بازگشت به دوران خودروهای دپویی
تصاویر ماندگاری خودرو در پارکینگ‌ها هرچند وقت یک‌بار رسانه‌ای می‌شود که به‌اعتقاد کارشناسان در اغلب موارد یا خودروساز منتظر افزایش نرخ کارخانه‌ای و فروش خودروها به نرخ جدید است یا خودروها در مرحله حمل قرار دارند. در این ببین عدم‌تجاری‌سازی خودروها از مهم‌ترین دلایلی است که معمولا در صورت‌های مالی خودروسازان به‌چشم می‌خورد. وقتی خودرویی به مرحله تجاری‌سازی نمی‌رسد یعنی ناقص تولید شده است و در قطعات کسری دارد. بنابراین اگر خوش‌بین باشیم، باید بگوییم خودروسازان واقعا با کسری قطعه مواجه شده‌اند، اما اگر با عینک بدبینی بنگریم، به‌نظر می‌رسد خودروسازان منتظر دریافت مجوز افزایش نرخ هستند تا خودروهای خوابیده در پارکینگ‌ها را تجاری‌سازی کرده و روانه بازار کنند. به هر حال آنچه از وضعیت عملکرد خودروسازان جلب‌توجه می‌کند، بازگشت خودروهای دپویی و ناقص است؛ چالشی که دولت سیزدهم سعی کرد آن را حل کند و حتی میزان تولید خودروهای ناقص را در مقطعی به‌صفر رساند، اما حالا به‌نظر می‌رسد سیاست‌ها در این بخش موقتی بوده و باز هم شاهد تولید خودروهای ناقص و دپوی خودرو در پارکینگ خودروسازان به بهانه‌های مختلف هستیم. در این گزارش به دلایل این پدیده پرداخته است.
در پارکینگ خودروسازان چه خبر است؟
طی سال‌های گذشته بارها موضوع دپوی خودرو از سوی خودروسازان رسانه‌ای شده است و هر بار نیز این خودروها با هشدار و تهدید از پارکینگ‌ها خارج شده‌اند؛ به‌عنوان‌نمونه آذر سال ۱۳۹۹ گزارش تولید و تحویل 2شرکت بزرگ خودروسازی، ایران‌خودرو و سایپا، که به‌صورت غیررسمی منتشر شد، حاکی از آن بود که ۹۲هزار دستگاه خودروی ناقص در کف پارکینگ خودروسازان خوابیده‌اند. همچنین در شهریور سال ۱۴۰۰ نیز اعلام شد که تنها در پارکینگ‌های شرکت ایران‌خودرو حدود ۷۰ هزار دستگاه دپو شده است.
طبق آخرین گزارش‌ها نیز در ۱۰ماهه امسال، خودروسازان ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو ۷۱۹هزار و ۳۱ دستگاه خودروی سواری تولید کرده‌اند که از این تعداد ۶۸۸ هزار و ۸۹۴ دستگاه به‌فروش رسیده و ۳۰هزار و ۱۳۷ دستگاه در پارکینگ این شرکت‌ها باقی مانده است. دپوی خودروها عمدتا به مراحل قانونی و تجاری‌سازی محصولات مرتبط است که نشان می‌دهد نسبت فروش به تولید خودروسازان ۹۵.۷ درصد بوده است.
طی ۱۰ماهه امسال، ۷۱۹ هزار و ۳۱ هزار دستگاه خودروی سواری تولید، اما در مقابل ۶۸۸ هزار و ۸۹۴ دستگاه فروخته شده، بنابراین ۳۰ هزار و ۱۳۷ دستگاه در پارکینگ شرکت‌ها مانده است. به‌گزارش مهر، بررسی فعالیت ۱۰ماهه ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو (ارائه‌شده در کدال) نشان می‌دهد که در این مدت ۷۱۹ هزار و ۳۱ هزار دستگاه خودروی سواری تولید شده، اما در مقابل ۶۸۸ هزار و ۸۹۴ دستگاه به‌فروش رفته است.
