چالش‌های سرمایه‌گذاری در صنعت خراسان رضوی
گروه استان‌ها: کمبود نقدینگی، مسائل ارزی و ناترازی انرژی از مهم‌ترین چالش‌های بخش صنعت خراسان رضوی برای توسعه «سرمایه‌گذاری در تولید» منطبق با شعار سال است که حل هر کدام از آنها گره بزرگی از مشکلات صنایع استان را حل خواهد کرد. بنابراین حرکت اساسی و اصولی در جهت حذف تحریم‌های اقتصادی به ویژه تحریم‌های پولی و بانکی، اتفاقی است که باید بیفتد، چرا که ظرفیت اقتصادی کشور امکان آن حجم از سرمایه‌گذاری برای انجام برنامه هفتم توسعه را ندارد.
ظرفیت‌های بزرگ صنعتی در خراسان رضوی
خراسان رضوی استانی با ظرفیت‌های بزرگ صنعتی است که به دلیل عدم‌سرمایه‌گذاری مناسب یا برنامه‌ریزی نامناسب در سرمایه‌گذاری دچار عقب‌ماندگی جدی هم در زیرساخت‌ها و هم در تولید صنعتی با فناوری پیشرفته (های‌تک) با ارزش‌افزوده مناسب است. بیش از ۹۰ درصد صنایع خراسان رضوی با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی ایجاد شده‌اند و از این جهت استان به سهم خود از سرمایه‌گذاری دولتی دست نیافته است و نتوانسته آن طور که باید ارزش افزوده مناسبی از این بخش داشته باشد.
از سوی دیگر موقعیت اقلیمی و جغرافیایی خراسان رضوی باعث شده که این استان با مشکلات بزرگی در تامین انرژی مواجه باشد، از آنجا که در انتهای خط تولید گاز کشور قرار دارد، با سرد شدن هوا دچار کمبود گاز می‌شود و از آنجا که منطقه‌ای گرم و خشک و گرفتار خشکسالی است با کمبود آب و همچنین قطعی برق در تابستان هم مواجه می‌شود و ناترازی انرژی طی سال گذشته کار را به جایی رساند که قطعی برق دامن صنایع استان در پاییز و زمستان را نیز گرفت.
معاون امور صنایع اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی در گفت‌وگو با ایرنا وضعیت صنعت در استان را ترسیم کرد و گفت: 5هزار و ۸۸۸ واحد صنعتی فعال در استان با سرمایه‌گذاری ۱۵۵ هزار میلیارد تومان و اشتغالزایی برای ۲۲۵ هزار نفر وجود دارد که خراسان رضوی از حیث برخورداری از واحدهای صنعتی فعال رتبه سوم و از حیث سرمایه‌گذاری صنعتی رتبه نخست کشور را در سال گذشته به‌دست آورده است.
ناصر بهزاد نسبت سرمایه‌گذاری در صنایع کوچک نسبت به سرمایه‌گذاری در صنایع بزرگ خراسان‌رضوی را ۵۰ درصد دانست و گفت: ۶۰ درصد صنایع در مشهد و ۴۰ درصد صنایع در شهرستان‌های خراسان رضوی مستقر هستند.
وی اظهار کرد: پارسال ۴۲۹ پروانه صنعتی (بدون در نظر گرفتن صنایع معدنی) با سرمایه‌گذاری ۲۷۰ هزار میلیارد ریال در خراسان رضوی با اشتغالزایی برای ۲۳ هزار نفر در استان صادر شد که ۲۶۲ پروانه، توسعه‌ای و ۱۶۷ پروانه، ایجادی بود، سبد تولیدات جدید صنعتی استان در سال گذشته بسیار متنوع بوده به طوری که ۱۳ پروانه بهره‌برداری ۲۲۹ محصول جدید را به سبد تولید استان اضافه کردند.
