدار امکان‌پذیر نیست. نقش مردم در پشتیبانی سیاسی و اجتماعی حائزاهمیت است و اگر مردم نپذیرند، نمی‌توان انتظار تغییر داشت. ما باید فرهنگ پذیرش قانون را داشته باشیم. تغییر در سبک زندگی و استفاده بهینه از انرژی، نیازمند آگاهی و آموزش است و باید قوانین و فرهنگ توسعه یابند تا شهروندان توسعه‌پذیر تربیت شوند. کشور در حال توسعه، به مردم و فرهنگ در حال توسعه نیاز دارد. 

وی بیان کرد: اهمیت جنبش‌های مشترک و فعالیت‌های جمعی در ایجاد تغییرات موثر همواره موردتاکید و ضروری است که این مسیر همچنان با قدرت ادامه پیدا کند.

کیادلیری گفت: همکاری و حرکت جمعی در جامعه برای ایجاد تحولات مثبت ضرورت دارد. برنامه‌ریزی و سازماندهی صحیح، وظیفه مسئولان و آگاهی عمومی است تا بتوانند مشکلات فرهنگی، زیست‌محیطی و اجتماعی را حل کنند.

حفاظت از دماوند به وعده‌ها محدود شده

مهدی مسچی، عضو انجمن دوستداران دماوند کوه، در این همایش بااشاره به اینکه در سال ۸۱، قله دماوند توسط شورای‌عالی محیط‌زیست کشور به‌عنوان یک اثر طبیعی ثبت شد، گفت: از ارتفاع ۴هزار و۵۰۰ متر به بالا که ثبت شده، در واقع چیزی برای حفاظت وجود ندارد جز سنگ، یخ و گل و تردد فصلی کوهنوردان. به‌همت جامعه کوهنوردی، به‌ویژه انجمن کوهنوردان و سازمان وقت میراث‌فرهنگی، از ۱۳تیر ۸۷ این قله از ارتفاع ۲هزار و۲۰۰ متر و به‌عنوان نخستین کاندید ثبت در فهرست آثار جهانی، ثبت ملی شد.

وی اضافه کرد: اما متاسفانه، از آن زمان تا کنون، هیچ اقدام موثری برای حفاظت از دماوند انجام نشده است. حتی در مورد تراز ارتفاعی که خودشان کارشناسی کردند، هیچ اقدامی انجام نگرفت. تعیین حدود و ثغور قانونی که در سال‌های ۸۹ و ۹۰ تاکید شده بود، همچنان بدون پیگیری باقی مانده است. باوجود پیگیری‌های انجمن دماوندکوه در سطوح مختلف وزارتخانه و ادارات کل، این موضوع به وعده‌ها محدود شده است.

این فعال محیط‌زیست گفت: باوجود فعالیت‌های ما و برگزاری همایش سالانه تحت‌عنوان روز ملی دماوند در پای قله، با تمام فشارها و مشکلاتی که متحمل شدیم، تنها توانستیم پس از ۱۰سال، ۸ معدن پوکه فعال در دامنه‌های دماوند را با کمک یک یا 2 دستگاه دولتی تعطیل کنیم. اما متاسفانه، دستگاه دیگری که موظف به احیای وضعیت طبیعی آنجا بود، هیچ اقدام موثری در این زمینه انجام نداد.

مسچی ادامه داد: هیچ بذر بومی برای احیای مناطق معدنکاوی شده کاشته نشده است. این منطقه همچنان تحت‌اشغال آشغال قرار دارد. در کنار این درخواست‌ها، برای ایجاد پارک ملی یا منطقه حفاظت‌شده و ارتقای سطح حفاظت از ارتفاع تعیین‌شده ۲هزار و۲۰۰ متر به اثر طبیعی، به‌منظور جلوگیری از جاده‌سازی‌ها، معدنکاوی‌ها، ویلاسازی و ورود و خروج بی‌موقع دام، تردد بیش از ظرفیت گردشگران و خارج از سیستم، پیگیری‌هایی انجام داده‌ایم. اما هیچ‌کس پاسخگو نیست و مسئولیت این موضوع به‌درستی پذیرفته نمی‌شود.

