از سرمایهگذاری تا بهینهسازی
امروز یکی از چالشهای اساسی کشورهای مختلف، تامین انرژی و اندازهگیری شدت مصرف آن است.
شدت انرژی بهعنوان معیاری برای سنجش کارآیی انرژی در سطح اقتصاد ملی هر کشور شناخته میشود. این شاخص با تقسیم مصرف نهایی انرژی بر تولید ناخالص داخلی محاسبه میشود و نشاندهنده میزان انرژی مصرفی برای تولید مقدار معینی از کالاها و خدمات براساس واحد پول است. عوامل متعددی از جمله شرایط اقلیمی، فرهنگی، استانداردهای زندگی و ساختار اقتصادی و صنعتی بر مصرف انرژی یک کشور تاثیرگذار هستند. استفاده بهینه و صحیح از سیستمهای تاسیساتی نهتنها مانع از استهلاک دستگاهها و افزایش مصرف انرژی میشود، بلکه به افزایش عمر قطعات و کاهش هزینههای انرژی برای کارفرما نیز کمک میکند. نحوه بهرهبرداری براساس نوع و برند دستگاه و همچنین تولید داخلی یا خارجی، میتواند تاثیر زیادی بر گارانتی و خدمات پس از فروش داشته باشد و از بروز هزینههای اضافی جلوگیری کند. در فرآیند بهرهبرداری، بکارگیری روشهای نوین، زمانبندی مناسب و تعیین کاربری دستگاه، بهویژه در زمانهایی که دستگاه باید با حداکثر ظرفیت کار کند و زمانهای استراحت و اورهال، از اهمیت ویژهای برخوردار است. بنابراین، برای کارفرمایان و تولیدکنندگان ضروری است که تیمهای متخصص و توانمندی در زمینه تاسیسات برقی و مکانیکی داشته باشند تا از آسیبها و هزینههای اضافی جلوگیری کنند.
صنعت تاسیسات ایران در جایگاه خودش قرار ندارد
متاسفانه، ما در حال مشاهده اتلاف انرژی و آب، هدر رفتن هزینههای ساخت و اجرای تاسیسات، فرسودگی زودهنگام تجهیزات، افزایش آلودگیهای زیستمحیطی، کاهش منابع اولیه انرژی و آب و بهطورکلی آسیب به زیرساختهای کشور هستیم و این وضعیت ادامه خواهد داشت.
صنعت تاسیسات در سطح جهانی بهلحاظ نوع و مقدار مواد مصرفی، نوع و میزان انرژی مصرفی، سطح آلودگیهای زیستمحیطی و میزان مصرف آب (بهصورت مجموع آثار در محل و در سطح جهانی) همچنان در حال تحول است.
در ایران، بهویژه در شرکتهای دانشبنیان که دارای نرمافزارهای طراحی و قابلیتهای توسعه هستند، تلاشهایی برای بروزرسانی و تطابق با این تغییرات انجام میگیرد. بهطورکلی، هزینههای انرژی و آب در جهان تحتتاثیر عواملی نظیر موقعیت جغرافیایی، وجود و ظرفیت منابع اولیه، نوع و نحوه هزینههای انتقال و مدیریتهای حاکم قرار دارند. متاسفانه در ایران، این موضوع بهصورت دستوری و ظاهری باعث شده است که هزینههای انرژی و آب بهطورغیرواقعی پایین بهنظر برسند و برای برخی مصرفکنندگان تقریبا به صفر برسد.
عوامل اصلی بروز ناترازی در ایران
محمد بهرامی سیفآبادی، نایب رئیس دوم کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی بهصمت توضیح داد: وضعیت صنعت تاسیسات از یکطرف و انرژی ساختمان از طرف دیگر، رابطه معناداری با هم دارند. از طرفی بخش مهمی از ناترازی موجود در حوزه انرژی به زیرساختها و وضعیت نامطلوب تاسیسات آب، برق و... در کشور بازمیگردد؛ زیرا هدررفت آب و انرژی بر اثر فقدان سیستم تاسیسات مناسب، یکی از عوامل اصلی بروز ناترازی در ایران است. ناترازی انرژی در کشور، به دلایل مختلفی از جمله وابستگی به سوختهای فسیلی، ضعف در تنوعبخشی به سبد انرژی و مدیریت ناکارآمد مصرف، به یک بحران تبدیل شده است. این ناترازیها علاوه بر ایجاد مشکلات جدی برای خانوادهها در فصلهای سرد، به تولید ملی و اشتغال نیز آسیب وارد کردهاند.
وی در ادامه بیان کرد: برای رفع این مشکلات، نیازمند اقدامات بنیادین مانند افزایش سرمایهگذاری در بخش انرژیهای تجدیدپذیر، ارتقای کیفیت سوختهای تولیدی و کاهش هدررفت انرژی در صنایع و نیروگاهها هستیم. مدیریت مصرف و بهینهسازی آن، راهکارهای کوتاهمدت و موثر برای عبور از این بحران هستند، اما برای حل بلندمدت مشکلات باید سیاستهای کلانتری اتخاذ شود. نباید از اهمیت جذب سرمایهگذاری خارجی و استفاده بهتر از ظرفیتهای داخل غافل شویم.
