گام مؤثر بهزیستی در ساماندهی کودکان خیابانی پایتخت
رئیس سازمان بهزیستی کشور با اشاره به اقدامات انجام‌شده در راستای ساماندهی کودکان خیابانی و چالش‌های موجود، از کاهش چشمگیر تعداد این کودکان در تهران خبر داد.
سید جواد حسینی، رئیس سازمان بهزیستی کشور، با اشاره به سابقه فعالیت‌های این سازمان از سال ۱۳۵۹، اعلام کرد: در آغاز فعالیت، سازمان بهزیستی تنها ۸ محور کاری را دنبال می‌کرد، اما اکنون دامنه خدمات آن به ۱۷۰ محور در حوزه‌های مختلف اجتماعی گسترش یافته است. یکی از مهم‌ترین این حوزه‌ها، رسیدگی به آسیب‌های اجتماعی به‌ویژه در زمینه کودکان کار و خیابان است که شامل آموزش مهارت، اشتغالزایی، نگهداری و حمایت‌های روانی و اجتماعی می‌شود.
وی با تأکید بر اینکه دست‌کم نیمی از کودکان کار در کشور، ایرانی هستند، افزود: طبق آمار سال ۱۴۰۳، تعداد ۱۲ هزار و ۶۶۳ پرونده فعال در حوزه کودکان کار ثبت شده که از این میان، ۹۸۹۷ کودک در مراکز روزانه و ۲۷۶۶ کودک در مراکز نگهداری تحت پوشش خدمات بهزیستی قرار دارند.
حسینی همچنین خاطرنشان کرد که مفهوم «کودکان کار» تنها به کودکان خیابانی محدود نمی‌شود؛ بلکه بسیاری از این کودکان در محیط‌هایی چون مزارع، کوره‌های آجرپزی، کارگاه‌ها و سایر اماکن مشغول به کار هستند که اغلب از نگاه عمومی پنهان می‌مانند.
رئیس سازمان بهزیستی کشور در ادامه به ساختار حمایتی این سازمان اشاره کرد و گفت: در حال حاضر ۳۶ مرکز نگهداری شامل ۱۸ مرکز دولتی و ۱۸ مرکز غیردولتی فعال هستند. همچنین ۵۱ مرکز روزانه آموزشی، حمایتی و توانمندسازی برای کودکان در حال ارائه خدمات‌اند. سیاست کلی سازمان بهزیستی، حرکت از مراکز شبانه‌روزی به سمت مراکز روزانه و خانواده‌محور است تا کودکان بتوانند در طول روز خدمات دریافت کرده و شب‌ها به خانواده خود بازگردند.
حسینی با تأکید بر اینکه رویکرد سازمان بهزیستی، «خانواده‌محوری» است، تصریح کرد: با رویکرد خانواده‌محوری افراد در مراکز روزانه، در طول روز خدمات دریافت می‌کنند و شب به خانواده خود بازمی‌گردند و ارتباط با خانه قطع نمی‌شود.
مدت زمان نگهداری کودکان خیابانی در مراکز بهزیستی
وی در ادامه به تشریح جزییات مراکز نگهداری کودکان کار پرداخت و یادآور شد: مراکز نگهداری کودکان شامل چهار تیپ «مراکز سرپایی»، «مراکز نگهداری کوتاه‌مدت»، «مراکز میان مدت» و «مراکز بلندمدت» است. در «مراکز سرپایی» کودکانی که پس از شناسایی در همان روز، تعیین و تکلیف می‌شوند. در «مراکز کوتاه‌مدت» کودکان ممکن است مدت کوتاهی در آنجا نگهداری شوند و همچنین شناسایی شده و خدمات دریافت می‌کنند و سپس به خانواده‌ها تحویل داده می‌شوند و یا بعد از مدت کوتاهی به مراکز نگهداری منتقل می‌شوند که تا ۲۱ روز امکان نگهداری در این مراکز کوتاه مدت وجود دارد. در «مراکز میان مدت» نیز تا سه ماه امکان نگهداری از کودک وجود دارد و «مراکز بلندمدت» نیز تا یکسال از کودکان نگهداری می‌شود.