معاون امور صنایع اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی تولید پودر استخوان، انواع کاغذ از ضایعات، کمپرسورها، گیربکس‌های صنعتی، ویلچر، نگهدارنده پنل‌‍های خورشیدی و بخاری هوشمند را از جمله تولیدات جدید در خراسان رضوی برشمرد.
بهزاد افزود: سرمایه‌گذاری صنعتی خراسان رضوی در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال قبل از آن ۵۰ درصد افزایش داشته، از مجموع پروانه‌های بهره‌برداری صادره، ۱۰۴ پروانه مربوط به تولید دانش‌بنیان و فناور بوده که وارد مرحله تولید تجاری و انبوه‌سازی شده است، همچنین پارسال ۲۰ مجوز «تولید بدون کارخانه» برای تکمیل ۲۰ درصد از ظرفیت خالی کارخانه‌های استان صادر شد که از این حیث استان یک پنجم مجوزهای تولید بدون کارخانه کشور را دارد.
اقتصاد دستوری؛ چالش‌های ارزی
رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی به عنوان یکی از فعالان اقتصادی استان، حذف اقتصاد دستوری از نظام اقتصادی کشور را اولویت و مطالبه اول این استان از رئیس‌جمهوری دانست و گفت: اقتصاد دستوربردار نیست، حرکت اساسی و اصولی در جهت حذف تحریم‌های اقتصادی به‌ویژه تحریم‌های پولی و بانکی، اتفاقی است که باید بیفتد، چراکه ظرفیت اقتصادی کشور امکان آن حجم از سرمایه‌گذاری برای انجام برنامه هفتم توسعه را ندارد.
فیروز ابراهیمی افزود: حذف پدیده رفع تعهد ارزی از واحدهای تولیدی صادرات محور و تسهیلات تکلیفی از نظام بانکی، مطالبه دیگر ما از دولت است، زیرا بخش تولید کمترین سهم را از تسهیلات بانکی خراسان رضوی داشته است.
صنعت را به استانداردهای دنیا نزدیک کنید
عضو دیگر هیات‌رئیسه اتاق بازرگانی خراسان رضوی به عقب‌ماندگی‌های تولید صنعتی در استان اشاره کرد و گفت: در راستای تحقق شعار سال، باید در سریع‌ترین زمان ممکن بتوان وضعیت کشور را به لحاظ تکنولوژی، صنعت، زیرساخت‌ها و… به استانداردهای دنیا نزدیک و عقب ماندگی‌های این حوزه‌ها را جبران کرد، در غیر این صورت جبران آن به آسانی ممکن نیست و لطمات جبران ناپذیری به اقتصاد وارد خواهد شد.
محمود امتی افزود: یکی از دلایل عملکرد ضعیف ما در صادرات کالاهای با ارزش افزوده بالا، با فناوری پیشرفته و با کیفیت آن است که کشور ما از منابع انرژی غنی است و از آنجا که استحصال، تولید و فروش آن سهل است، به ایجاد ارزش‌افزوده حاصل از آن توجهی نشده و البته عدم تامین زیرساخت‌ها نیز در این زمینه، مزید بر علت شده است.
وی اظهار کرد: در چند سال اخیر در بحث تامین برق، گاز و انرژی صنایع دچار مشکل بوده‌ایم و تحریم‌ها نیز سبب شده در فناوری، صنعت، بروزرسانی کارخانه‌ها، واردات ماشین‌آلات، تجهیزات و مواد اولیه مورد نیاز صنایع دچار چالش شویم از این رو ضروری است به طور جدی در راستای رفع این مسائل اقدام شود تا شاهد رشد و توسعه اقتصادی در کشور باشیم.