مسچی گفت: ما در سازمان‌های مرتبط مانند سازمان حفاظت محیط‌زیست و منابع‌طبیعی و آبخیزداری کشور پیگیری کرده‌ایم و پس از چندین سال، سازمان منابع‌طبیعی، ارتفاع حفاظتی را از ۴هزار و۵۰۰ متر به ۳هزار و۷۰۰ متر کاهش داد؛ انگار که دارند گوشت قربانی به ما می‌دهند. دلیل آنها این است که چرا ما عنان خود را به‌دست محیط‌زیست بسپاریم. ما شاهد دعوای بین‌بخشی بر سر دماوند و دیگر مناطق بوده‌ایم. بی‌قانونی و بی‌توجهی مسئولان مرتبط، به‌ویژه در دامنه‌های دماوند و به‌ویژه در ضلع جنوبی، وضعیت را بحرانی‌تر کرده است. جاده‌سازی‌ها و مسیرهایی که پس از معدنکاوی باقی مانده‌اند، توسط طمع‌کاران محلی و فدراسیونی که باید حافظ محیط‌زیست باشد، مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند.

وی با بیان اینکه زیستگاه‌های حیات وحش و عرصه‌های جانوری خالی شده است، گفت: جمعیت کل و بز در این منطقه بسیار زیاد بود و کوهنوردان هم با این پدیده آشنا بودند، اما اکنون با نابودی بخش اعظم این زیستگاه‌ها به‌دلیل جاده‌سازی تا ارتفاع ۳هزار و 50 متر و در شمال‌غربی تا ۳هزار و۸۰۰ متر، کریدور حیات وحش عملا نابود شده است. شمال دماوند به‌ویژه برای چهارپایان از اهمیت بالایی برخوردار است و شکارچیانی که از این جاده استفاده می‌کنند، تهدیدی جدی برای حیات‌وحش محسوب می‌شوند.

خواسته‌هایی برای پایان تخریب

همچنین از طرف فعالان محیط‌زیست، بیانیه‌ای نوشته شده بود که در آن به خواسته‌هایی برای حفاظت این اثر طبیعی در برابر هرگونه بهره‌برداری که به کلیت طبیعی آن آسیب برساند، اشاره شده بود و افراد حاضر در این همایش می‌توانستند آن را بخوانند و در صورت موافقت امضا کنند. این خواسته‌ها شامل موارد ذیل می‌شد؛‌ ۱ـ همکاری و همراهی دستگاه‌های مرتبط در راستای تکمیل پرونده ثبت کوه دماوند در فهرست آثار جهانی یونسکو. ۲ ـ ممانعت از هرگونه معدنکاوی جدید و تلاش برای احیای وضعیت طبیعی معادن قبلی مسدودشده در دامنه‌های دماوند. ۳ ـ مسدود کردن کلیه جاده‌های غیرمجاز و غیرمواصلاتی از ارتفاع ۲هزار و۴۰۰ متر به‌ویژه جاده مسیر جنوبی و تعطیلی پارکینگ و انتقال آن به رینه و پلور. ۴ـ ساماندهی دام چرا، تعیین سامانه مشخص و ظرفیت مرتع و جلوگیری از ورود و خروج بی‌موقع دام و... ۵ ـ ظرفیت‌سنجی و رزرواسیون برای صعود در مسیرهای چهارگانه از جانب فدراسیون با همکاری انجمن دوستداران دماوندکوه، انجمن کوهنوردان ایران و باشگاه‌ها. ۶ ـ نظارت بر کوهنوردان و جلوگیری از ورود هرگونه ظروف یک‌بارمصرف به‌منظور پیشگیری از ریخت‌وپاش زباله و ۷ ـ ثبت «روز ملی دماوند» سیزدهم تیر هر سال در تقویم رسمی کشور.

سخن پایانی

دماوند که با آسیب‌هایی مانند تخریب زیست‌بوم، آلودگی ناشی از گردشگری غیرمسئولانه و معدنکاوی روبه‌روست، نیازمند اقدامات فوری و عملی است. 

لازم است با ارتقای آگاهی عمومی، نهادینه کردن گردشگری مسئولانه و برقراری و پذیرش قوانین حفاظتی، این میراث گران‌بها برای آیندگان حفظ شود.