شوک ارزی به بازار گوشت
بنر «محل توزیع گوشت تنظیم بازاری» یا «توزیع گوشت به نرخ دولتی» سال‌هاست که نه‌تنها برای عده خاصی از شهروندان بلکه برای همه قابل‌توجه است. اما در بسیاری از موارد هم پیش آمده که وقتی با دیدن این بنرها به فروشگاه می‌روی و سراغ گوشت با نرخ دولتی را می‌گیری، با جمله «تمام شد» مواجه می‌شوی و یک جمله معروف که از فروشنده می‌شنوی این است؛«برای خرید گوشت باید صبح بیایید.» کاهش گوشت تنظیم بازاری این روزها به یکی از گلایه‌های شهروندان تبدیل شده و به‌گفته آنها مدتی است که مردم می‌گویند گوشت دولتی در بازار پیدا نمی‌شود یا به‌ندرت پیدا می‌شود که آن‌هم در کمتر از نیم ساعت تمام می‌شود. این در حالی است که پیش از این گوشت تنظیم بازاری در فروشگاه‌های زنجیره‌ای به نرخ مناسب حدود نصف نرخ بازار آزاد عرضه می‌شد. صمت در این گزارش به بررسی دلایل کمبود گوشت تنظیم بازاری در فروشگاه‌ها پرداخته است.
واردات گوشت با ارز ترجیحی متوقف می‌شود
کمبود گوشت تنظیم بازاری در حالی مطرح است که چندی پیش دامداران داخلی در اعتراض به واردات در کنار تولید مازاد، خواستار توقف واردات گوشت شده بودند. به‌گفته این گروه، دولت با واردات گسترده که امسال به ۲۰۰ هزار تن و 2برابر میانگین سال‌های گذشته رسیده، تولید داخلی را فلج کرده است. پس از این اعتراضات، سیاست وزارت جهادکشاورزی برای تامین نیاز بازار گوشت، به استفاده از تولید داخل تغییر کرد و معاون امور تولیدات دامی وزیر جهاد کشاورزی از خرید تضمینی ۱۰هزار رأس دام سنگین در کشور خبر داد. بر این اساس قرار است اتحادیه سراسری دامداران با کمک سازمان تعاون روستایی، سکوهای فروش از تولید به مصرف را راه‌اندازی کند و با این‌همه احتمالا گوشت داخلی تنظیم بازاری گران‌تر از گوشت وارداتی توزیع خواهد شد، چراکه به‌گفته مسئولان، هزینه تولید داخل بالاست و گوشت وارداتی ارزان‌تر از تولید داخل به دست مردم می‌رسد.
به هر حال روزانه حدود ۳۵۰ تن گوشت قرمز وارد می‌شد که اکنون به حدود ۱۰۰ تن رسیده و وزارت جهاد کشاورزی خرید تضمینی دام‌های سنگین را آغاز کرده است و می‌خواهد تا پایان سال جایگزین گوشت وارداتی کند. براساس برنامه‌ریزی، واردات گوشت تا پایان سال متوقف شده یا با ارز غیرترجیحی وارد خواهد شد.
تناقض در اظهارات، بازار را به‌هم می‌ریزد
درحالی که اکبر فتحی، معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی از تکلیف وزارت جهاد کشاورزی به شرکت پشتیبانی امور دام برای خرید دام مازاد در دست دامداران خبر داده؛ منصور پوریان، رئیس شورای تامین‌کنندگان دام کشور در گفت‌وگو با صمت گفت: قرار بود ارز نیمایی مربوط به واردات گوشت قرمز به ارز توافقی تغییر یابد، با پخش شایعات احتمال این تغییر در تامین منابع ارزی، عده‌ای به‌دنبال افزایش نرخ در حوزه گوشت‌های وارداتی بودند. خوشبختانه هیات‌عالی نظارت مجمع تشخیص با تغییر نرخ ارز واردات گوشت به‌دلیل توجه به تاثیر تورمی آن، موافقت نکرد و به‌همین‌دلیل برای سال آینده نیز گوشت‌های وارداتی با همین نرخ ارز ترجیحی ۲۸هزار و ۵۰۰تومانی تامین اعتبار خواهند شد.
وی افزود: همچنین واردکنندگان درخواست کرده‌اند که نرخ گوشت وارداتی از نرخ مصوب ۲۸۵هزار تومانی افزایش نرخ داشته باشد، اما این پیشنهادها هنوز در مرحله بررسی بوده و تاکنون افزایش قیمتی اعمال نشده است.
