حضور ایران برای نخستین‌بار در جایگاه عضو شورای آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر، چه فرصت‌هایی را برای تاثیرگذاری ایران بر سیاست‌ها و آینده انرژی‌های پاک در سطح جهانی فراهم می‌کند؟

ایران یکی از اعضای اولیه آژانس انرژی‌های تجدیدپذیر است که در سال ۲۰۰۹ تاسیس شده است. این آژانس معمولا یک اجلاس سالانه دارد که سران کشورها در آن شرکت می‌کنند و همچنین یک یا دو جلسه شورای آژانس در سال برگزار می‌شود تا به برنامه‌ریزی و بحث‌های تامین مالی و برنامه‌های آینده خود بپردازد. این اجلاس یکی از نشست‌های سالانه شورای آژانس بود.

در این نشست، کشورهایی از هر منطقه به‌عنوان نمایندگان منتخب در شورا حضور دارند و ایران برای نخستین‌بار به‌عنوان عضو شورا در این دوره شرکت کرده است. نمایندگان ایران از منطقه آسیا و خاورمیانه می‌توانند درباره نحوه اداره آژانس و پروژه‌هایی که آژانس انجام می‌دهد، همچنین نظارت بر تامین مالی آژانس، اظهارنظر کنند.

این فرصتی است برای ایران که بتواند در اداره آژانس مشارکت داشته باشد و تعیین کند که آژانس انرژی‌های تجدیدپذیر در سال‌های آینده به چه سمتی حرکت کند. ما در سال‌های ۲۰۲۵ و ۲۰۲۶ عضو شورا هستیم و پس از آن ممکن است برخی کشورها باتوجه به هماهنگی‌هایی که انجام می‌شود، جایگزین شوند.

در این اجلاس چه موضوعاتی مورد بحث و بررسی قرار گرفت؟

این نشست که در روزهای ۱۱ و ۱۲ سپتامبر در ابوظبی برگزار شد، با حضور بیش از ۴۲۶ نماینده از کشورهای مختلف همراه بود؛ نمایندگانی که اغلب از سفارتخانه‌های مقیم در ابوظبی یا به‌طورمستقیم از کشورهای‌شان اعزام شده بودند.

در این نشست، بحث‌های مهمی پیرامون چشم‌اندازهای ژئوپلتیکی و اقتصادی زنجیره‌های تامین انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه در حوزه انرژی خورشیدی، مطرح شد. همچنین، ارتباط این انرژی‌ها با تامین سوخت‌های پاک برای صنعت هوانوردی به‌عنوان یکی از موضوعات اصلی موردبررسی قرار گرفت.

بحث مهم دیگر، تامین سرمایه‌گذاری برای پروژه‌های انرژی پاک بود. هدف این بود که با استفاده از پلتفرم‌های مالی گوناگون، روند اجرای پروژه‌ها در کشورهای مختلف تسریع یابد.

فرانچسکو لاکمرا، دبیرکل آژانس با تاکید بر نقش آژانس در گذار انرژی، به موضوعاتی چون شفافیت، تنوع‌بخشی به زنجیره‌های تامین و امنیت انرژی اشاره کرد. وی تاکید داشت که امنیت زنجیره تامین تجهیزات نیروگاه‌های تجدیدپذیر باید موردتوجه ویژه قرار گیرد.

رئیس دوره‌ای شورا، سفیر کاستاریکا، نیز در سخنرانی خود آژانس را بستری موفق برای همکاری کشورها در توسعه انرژی‌های پایدار دانست و بر لزوم همکاری اعضا برای رسیدن به این هدف تاکید کرد.

لطفا دقیق‌تر بفرمایید که نمایندگان جمهوری اسلامی برای معرفی ظرفیت‌های انرژی‌های تجدیدپذیر ایران و جذب همکاری‌های بین‌المللی چه برنامه‌هایی را مطرح کردند؟

نمایندگان ایران در قالب هیاتی از وزارت امور خارجه، که از سفارت کشورمان در ابوظبی حضور داشتند، در این نشست شرکت کردند. ما در ساتبا از پیش اطلاعات جامع و مفیدی را تهیه کرده و در اختیار آنها قرار دادیم و از آنها خواستیم که این موارد را پیگیری کنند. در واقع، یک ارائه مفصل درباره آخرین ظرفیت‌های افزایش انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران، آخرین دستاوردها و برنامه‌های جامع ما در این زمینه و همچنین طرح‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی که در داخل کشور دنبال می‌شود، انجام شد. تمامی کشورهایی که در این نشست حضور داشتند، متوجه برنامه‌های ایران و آخرین دستاوردها و میزان نصب شده نیروگاه‌ها شدند.

