چالش‌های تامین کود و سم بخش کشاورزی چند سالی است که به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های فعالان این بخش تبدیل شده است، حال اینکه مسئولان از تامین کود و واردات آن از کشورهای خارجی سخن می‌گویند، اما به‌گفته علی قلی‌ایمانی، مدیرعامل بنیاد ملی گندمکاران، توزیع کود برای کشت محصولات به‌کندی انجام و کود وارد بنادر کشور شده، اما حمل‌ونقل پاسخگو نیست، زیرا در حال‌ حاضر فصلی است که تمام استان‌ها خواهان کود برای کشت دوم محصولات هستند.

به‌گفته وی؛ وزیر جهاد کشاورزی برای تسریع در ترخیص و شتاب در توزیع آن، هفته گذشته به خوزستان سفر کرد تا موضوع را از نزدیک پیگیری کند.

 کودها به‌صورت فله‌ای به استان‌ها ارسال و در آنجا بسته‌بندی می‌شوند. یکی از دلایل کندی توزیع این است که خرید کود با تاخیر انجام شده است.

عدم‌کفایت کود اختصاص‌یافته به کشاورزان

در ادامه این مسئله، بهزاد بابایی، رئیس کمیسیون کشاورزی استانداری همدان در گفت‌وگو با صمت بااشاره به مشکلات تامین کود بخش کشاورزی گفت: تامین کود از طرف دولت یارانه‌ای و با پول بیت‌المال است، وزارت جهاد کشاورزی به‌منظور تامین کود این بخش که پایه اصلی تولید و در کیفیت مطلوب محصول نهایی تاثیرگذار است، متولی است. در این زمینه و در بخش کالاهای اساسی مانند گندم، جو و... که دولت براساس پهنه و مساحت زمین کود اختصاص می‌دهد. اما چالش اصلی فعلی این است که این مقدار کود اختصاص‌یافته کفاف مساحت زمین را نمی‌دهد. از طرف دیگر، کشاورزانی که محصولاتی غیراستراتژیک مانند هندوانه را کشت می‌کنند، کود یارانه‌ای به آنها تخصیص نمی‌یابد و از سوی دیگر اغلب حمایت‌های جهاد کشاورزی از کشاورزانی است که براساس الگوی کشت فعالیت دارند که در این صورت نیز مقدار کود تخصیص‌یافته بسیار کم است. باتوجه به این مسئله و بانظر به آستانه بودجه ۱۴۰۴ از نمایندگان مجلس خواستاریم که سهم عمده بودجه در بخش کشاورزی به کود تخصیص یابد که نتیجه آن، تولید بیشتر محصول خواهد بود. وی ادامه داد: هرساله حدود ۱۳۲ میلیون تا ۱۴۰ میلیون تن محصولات کشاورزی در کشور برای حدود ۹۰ میلیون جمعیت داخل کشور و همچنین کشورهای منطقه یا همسایه تولید می‌شود. باتوجه به اینکه تامین بخشی از کودهای مورداستفاده از طریق واردات یا تولید داخل است و باتوجه به اینکه پایه کودی، مهم‌ترین نیاز بخش کشاورزی است،لازم است که توجه ویژه‌ای به این بخش از سوی دولت انجام شود و کمیسیون بخش کشاورزی با کمک دولت یارانه این بخش را افزایش دهد.

رئیس کمیسیون کشاورزی استانداری همدان با بیان اینکه مشکلی در تامین کود نداریم، بلکه مشکل در میزان آن است، گفت: میزان کود اختصاص‌یافته به کشاورزان بسیار کم است، بنابراین نیاز است تا این میزان به دوبرابر افزایش یابد، زیرا کشاورزان به‌منظور جبران این کمبود به بازار آزاد مراجعه می‌کنند و این مسئله موجب دونرخی شدن کود در کشور شده است، بنابراین اگر مقدار کود تخصیص‌یافته افزایش یابد، کشاورز دیگر احتیاجی به تامین کود موردنیاز خود از بازار آزاد نخواهد داشت.

بابایی همچنین بااشاره به سخنان رئیس‌جمهوری در همایش اخیر کشت دیمزارهای گندم که مبنی بر شناسایی مشکلات تولید و توزیع محصولات کشاورزی و لزوم چاره‌‎اندیشی برای آن بود، ادامه داد: بر همین اساس از آقای ملانوری، استاندار همدان و مدیران همدان درخواست دارم که باتوجه به جایگاه ویژه استان همدان در تولید محصولات کشاورزی اعم از سیر، انگور، گردو، قطب تولید سیب‌زمینی، چغندر و...، برای رفع نیاز این حوزه تلاش کنند.

وی در پایان سخنان خود بااشاره به مشکل تامین سوخت مورد نیاز کشاورزی نیز گفت: وزارت نفت سهمیه سوخت موردنیاز کشاورزان را کم کرده است، این در حالی بوده که وزارت کشاورزی به‌عنوان متولی این حوزه باید تصمیم‌گیرنده باشد و مقدار سوخت موردنیاز کشاورزان را تخمین بزند نه وزارت نفت! این مسئله موجب شده است که کشاورزان اغلب با کمبود سوخت مواجه باشند.