رئیس شورای تامین‌کنندگان دام کشور بااشاره به ذخایر مناسب گوشت وارداتی در کشور و گوشت داخلی مازاد ادامه داد: به‌دلیل اینکه مصرف‌کنندگان گوشت وارداتی، عموما اصناف و قشر متوسط و محروم جامعه هستند، نمی‌توان بدون کار کارشناسی و ناگهانی، این افزایش نرخ را اعمال کرد و بنابراین تمام موارد درباره افزایش نرخ این کالا فقط در حد پیشنهاد است.
پوریان با بیان اینکه هم‌اکنون نرخ گوشت منجمد گوساله با نرخ ۳۰۰ تا ۳۱۰ هزار تومان و گوشت گوسفندی منجمد نیز با نرخ ۳۳۵ و ۳۴۰ در بازار موجود است که نسبت به قیمت‌های قبلی اختلاف کمی دارد، گفت: بنابراین اگر قرار است نرخ جدیدی برای گوشت‌های وارداتی تعریف شود، باید این افزایش با شرایط موجود در کشور همخوانی داشته باشد.
این مقام صنفی تاکید دارد، تمایل افراد به خرید گوشت‌های وارداتی به‌دلیل نرخ پایین‌تر آن نسبت به گوشت داخلی است، بنابراین باتوجه به اینکه نرخ گوشت گوساله داخلی در بازه قیمتی ۴۵۰هزار تومان است، با اعمال افزایش نرخ در گوشت‌های وارداتی به‌دلیل اختلاف کم بین این دو، تمایل افراد به خرید گوشت گرم داخلی سوق پیدا خواهد کرد.
وی افزود: هم‌اکنون نرخ لاشه گوساله گرم تولید داخل کیلویی ۳۰۰ تا ۳۱۵ هزار تومان و گوشت لاشه گوسفندی گرم نیز کیلویی ۵۰۰ هزار تومان است. باتوجه به قدرت خرید و حساسیت بازار گوشت در کشور، افزایش نرخ باید خیلی منطقی و کم باشد تا بتواند بازار خود را حفظ کند.
رئیس شورای تامین‌کنندگان دام کشور با بیان اینکه واردات گوشت با هدف تنظیم بازار و عرضه آن با نرخ مناسب به مردم انجام می‌گیرد، گفت: زمانی که نرخ دام به‌دلیل افزایش نرخ نهاده‌ها و هزینه‌های تولید افزایش یافت، با تصمیم دولت قرار شد تا واردات ادامه یابد و این به‌دلیل تفاوت قیمتی گوشت وارداتی و داخلی بود.
وی درباره هجمه‌های انتقاداتی به حوزه گوشت‌های وارداتی نیز گفت: این مخالفت‌ها بیشتر به نحوه توزیع است، به‌دلیل ناهماهنگی در توزیع، حجم بالای واردات نتوانست موجب ایجاد تعادل در قیمت‌ها شود. البته تنظیم و تعادل بین واردات و توزیع درباره گوشت گوساله موفق‌تر بود و بازار این محصول اثرگذاری بیشتری بر تنظیم نرخ داشت. اما همین روند درباره بازار و نرخ گوشت گوسفندی موثر نبود. باوجود حجم بالای واردات گوشت در محدوده‌هایی مانند تهران و البرز به‌دلیل اشکالاتی که در شیوه پخش و توزیع این گوشت‌ها وجود داشت، در برخی موارد با کمبود گوشت و عدم‌کاهش قیمتی مواجه شدیم و گاه شاهد افزایش نرخ در گوشت گوسفندی نیز بودیم. به‌همین‌دلیل اعتراضات متعددی به این وضعیت وارد می‌شود که چرا باوجود واردات گوشت گوسفندی، نتوانستیم اثرگذاری کمیتی و قیمتی در بازار داشته باشیم.
به‌گفته وی؛ انحصار در واگذاری فرآیند واردات تا بسته‌بندی و توزیع گوشت که خود موجب افزایش هزینه‌ها می‌شود، موجب این ناهماهنگی و عدم اثر قیمتی در بازار شده است.
نرخ تمام‌شده بالاست
همچنین افشین صدر، دادرس مدیرعامل اتحادیه پرورش‌دهندگان دام سبک ایران از بعد دیگری به نرخ گوشت قرمز پرداخته و معتقد است: سیاست‌های حمایتی دولت از دامداران برای کنترل نرخ تمام‌شده کالا مناسب نبوده است.