حذف سوداگری و مفت‌بری
تامین سرمایه در گردش بنگاه‌های تولیدی، ورود جریان پول به بخش تولید با پیش‌بینی پذیر کردن اقتصاد، توجه ویژه به بازار سرمایه و اصلاح ساختار بورس، اصلاح روند خصوصی‌سازی و رفع انحصارات و رانتها، تعدیل رویکرهای سیاسی در نظام اقتصادی، تکلیف‌مندی قانونی و عزم جهادی مدیران و تعادل بین منابع معیشت و سرمایه‌گذاری از الزامات تحقق شعار سال از دیدگاه یک فعال اقتصادی دیگر در خراسان رضوی است.
احمد سلحشور افزود: حذف مفت بری و فضای سوداگری و نوسان گیری از اقتصاد کشور، جایگزینی فرهنگ کار و تولید به جای فعالیت‌هایی که منجر به سود بی‌زحمت می‌شود، مهم‌ترین اقدام برای تحقق شعار سال است، از سوی دیگر سرمایه‌گذاری در حوزه تولید نیازمند مشارکت همه بخش‌ها اعم از دولت، مجلس شورای اسلامی، بخش خصوصی و مردم است.
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی خراسان رضوی گفت: مشارکت در دو سو و دو جهت می‌تواند اتفاق بیافتد، نخست این که مردم باید در زمینه تولید ورود کنند و از طرفی، فرهنگ غلطی که خیلی‌ها به دنبال کسب سود بدون کار و تلاش هستند، باید اصلاح شود.
سلحشور افزود: با مردمی‌سازی اقتصاد می‌توانیم همه بخش‌های اقتصادی را به‌صورت همه‌جانبه فعال کرده و ضمن تحرک بخشی اقتصادی به کل جغرافیای کشور و گسترش فعالیت‌های اقتصادی و تجاری به خارج از مرزها، شاهد افزایش سرمایه‌گذاری در تولید با مشارکت مردم و بخش خصوصی باشیم، بنابراین یکی از الزامات مهم این حوزه، حمایت از فعالان بخش خصوصی است.
یک تولیدکننده و رئیس انجمن مدیران صنایع خراسان رضوی نیز به برخی دیگر از الزامات تحقق شعار سال اشاره کرد و گفت: بوروکراسی فرساینده و عدم شفافیت مقررات از جمله موانع مهم سرمایه‌گذاری در تولید است چرا که پیچیدگی فرآیندهای اخذ مجوز، تعدد نهادهای تصمیم‌گیر و اعمال سلیقه در اجرا، فضای سرمایه‌گذاری را ناامن می‌کند و موجب فرار سرمایه‌ها می‌شود.
حسین محمودی خراسانی بر توانمندسازی بخش خصوصی به‌عنوان بازوی اصلی اقتصاد ملی تاکید و اضافه کرد: نقش دولت در اقتصاد، باید تسهیل‌گری و تنظیم‌گری باشد، نه تصدی‌گری و سرمایه‌گذاری در تولید زمانی به‌ثمر می‌نشیند که دولت با واگذاری واقعی امور به بخش خصوصی، مسیر حرکت را هموار کند.
برنامه‌های متولیان برای تحقق شعار سال
معاون امور صنایع اداره کل صنعت، معدن و تجارت استان به برنامه‌های خراسان رضوی برای تحقق شعار سال مبنی بر «سرمایه‌گذاری در تولید» اشاره کرد و گفت: این برنامه مبتنی بر برش استانی برنامه هفتم توسعه بوده که در آن رشد ۸.۵ درصدی برای صنعت در نظر گرفته است، در این راستا بروز کردن سرمایه‌گذاریهای صنعتی متمرکز بر ماشین‌آلات، فناوری‌های جدید، بازسازی و نوسازی، توسعه خطوط تولید است.
بهزاد برنامه دیگر خراسان رضوی برای تحقق شعار سال را ایجاد نقش موثر و تسهیل برای سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی صنعتی دانست و افزود: در این راستا استفاده از ارزهای تولیدی برای ورود ماشین‌آلات بخش تولید به منظور توسعه سرمایه‌گذاری در ایجاد خطوط تولید جدید اولویت قرار می‌گیرد.