از آنجا که دپوی خودرو در پارکینگ خودروسازان به موضوع تجاری‌سازی و طی شدن مراحل قانونی برای فروش این محصولات پس از تولید مربوط می‌شود، می‌توان گفت در عمل ۳۰ هزار و ۱۳۷ دستگاه خودروی سواری تولیدی در امسال به‌فروش نرفته و به‌نوعی تجاری‌سازی نشده است.
دپوی ۱۲هزار و ۳۵۹ خودرو در ماه دی!
در طول ۳۰ روز دی نیز، ۸۳ هزار و ۲۸۹ دستگاه خودروی سواری توسط 3 شرکت مذکور تولید شده است که از این تعداد، ۷۰ هزار و ۹۳۰ دستگاه فروخته شده، بنابراین تنها در ماه دی، ۱۲هزار و ۳۵۹ دستگاه خودروی سواری دپو شده است.
نکته قابل‌توجه آنکه، میزان دپوی خودرو روز به روز در حال افزایش است، به‌گونه‌ای‌که در طول ۹ ماه، ۱۷هزار و ۷۷۸ دستگاه دپو شده بود، اما این عدد در دی به ۳۰هزار و ۱۳۷ دستگاه رسیده که سهم ۳۹.۵ درصدی از کل خودروهای دپوشده در ۱۰ماه امسال دارد.
بررسی آمار فعالیت 3 خودروساز مذکور همچنین نشان می‌دهد که تنها ایران‌خودرو آمار مربوط به خودروهای ناقص خود را تحت‌عنوان «خودروهای تولیدی تجاری‌نشده» اطلاع‌رسانی کرده است و سایپا و پارس‌خودرو، از ارائه این آمار شانه خالی کرده‌اند؛ بر همین مبنا نیز ایران‌خودرو طی ۱۰ماهه امسال، ۹ هزار و ۵۴۶ دستگاه خودروی ناقص تولید کرده که 5هزار و ۱۶۸دستگاه آن تنها مربوط به دی است.
تبعات اقتصادی دپوی خودرو
به‌طورطبیعی یک خودرو پس از تولید باید مجوزهای لازم را از ارگان‌های مختلف برای شماره‌گذاری و تایید نهایی سازمان ملی استاندارد و حتی سازمان محیط‌زیست را دریافت کند تا قابل‌فروش به مشتریان شود؛ نکته مهم درباره تعداد خودروهای پارک‌شده در پارکینگ خودروسازان این است که اگر یک خودرو در پارکینگ خودروسازان دپو شود، براساس قراردادهای منعقدشده با مشتریان، برای خودروسازان مشمول هزینه‌های زیادی می‌شود.
طبق قرارداد، چنانچه خودرویی دیر به مشتریان تحویل داده شود، مشمول جریمه دیرکرد می‌شود و این موضوع می‌تواند هزینه‌های زیادی به خودروسازان تحمیل کند. به‌عبارت‌دیگر، تاخیر در شماره‌گذاری و تحویل خودروها، منجر به پرداخت جریمه از سوی خودروسازان می‌شود.
از سوی دیگر، خودروسازان موظف به دریافت مجوزهای لازم از سازمان‌های مرتبط هستند و تاخیر حتی یک‌روزه در این فرآیند، منجر به تجمع خودروها در پارکینگ خودروسازان به‌میزان تولید روزانه می‌شود. یعنی اگر فقط یک روز مجوزهای لازم برای خودروها صادر نشود، هزاران خودرو از کارخانه وارد پارکینگ خودروسازان می‌شود و تعداد خودروهای دپوشده افزایش می‌یابد.
کارشناسان بر این عقیده‌اند که برخی خودروسازان به‌دلیل قیمت‌گذاری دستوری با تولید و دپوی خودرو به بهانه استاندارد، درصدد افزایش نرخ در کارخانه هستند؛ همچنین برخی دیگر از کارشناسان معتقدند؛ بدهی بالای خودروسازان به قطعه‌سازان که حالا به بیش از ۱۱۰هزار میلیارد تومان رسیده، دیگر عامل دپوی خودرو در پارکینگ شرکت‌ها است.