صنعت تاسیسات یکی از پایههای اصلی توسعه است
بهرامی سیفآبادی افزود: صنعت تاسیسات و انرژی ایران بهعنوان یکی از پایههای اصلی توسعه اقتصادی و رفاه اجتماعی، در سالهای اخیر با چالشهای متعددی روبهرو بوده است. اگرچه پیشینه تاریخی این صنعت در ایران پیشینهای قابلاعتنایی است، اما اکنون تحتتاثیر عوامل متعددی از جمله تحریم و سوءمدیریت داخلی، وضعیت نیازمند بازنگری، دقت در برنامهریزی، قانونگذاری و سیاستگذاری قرار دارد. نخستین بنگاههای صنعت تاسیسات در ایران به دهههای ابتدایی قرن چهاردهم شمسی برمیگردد. تاسیس سازمانهایی مانند اداره برق تهران در دهه ۱۳۲۰ و توسعه زیرساختهای نفت و گاز در سلهای ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰، پایههای اصلی این صنعت را شکل داد. با این حال، در دهههای اخیر، فرسودگی زیرساختها و کاهش سرمایهگذاری، چالشهای بزرگی بههمراه داشته است.
این نماینده مجلس با بیان اینکه ناترازی انرژی یکی از مهمترین بحرانهای صنعت تاسیسات در ایران است، تاکید کرد: ایران باوجود داشتن ذخایر غنی نفت و گاز، بهدلیل مدیریت نادرست، ضعف در تنوعبخشی به سبد انرژی و وابستگی بیش از حد به سوختهای فسیلی، با مشکلات اساسی در تامین انرژی روبهرو است. تنها ۲۵ درصد از گاز تولیدی کشور در مسیر تولید تا توزیع هدر میرود و این رقم بهوضوح بیانگر ضعف در بهینهسازی مصرف انرژی است. مدیریت مصرف انرژی و کاهش هدررفت آن در بخشهای مختلف از جمله صنعت، کشاورزی و ساختمان، از جمله راهکارهایی است که میتوان برشمرد. اصلاح قیمتگذاری انرژی، ارتقای کیفیت سوختهای تولیدی و آموزش فرهنگی مصرف بهینه، میتوانند تاثیر قابلتوجهی در کاهش مصرف انرژی داشته باشند. یکی دیگر از مشکلات صنعت تاسیسات، بیثباتی اقتصاد کلان است. نوسانات ارزی، تحریمهای بینالمللی و تورم بالا باعث افزایش هزینههای تامین تجهیزات و کاهش توان مالی پیمانکاران شده است.
وی معتقد است: این مسائل، تعمیر و نگهداری تاسیسات را با چالش مواجه کرده است. سرمایهگذاری در انرژیهای تجدیدپذیر برای غلبه بر ناترازی ضروری است. دنیا بهسمت استفاده از انرژیهای پاک حرکت میکند، چراکه در آینده ارزشافزوده منابع زیرزمینی ما بهاندازه امروز نخواهد بود. بنابراین، سرمایهگذاری در توسعه انرژیهای بادی، خورشیدی و هستهای باید در اولویت قرار گیرد. ارتقای بهرهوری در صنایع و کشاورزی نیز باید در دستور کار سرمایهگذاری قرار گیرد.
نایب رئیس دوم کمیسیون انرژی بهصمت گفت: ارتقای بهرهوری در صنایع و کشاورزی نیز باید در دستور کار وزارتخانههایی مانند نیرو و کشاورزی قرار گیرد. بخش کشاورزی بهعنوان یکی از بزرگترین مصرفکنندگان انرژی، نیازمند اصلاح روشهای آبیاری و نوسازی تجهیزات است. در صنایع نیز استفاده از فناوریهای نوین میتواند بهرهوری انرژی را بهطورچشمگیری افزایش دهد. بهینهسازی مصرف در ساختمانها از دیگر روشها برای بهبود وضع ناترازی بهعنوان روشهای عملیاتی است.
وی تاکید کرد: عایقبندی مناسب، استفاده از پنلهای خورشیدی و بکارگیری سیستمهای گرمایشی و سرمایشی با بهرهوری بالا، میتوانند مصرف انرژی در بخش ساختمان را کاهش دهند. شفافیت در قراردادها و پرداختها در مرحله اجرا نیز باید موردتاکید و توجه باشد. حمایت از شرکتهای پیمانکاری از طریق تسهیل شرایط مالی و شفافیت در فرآیندها، میتواند مشارکت بخش خصوصی را تقویت کند و زمینهساز رشد صنعت تاسیسات شود.