معاون اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی سرمایه‌گذاری در حوزه تولید بدون کارخانه با تمرکز بر اعمال معافیت‌ها و تشویق‌های جاری با هدف افزایش بهره‌وری و سرمایه‌های مردمی در حوزه توسعه برندهای صادراتی، افزایش ساخت ماشین‌آلات صنعتی با بررسی نیازهای ۸۵ طبقه تولید کالا را از دیگر برنامه‌های این اداره کل در راستای تحقق شعار سال ذکر کرد و گفت: در این راستا پارسال ۹۷۰ هزار دستگاه ماشین‌آلات صنعتی در استان ساخته شد که برنامه امسال، افزایش آن به یک میلیون و ۵۲ هزار دستگاه ماشین‌آلات و صادرات آنها به خارج از کشور است.
بهزاد توسعه خوشه‌های صنعتی با محوریت فاز مطالعاتی و تخصیص بودجه در سه رسته پلاستیک و پوشاک و فرآورده‌های لبنی، بهره گیری از فرصت تبدیل صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری صنایع کوچک به صندوق حمایت از سرمایه‌گذاری صنایع کوچک برای تقویت بخش مالی صنایع در استان، تقویت و تکمیل زنجیره‌های تولید مزیت دار در استان از جمله «پوشاک، مواد غذایی، برق و الکترونیک، خودرو و صنایع وابسته»، جذب مشارکت‌های مردمی برای رشد صنایع با صدور هزار و ۲۰۰ فقره جواز تاسیس و جذب سرمایه‌گذاری ۷۰ هزار میلیارد تومان از این طریق در استان را از دیگر برنامه‌ها برای تحقق شعار سال در بخش صنعت استان برشمرد.
بهزاد به چالش‌های سرمایه‌گذاری در حوزه صنعت نیز اشاره کرد و مهم‌ترین آنها را ناترازی برق و گاز و آب، محدودیتها در تامین بهنگام نقدینگی برای صنایع، محدودیت در تامین اعتبارات بخش نوسازی و بهسازی خطوط تولید صنعتی و محدودیت برای تامین ارز ویژه واردات مواد اولیه بخش تولید صنعتی برشمرد.
وی ادامه داد: برای نوسازی و بهسازی خطوط تولید صنعتی در خراسان‌رضوی ۹۰ هزار میلیارد ریال تسهیلات بانکی نیاز است از سوی دیگر در برخی تولیدات که توانایی ساخت ماشین‌آلات و تامین مواد اولیه در داخل کشور وجود ندارد باید از هر طریق ممکن بتوان ارز آن را برای این ۲ بخش تامین کرد.
معاون اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی به وضعیت فراگیر ناترازی انرژی برای صنایع استان در سال گذشته اشاره کرد و گفت: تحقق شعار سال با توجه جدی به زیرساخت‌های استان میسر خواهد شد که برنامه رفع این ناترازی در بخش‌های مختلف در حال اجراست، از بازچرخانی آب و طرح انتقال آب گرفته تا ترویج فرهنگ صرفه‌جویی، جایگزین کردن وسایل کم‌مصرف برقی و گازی با وسایل کنونی، ایجاد نیروگاه‌های تجدیدپذیر و اصلاح فرآیندها و بهینه‌سازی مصرف از جمله این برنامه‌ها است.
سخن پایانی
واژه اقتصاد دستوری و چالش‌های ارزی پرتکرارترین واژه از زبان تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی خراسان رضوی در سال گذشته بوده است، ارز مسئله جدی برای تولیدکنندگان بوده و آنان را در تامین مواد اولیه و ماشین‌آلات دچار مشکل کرده است، از سوی دیگر رفع تعهد ارزی آن گونه که بانک مرکزی انتظار دارد با توجه به چند نرخی بودن آن به معضل دیگری برای تولیدکنندگان تبدیل شده است.