در مجموع دپوی خودرو به هر بهانه‌ای که باشد، چه شیوه فروش و بدهی و چه گروکشی برای دریافت مجوز افزایش قیمت، نه به‌نفع تولیدکنندگان از جمله خود خودروسازان و قطعه‌سازان است، نه به‌نفع بازار و مصرف‌کنندگان. بنابراین بهتر است متولیان امر به‌صورت جدی نسبت به روان شدن فرآیند عرضه خودروها اقدام کنند.
صنعت خودروسازی بهبود نیافته است
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند با بیان اینکه در ابتدای انقلاب، به‌دلیل شرایطی که وجود داشت، صنعت خودروسازی مصادره شد و در اختیار دولت قرار گرفت، گفت: در آن سال‌ها به‌دلیل شرایطی که وجود داشت، کسی نمی‌توانست به دولتی شدن خودروسازی خرده بگیرد، اما در گذر زمان و بهبود سطح دانش عمومی، افزایش توان علمی دانشگاه‌ها، رشد صنعت و ارتقای ارتباطات با کشورهای توسعه‌یافته اروپایی و آسیایی، این انتظار وجود داشت که سطح خودروسازی هم بهبود چشمگیری پیدا کند، اما وضعیت این بخش بهبود چندانی نیافت.
سیدطه‌حسین مدنی در گفت‌وگو با مهر تصریح کرد: ما طی سال‌های اخیر، صنعت خودروسازی خود را با کشوری چون کره‌جنوبی مقایسه کرده‌ایم. این کشور طی چند سال اخیر پیشرفت‌های چشمگیری در صنعت خودروسازی داشته است. امروز این مقایسه به خودروسازی چین هم سرایت کرده است. خودروهای چینی تا همین دهه ۹۰ هم موردتوجه مردم ایران نبود و حتی بسیاری از مردم، خودروهای داخلی را به خودروهای چینی ترجیح می‌دادند. اما این کشور با حمایت از صنعت خودروسازی خود، طی یک دوره محدود، کار را به‌جایی رسانده است که شرکت‌هایی چون چانگان، FAW، GAC، BYD و… بخش بزرگی از بازارهای جهانی را به خود اختصاص داده‌اند، برخی شرکت‌های بزرگ و مطرح خودروساز دنیا را خریداری کرده و تنه به تنه شرکت‌های باسابقه و اصیل جهانی حرکت می‌کنند.
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند ادامه داد: فراموش نکنیم، زمانی نه‌چندان دور خودروهای چینی موردتمسخر بسیاری از مردم بود. اما امروز، افکار عمومی که زمانی صنعت خودروسازی کشور را با کره‌جنوبی مقایسه می‌کرد؛ با نگاه به تولیدات بی‌کیفیت داخلی، در حسرت خودروهای چینی مانده است.
سخن پایانی
در مجموع دپوی خودرو به هر بهانه‌ای که باشد؛ چه شیوه فروش و چه گروکشی برای دریافت مجوز افزایش قیمت، نه به‌نفع تولیدکنندگان از جمله خود خودروسازان و قطعه‌سازان است، نه به‌نفع بازار و مصرف‌کنندگان. بنابراین بهتر است متولیان امر به‌صورت جدی نسبت به روان شدن فرآیند عرضه خودروها اقدام کنند.
این مسئله وظیفه بی‌چون و چرای وزارت صمت و البته نهادهای نظارتی همچون تعزیرات حکومتی به‌منظور بررسی عملکرد خودروسازان است و هرگونه کوتاهی در این امر به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند توجیهی داشته باشد.
در مجموع دپوی خودرو به هر بهانه‌ای که باشد، چه شیوه فروش و بدهی و چه گروکشی برای دریافت مجوز افزایش قیمت، نه به‌نفع تولیدکنندگان از جمله خود خودروسازان و قطعه‌سازان است، نه به‌نفع بازار و مصرف‌کنندگان. بنابراین بهتر است متولیان امر به‌صورتجدی نسبت به روان شدن فرآیند عرضه خودروها اقدام کنند.