۹۵ تا ۹۷ درصد کودکان خیابانی دارای “خانواده” هستند
رئیس سازمان بهزیستی کشور گفت: در حال حاضر چرخش‌های تحول‌آفرینی در سازمان بهزیستی وجود دارد و یکی از آنها این است که مرکز محوری را به سمت «خانواده و جامعه‌محوری» حرکت دهیم، چراکه مطالعات سازمان بهزیستی نشان داده ۹۵ تا ۹۷ درصد این کودکان خانواده دارند و لذا باید این کودکان را به خانواده پیوند بزنیم بنابراین با رویکرد کاهش آسیب و توانمندسازی، مراکز روزانه را به جای مراکز شبانه‌روزی گسترش داده‌ایم.
وی افزود: برای تحقق این موضوع، باید مراکز روزانه توسعه یابد؛ لذا در مراکز روزانه دیگر نگهداری صرف صورت نمی‌گیرد، بلکه خدمات آموزشی، بهداشتی، مهارتی و توانمندسازی به کودکان ارائه می‌شود.
رئیس سازمان بهزیستی با اشاره به اعتبارات اختصاص‌یافته، اظهار کرد: در سال ۱۴۰۳ حدود ۹۳ میلیارد تومان و در سال ۱۴۰۴ تاکنون حدود ۱۳۰ میلیارد تومان برای ساماندهی کودکان کار هزینه شده است.
وی همچنین افزود: از اواخر سال ۱۴۰۲ و اوایل سال ۱۴۰۳ در تهران با هماهنگی نهادهایی مانند دادستانی، دادگستری و شهرداری، فرایند ساماندهی کودکان خیابانی با سرعت بیشتری دنبال شده و لذا از اواخر ۱۴۰۲ به طور محسوسی کودکان خیابانی در تهران کاهش یافته است. به طوریکه در تهران ۴۰۰۰ کودک در این طرح، ساماندهی شده‌اند که یکی از کانونهایی که در این زمینه بسیار کمک‌کننده بوده «مرکز شوق زندگی» بوده است.
البته در این زمینه از وجود چند چالش سخن گفت و ادامه داد: بیشتر مراکز ساماندهی در شهرهای بالای ۲۰۰ هزار نفر فعال هستند البته تلاش داریم با بهره‌گیری از ظرفیت «مراکز مثبت زندگی»، پوشش مناسبی در شهرهای کوچک‌تر نیز فراهم کنیم. از سوی دیگر، کار پیرامون کودکان کار و خیابان، موضوعی چندلایه و چندوجهی است و یک سازمان به طور مشخص نمی‌تواند در ساماندهی این کودکان موفق باشد و نهادهایی مانند آموزش و پرورش، کمیته امداد، وزارت کشور و شهرداری نقش‌آفرین هستند. گرچه در تهران این همبستگی میان نهاد شکل گرفته است اما نمی‌توان ادعا کرد که در دیگر کلان‌شهرها این اتفاق و اتحاد به این شکل وجود دارد و باید این موضوع را حل کرد.
وی در پایان درباره وظایف قانونی سازمان بهزیستی در این زمینه اشاره کرد و افزود: در قانون وظایف و تکالیفی برای سازمان بهزیستی در زمینه ساماندهی کودکان کار و خیابانی در نظر گرفته شده است، اما امکانات، ساختار و اعتبارات موجود، متناسب با این وظایف نیست. از سوی دیگر هنوز آنچنان که بایسته و شایسته است از ظرفیت سمن‌ها در بحث کودکان خیابانی استفاده نکرده‌ایم و استراتژی کنونی سازمان بهزیستی این است که به این سمت پیش برویم.