مدیرعامل اتحادیه پرورش‌دهندگان دام سبک ایران ضمن بیان این مطلب گفت: واقعیت این است که نرخ دام زنده، گران نیست، بلکه این نرخ تمام‌شده است که بالاست، پس از حذف ارز ترجیحی طی سال‌ها و رشد نرخ تورم متناسب با تورم، قدرت خرید مردم افزایش پیدا نکرد. باوجود نرخ مناسب دام زنده، متاسفانه سودی که در چرخه پخش روی گوشت کشیده می‌شود، غیرمنطقی است. تولیدکننده دام زنده وقتی دام را تحویل کشتارگاه داد، دیگر کاری به نرخ فروش ندارد و از آنجا به بعد، این عوامل عرضه و بازار هستند که تعیین‌کننده نرخ نهایی فروش هستند.
وی افزود: در حال حاضر نرخ دام زنده و نرخ نهایی مصرف‌کننده با هم همخوانی ندارد. شما باید در نهایت نرخ هر کیلو گوشت در دام زنده را ضرب در ۲ کنید و این بشود نرخ نهایی مصرف‌کننده، اما می‌بینیم که در برخی اوقات این قیمت‌ها ضرب در ۴ هم می‌شود. یعنی نرخ گوشت گاهی ۳ یا ۴برابر نرخ دام زنده است. عده‌ای بازار را ملتهب می‌کنند و سودهای آنچنانی می‌برند، چون هیچ نظارتی هم وجود ندارد، هر کاری هم دل‌شان بخواهد انجام می‌دهند، وقتی لاشه گوشت درجه یک بره نر که باید قیمتش ۵۹۰ هزار تومان باشد، می‌بینیم که در بازار همین گوشت با قیمت‌های بسیار بالاتر به‌فروش می‌رسد.
مدیرعامل اتحادیه پرورش‌دهندگان دام سبک ایران افزود: البته نرخی که عرض کردم، نرخ بره نر است که کیفیت گوشتش درجه یک است، اما عمدتا آنچه در بازار عرضه می‌شود، گوشت درجه ۲ است که به دست مردم می‌رسد، یعنی یا گوشت بز است یا گوشت گوسفند ماده‌ای است که حداقل یک شکم زاییده است، وقتی هم به بازار مراجعه می‌کنیم، می‌بینیم که گوشت گوسفند ماده را بهتر از گوشت بره نر می‌خرند. سال قبل وقتی ما می‌گفتیم واردات را قطع کنید، به ما گفتند آیا باتوجه به کاهش جمعیت دام، تولید داخلی می‌تواند جوابگو باشد و در نهایت دیدیم که تولید داخل آنقدر زیاد شد که حتی در برخی موارد دام سنگین و سبک هم روی دست دامدار مانده است و خریداری ندارد. برخی دامداران حتی دام را زیر نرخ تمام‌شده عرضه می‌کنند.
مدیرعامل اتحادیه پرورش‌دهندگان دام سبک ایران با بیان اینکه از ۸۶میلیون ایرانی تنها ۱۰میلیون نفر، مشتری خرید گوشت قرمز هستند، گفت: براساس برآورد ما، در حال حاضر یک دهک و در نهایت قریب ۱۰میلیون نفر از جمعیت ۸۵میلیونی جزء مشتریان ثابت گوشت قرمز هستند. باتوجه به نرخ فعلی عرضه گوشت، بقیه جمعیت جزء جامعه هدف این محصول محسوب نمی‌شوند.
سخن پایانی
در سال‌های اخیر دولت به‌منظور کنترل نرخ گوشت و تامین نیاز داخلی، به واردات گوشت تنظیم بازاری روی آورده است، باید توجه داشت، گرچه اکنون با دام مازاد در کشور مواجه هستیم و تنها حدود ۲۰ درصد (سالانه حدود ۱۷۰هزار تن گوشت قرمز گرم و منجمد) از نیاز سالانه کشور به گوشت قرمز از طریق واردات و از این مقدار نیز تنها ۷ درصد با ارز ترجیحی تامین می‌شود که نقش مهمی در تنظیم بازار و دسترسی اقشار آسیب‌پذیر به گوشت قرمز دارد. اما عدم‌توجه به تعادل در این بازار، ممکن است موجب از بین رفتن انگیزه تولیدکنندگان داخلی و در نتیجه کاهش تولید شود که تبعات آن در آینده نمایان خواهد شد.