نبود برنامه‌ریزی دقیق در حوزه توزیع ملزومات کشاورزی

چندی پیش نیز سیدمحسن موسوی‌زاده، نماینده اهواز در دیدار با وزیر کشاورزی نیز گفته بود، مشکلات کشاورزان در تامین کود و سوخت ماشین‌آلات جدی بوده و احداث صنایع تبدیلی در جوار مزارع و باغات خوزستان یک ضرورت است. وی در ادامه این دیدار ضمن اشاره به مشکلات کشاورزان، افزود: اینکه در بازار آزاد کود اوره وجود دارد اما در انبارهای عاملین توزیع، کودی یافت نمی‌شود، نشان از نداشتن برنامه‌ریزی دقیق در حوزه توزیع ملزومات کشاورزی است. سردرگمی در بین کشاورزان یک مشکل جدی است، مشکلات کشاورزان در تامین کود و سوخت ماشین‌آلات، جدی است.

سفر وزیر کشاورزی برای یک پیگیری

بر همین اساس وزیر کشاورزی ۱۷ آبان به‌منظور بررسی دقیق این مسئله به بندر امام‌خمینی(ره) سفر کرد. وی در بازدید از انبارهای شرکت خدمات حمایتی کشاورزی در بندر امام، ضمن بازدید از کشتی حامل کود فسفات و انبارهای ذخیره و توزیع کودهای کشاورزی، در جریان نحوه تامین کودهای کشاورزی و روند توزیع آن به استان‌های کشور قرار گرفت و گفت: براساس گزارش ارائه‌شده و رصد روند کار در بازدید میدانی؛ تامین ارز، میزان ذخایر، انبارداری و حمل کالاهای اساسی و نهاده‌های دامی به سایر مناطق کشور مطلوب بوده و هیچ مانعی برای تامین نهاده وجود ندارد.

وی افزود: برای پشتیبانی تولید و جبران محدودیت در تولید نهاده‌های کشاورزی و برخی کالاهای اساسی، دستگاه‌های تابعه با ایفای نقش حاکمیتی، آرامش بازار و تامین کالا را عهده‌دار می‌شوند. شرایط ذخیره نهاده تا پایان سال نیاز کشور را تامین می‌کند تا تولیدکنندگان بدون دغدغه تولید را پیش ببرند.

به‌گفته وی، تعادل‌بخشی، تثبیت بازار و پشتیبانی تولید در نوسانات نرخ جهانی و تحولات بین‌المللی از وظایف 3 شرکت متولی تامین و توزیع نهاده‌ها و بخشی از کالاهای اساسی موردنیاز کشور است. براساس این گزارش؛ استان خوزستان 7 بندر تجاری دارد و بندر امام‌خمینی بزرگ‌ترین بندر اقتصادی منطقه است که ۸۰ درصد نهاده‌های دامی و کالاهای اساسی وارداتی از این بندر تامین و تدارک می‌شود.

پای گله کشاورزان و فعالان حوزه کشاورزی

قیمت کود سوپرفسفات ساده یارانه‌ای ۳۰۵ هزار تومان و نرخ کود سوپر فسفات تریپل یارانه‌ای ۷۵۰ هزار تومان است، اما چون با تولیدکننده داخل قرارداد نبسته‌اند، کود سوپر ساده در بازار اصلا وجود ندارد و نرخ آزادش به حدود کیلویی هزار و 500 و کود تریپل هم به‌حدود ۲هزار و۵۰۰ رسیده است.

یکی دیگر از کشاورزان ضمن اعتراض به اینکه کود ۵۰ هزار تومانی کجاست؟ گفت: کود اوره ۵۰ هزار تومانی، ۴۵۰ هزار تومان به‌فروش می‌رسد. کود فسفاته خیلی گران شده و به بالای یک میلیون تومان رسیده است و خیلی از کشاورزان متاسفانه به همان کود اوره ۵۰ هزار تومانی قناعت کرده‌اند.

از سال ۱۴۰۱ تا به امروز بیش از ۲۸ واحد تولیدی کودهای شیمیایی فسفاته که حدود ۲۰ سال سابقه دارند و حدود ۳هزار نفر پرسنل متخصص، تعطیل شده‌اند، علت این تدابیر را نمی‌فهمم.

تولید ۹۰ درصدی کود کشاورزی در داخل کشور

لازم به توضیح است که چندی پیش، رسول فلاح، مدیر بازرگانی داخلی شرکت خدمات حمایتی کشاورزی گفته بود باتوجه به اینکه ۹۰ درصد کود مورد نیاز در داخل کشور تولید می‌شود، اگر معادن جدید راه بیفتد، خودکفایی طی 3 سال محقق می‌شود.

به‌گفته وی؛ کود شیمیایی به ارزش ۱.۵هزار میلیارد تومان و به وزن ۲۴هزار تن در نیمه نخست سال وارد شده است. جدیدترین آمار گمرک نشان می‌دهد، این میزان معادل ۶درصد کود مصرفی ۴ میلیون تنی بخش کشاورزی در سال است.

سخن پایانی

مشکلات تامین کود و سم بخش کشاورزی به‌عنوان مهم‌ترین بخش کشور در تامین امنیت غذایی، چند سالی است که به یکی از محوری‌ترین دغدغه‌های این بخش و موضوعات رسانه‌ای مبدل شده است. بر همین اساس وجود برنامه‌ریزی و تدبیر دقیق و اصولی در این حوزه و در نظر گرفتن پیش‌بینی‌های لازم و تامین آن در ماه‌های قبل از شروع کشت می‌تواند در حل این موضوع راهگشا باشد.