همچنین، ما با آژانس بحث تهیه گزارش ارزیابی‌گذار انرژی در ایران را پیش می‌بردیم. این گزارش به کمک تمامی ذی‌نفعان در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر در کشورها تهیه می‌شود. قرار بود این کار تقریبا از یکی دو ماه قبل آغاز شود. ما پیگیری کردیم و آژانس اعلام کرد که باتوجه به گزارشی که قبلا درباره عراق تهیه شده و زمانبر بوده است، نخستین فرصتی که فراهم شود، بحث تهیه گزارش ایران که فرآیندی ۹ ماه تا یک‌ساله است، ادامه خواهد یافت. هدف این است که آژانس گزارشی جامع از زیرساخت‌های موجود در ایران شامل زیرساخت‌های قانونی، فیزیکی و آموزشی تهیه کند تا گزارشی مفصل درباره اقدامات انجام‌شده، چالش‌ها و فرصت‌های موجود در این حوزه آماده شود.

یکی دیگر از مواردی که در آنجا پیگیری شد، همکاری‌های آموزشی بین ایران و آژانس بود. چندین پروپوزال از داخل ایران طی ماه‌های گذشته برای همکاری با آژانس ارسال شده بود که خوشبختانه پیگیری شد. نمایندگان ایران می‌توانند در دوره‌های آموزشی که آژانس در سال آینده برگزار خواهد کرد، شرکت کرده و پروپوزال خود را مطرح کنند و از محتوای آموزشی آژانس بهره‌مند شوند.

یکی از مهم‌ترین مواردی که ساتبا برای دریافت حمایت مالی از آژانس تهیه و ارسال کرده بود، مربوط به پیگیری از واحد تسریع و تسهیلگری در اجرای پروژه‌ها بود. این واحد از طریق صندوق‌های مالی موجود در ابوظبی یا کشورهای همجوار به بررسی پروپوزال ارسالی ایران پرداخته و درخواست تسریع در بررسی آن را کرده‌ایم. هدف ما این است که پروژه‌ای خوب از ایران داشته باشیم که مورد حمایت مالی آژانس قرار گیرد. اینها کلیاتی از موضوعاتی بود که نماینده ایران مطرح کرد و مسئولان مختلف آژانس نیز در جلسات به بحث درباره آن پرداختند.

در شرایط تحریم‌های اقتصادی، جمهوری اسلامی ایران چگونه در پی تامین منابع مالی برای توسعه پروژه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر است؟

تحریم‌ها با محدود کردن دسترسی‌های مالی ما، به‌طورقابل‌توجهی موجب افزایش ریسک پروژه‌ها شده است. این وضعیت باعث می‌شود که صندوق‌های مالی که معمولا تامین مالی پروژه‌ها را برعهده دارند، از ما تضمین‌های بسیار قوی‌تری درخواست کنند. در نتیجه، هزینه‌های اجرای پروژه نیز به‌طورچشمگیری افزایش می‌یابد. با این حال، حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر به‌دلیل برخی استثنائات از تحریم‌ها، وضعیت نسبتا بهتری نسبت به سایر حوزه‌ها دارد و در این زمینه می‌توانیم راحت‌تر عمل کنیم، اما چالش‌های نظام بانکی و مالی همچنان پابرجا هستند و این موضوع بر روند تامین مالی تاثیر منفی می‌گذارد.