نباید از ظرفیت قانونگذاری غافل ماند
بر این باور هستم که ایران با برنامهریزی صحیح و استفاده از ظرفیتهای داخلی و بینالمللی، میتواند از بحرانهای کنونی عبور کند. همکاری دولت با بخش خصوصی، جذب سرمایهگذاران خارجی و اصلاح ساختارهای مدیریتی، راهحلهایی هستند که میتوانند به تحقق این هدف کمک کنند. صنعت تاسیسات و انرژی ایران در حالی که با چالشهای جدی دست به گریبان است، از ظرفیتهای قابلتوجهی نیز برای رشد و توسعه برخوردار است. با اعمال سیاستهای صحیح و مدیریت بهینه، میتوان این صنعت را به ابزاری کارآمد برای افزایش رفاه اجتماعی و تقویت اقتصاد ملی تبدیل کرد. بهرامی سیفآبادی تصریح کرد: نباید از ظرفیت قانونگذاری در مجلس برای مدیریت وضعیت فعلی غافل ماند، چراکه قانونگذاری میتواند از چند طریق به بهبود زیرساختهای فرسوده در تاسیسات آب، برق و سایر بخشهای مرتبط کمک کند. این اقدامات شامل حوزههای مختلف مالی، مدیریتی، فنی و نظارتی میشود. به نظر من ایران با برنامهریزی صحیح و با استفاده از ظرفیتهای داخلی و بینالمللی، میتواند از بحرانهای کنونی عبور کند. صنعت تاسیسات و انرژی ایران در حالی با چالشهای جدی دست به گریبان است که از ظرفیتهای قابلتوجهی نیز برای رشد و توسعه برخوردار است. با اعمال سیاستهای صحیح و مدیریت بهینه، میتوان این صنعت را به ابزاری کارآمد برای افزایش رفاه اجتماعی و تقویت اقتصاد ملی تبدیل کرد. این نماینده معتقد است، نباید از ظرفیت قانونگذاری در مجلس برای مدیریت وضعیت فعلی غافل ماند،زیرا قانونگذاری میتواند از چند طریق به بهبود زیرساختهای فرسوده در تاسیسات آب، برق و سایر بخشهای مرتبط کمک کند. این اقدامات شامل حوزههای مختلف مالی، مدیریتی، فنی و نظارتی میشود. مجلس میتواند با تصویب قوانین بودجهای و تامین اعتبار برای پروژههای نوسازی زیرساختهای آب و برق، از این حوزه حمایت کند. تخصیص منابع مشخص برای بازسازی شبکههای فرسوده و توسعه فناوریهای جدید میتواند به نیازهای زیرساختی کشور پاسخ دهد. همچنین تصویب مشوقهای مالیاتی برای سرمایهگذاری بخش خصوصی در این بخشها نیز موثر است. ایجاد و اصلاح قوانین در حوزه مدیریت مصرف انرژی و آب، مانند اجباری کردن استانداردهای بهرهوری انرژی برای ساختمانها و صنایع، میتواند به کاهش هدررفت منابع و بهرهبرداری بهینه از زیرساختهای موجود کمک کند. مجلس میتواند قوانین حمایتی برای توسعه و بومیسازی فناوریهای مرتبط با تولید، انتقال و توزیع آب و برق را تصویب کند. ایجاد صندوقهای تحقیق و توسعه برای حمایت از شرکتهای دانش بیان در این زمینه یکی از اقدامات اثرگذار است. وی در پایان گفت: تنظیم قراردادهای منصفانه و شفاف برای این مشارکتها یکی از راهکارهای ضروری است. باتوجه به کمبود منابع آب در ایران، مجلس میتواند قوانینی برای مدیریت پایدار این منابع تصویب کند، از جمله جلوگیری از برداشتهای غیرمجاز، اصلاح شیوههای کشاورزی و بازگردانی آب در صنایع. تصویب قوانینی که عدالت در دسترسی به زیرساختهای آب و برق را تضمین کند. با تدوین قوانین مشخص برای جذب سرمایهگذاری خارجی و استفاده از وامهای بینالمللی، میتوان منابع مالی بیشتری برای بازسازی زیرساختها فراهم کرد. مجلس شورای اسلامی با استفاده از ظرفیت قانونگذاری خود میتواند نقش مهمی در رفع مشکلات زیرساختهای فرسوده صنعت تاسیسات ایفا کند. این امر نیازمند همکاری میان نمایندگان، نهادهای دولتی و بخش خصوصی است تا از بحرانهای موجود عبور کرده و زیرساختهای کشور بهسمت پایداری و توسعه پیش بروند.
سخن پایانی
باتوجه به اهمیت تاسیسات، بیتوجهی به این بخش استفاده از پروژهها را با مشکلات مواجه کرده و تمامی سرمایهگذاری اولیه و اهداف آن را بهویژه در بخشهای اداری و تجاری نابود میسازد. همچنین بیتوجهی به رعایت استانداردها در صنایع تاسیسات باعث هدر رفتن حاملهای انرژی و هدررفت منابع مالی و اقتصادی کشور خواهد شد که این موضوع نیاز به توجه از سوی مسئولان دارد.