ما تلاش کرده‌ایم پروپوزال‌های متنوعی را برای آژانس تهیه کرده استع و آنها را در دستور کار قرار دهیم تا به مرحله‌ای برسیم که تضمین‌های لازم از سوی دولت ارائه شود. در این راستا، پیگیری می‌کنیم که ببینیم چقدر می‌توانیم در ادامه مسیر موفق باشیم. وظیفه ما در وزارت نیرو و ساتبا این است که این پروپوزال‌ها را تهیه کرده و متناسب با نیاز کشور، ظرفیت‌های موجود را به آنها ارائه دهیم. هدف ما این است که بتوانیم در اجرای پروژه‌های داخلی، مشارکت مالی داشته باشیم و از این طریق به توسعه پایدار انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور کمک کنیم. باتوجه به ظرفیت‌های موجود در ایران، امیدواریم که بتوانیم شرایط مناسبی برای جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی فراهم کنیم و از تجربیات بین‌المللی بهره‌مند شویم.

آژانس برای شتاب‌بخشی به پروژه‌های انرژی پاک، از چه فرآیندها و روش‌هایی حمایت می‌کند و متقاضیان چگونه می‌توانند پروژه‌های خود را برای دریافت حمایت‌های مالی و فنی در این پلتفرم‌ها مطرح سازند؟

آژانس پلتفرم‌هایی دارد که به حمایت از پروژه‌ها می‌پردازد و به‌اصطلاح شتاب‌بخشی نامیده می‌شود. بخش خصوصی می‌تواند پروژه‌هایی را که مدنظرشان است، در این پلتفرم ثبت کند. در اینجا فرم‌های مشخصی وجود دارد که شامل حجم پروژه، محل اجرا، هزینه، آدرس متقاضی و میزان درخواست از نهاد بین‌المللی برای حمایت، که می‌تواند به شکل وام یا کمک بلاعوض باشد، است. این فرم‌ها باید تکمیل شوند تا آژانس بتواند بررسی‌های لازم را انجام دهد. برای تسهیل ارائه تضمین‌های لازم از طرف بخش دولتی، در حال حاضر این فرآیند را از سمت دولت آغاز کرده‌ایم تا ببینیم آیا می‌توانیم تضمین‌های لازم را برای نهادهای مالی بین‌المللی تامین کنیم یا خیر. در صورتی که در این مسیر موفق شویم، بخش خصوصی نیز قادر خواهد بود فرم‌ها را تکمیل کرده و پروژه‌های خاصی را مطابق با درخواست‌های آژانس معرفی کند. تضمین‌ها معمولا از طریق دولت‌ها فراهم می‌شود، اما زمینه‌های آن آماده است. در وب‌سایت آژانس، بخشی برای شتاب‌بخشی به پروژه‌های تجدیدپذیر وجود دارد که علاقه‌مندان می‌توانند حجم پروژه‌هایی که در آنجا موجود است یا پروژه‌هایی که در کشورهای مختلف قبلا حمایت شده‌اند را مشاهده کنند. همچنین می‌توانند فرم‌ها را بررسی کنند تا با نحوه پر کردن آنها آشنا شوند و در نهایت پروژه موردنظر خود را بارگذاری کنند. با این حال، بررسی‌هایی که انجام داده‌ایم، نشان می‌دهد که به‌دلیل نیاز به تضمین‌های خاص، این کار باید از طریق وزارت نیرو و ساتبا انجام شود. ما در تلاش هستیم تا با همکاری نزدیک با نهادهای دولتی و بین‌المللی، فرآیند تامین مالی پروژه‌ها را تسهیل کرده و به توسعه پایدار انرژی‌های تجدیدپذیر کمک کنیم. این همکاری می‌تواند فرصت‌های جدیدی برای سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی‌های پاک ایجاد کرده و به رشد اقتصادی کشور کمک کند.

سخن پایانی 

بیست‌ونهمین نشست شورای آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر (IRENA) به‌عنوان یکی از رویدادهای مهم بین‌المللی در حوزه انرژی‌های پاک، شناخته می‌شود. این نشست با تمرکز بر محورهای کلیدی نظیر امنیت انرژی، تاب‌آوری زنجیره‌های تامین و تامین مالی پروژه‌ها برگزار شد. به‌گفته ساتبا، باوجود موانع ناشی از تحریم‌ها که تامین مالی پروژه‌ها را با چالش روبه‌رو کرده، تلاش‌های جدی برای تسهیل همکاری‌ها و جذب سرمایه‌گذاری از طریق پلتفرم‌های آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر (IRENA) همچنان در جریان است.