تمایل هند به افزایش استخراج
باتوجه به وسعت و عمق ثروت معدنی هند، فرصت‌های فرآوری سنگ معدن برای به‌دست آوردن ارزش از استخراج معادن جدید و احیای فلزات از باطله‌های قدیمی بسیار زیاد است. هند از نظر وجود ۳ ماده معدنی زغال‌سنگ، سنگ‌آهن و بوکسیت، بسیار غنی است. اما خلاف دیگر کشورهای غنی از مواد معدنی مانند استرالیا، برزیل و افریقای‌جنوبی، هند با یک میلیارد و ۳۹۶ میلیون نفر جمعیت، دارای بازار بزرگ و رو به رشدی برای تمام فلزات آهنی و غیرآهنی است که منجر به فرآوری محلی بخش عمده‌ای از مواد معدنی استخراج‌شده می‌شود. علاوه بر این، دهلی‌نو تحت‌فشار بخش صنعت، سیاست حفظ منابع را دنبال می‌کند. با این حال درباره زغال‌سنگ متالوژیکی، سوخت محلی با میزان بسیار بالای خاکستر، کیفیت ضعیفی دارد و هند به‌طورفزاینده‌ای به واردات وابسته است. علاوه بر این، ۳ ماده معدنی هند دارای ذخایر قابل‌توجهی از سنگ معدن منگنز، کرومیت و سنگ سرب است.
افزایش علاقه هند به مواد معدنی حیاتی
هند به‌دنبال افزایش معادن معدنی حیاتی است و دولت تصمیم گرفته است که محدوده‌های اعطاشده به هر بازیگر را به‌طورقابل‌توجهی بیش از ۴ برابر افزایش دهد. مواد معدنی حیاتی که برای صنایع مختلف و امنیت ملی ضروری هستند، دوباره موردتوجه دولت قرار گرفته‌اند که قوانین را اصلاح و استخراج معدن را برای بازیگران سودآورتر کند. در حال حاضر، زمین باتوجه به محدوده‌های مقرر در قانون معادن و مواد معدنی (توسعه و مقررات) (MMDR) اعطا می‌شود. در حالی که این قانون برای جلوگیری از کارتل شدن در بخش معدن وضع، اما ثابت شده که بازدارنده‌ای برای رشد فعالیت‌های معدنی در کشور است. این امر در آخرین دور مزایده بلوک‌های معدنی مشهود بود که به‌دلیل محدودیت در اندازه مناطق معدنی، مشارکت پایینی داشت.
برای رفع این مشکل، محدوده منطقه از ۱۰ کیلومترمربع (کیلومترمربع) فعلی به ۵۰ کیلومترمربع افزایش خواهد یافت. برای مجوزهای اکتشاف (اعطاشده درباره مجوز مرکب)، حد مجاز از ۲۵کیلومترمربع به ۱۰۰ کیلومترمربع افزایش می‌یابد. کانی‌های حیاتی اغلب در اعماق زمین یافت می‌شوند و در مقایسه با سایر مواد معدنی مانند سنگ‌آهک و سنگ‌آهن، نرخ بازیافت کمتری دارند. با اعطای مناطق بزرگ‌تر، اکتشاف و استخراج را می‌توان از نظر اقتصادی برای شرکت‌ها باتوجه به چالش‌های موجود مقرون به‌صرفه‌تر کرد. دولت در مزایده اولیه بلوک‌های معدنی حیاتی در اوایل امسال با شکست مواجه شد، در حالی که ۳۸ بلوک برای مزایده اعلام شده بود، ۲۸ بلوک به‌دلیل بی‌توجهی پیشنهاددهندگان احتمالی توسط مرکز باطل شد. هند در گامی قابل‌توجه به‌سوی خودکفایی در مواد معدنی حیاتی، برندگان مناقصه برای حقوق استخراج در 6 بلوک حاوی گرافیت، فسفریت و لیتیوم را در اواخر ژوئن اعلام کرد. اینها نخستین شرکت‌های خصوصی هستند که براساس قانون معادن و مواد معدنی که به‌تازگی اصلاح شده، چنین حقوقی به آنها اعطا شده است. پیش از این، نهادهای دولتی بر این بخش تسلط داشتند، اما دولت مشتاق است تا وضعیت موجود را اصلاح کند.
به‌گفته آژانس بین‌المللی انرژی، (IEA)، مس، لیتیوم، نیکل و کبالت نقشی اساسی در تغییر جهانی به‌سمت انرژی پاک دارند. اینها، همراه با برخی عناصر کمیاب خاکی، برای توسعه و استقرار فناوری‌های سبز ضروری هستند. تقاضای لیتیوم در سال ۲۰۲۳، حدودا ۳۰ درصد افزایش یافت و پس از آن نیکل، کبالت، گرافیت و عناصر خاکی کمیاب که با رشد ۸ تا ۱۵ درصدی مواجه شدند و ارزش کل این مواد معدنی به ۳۲۵ میلیارد دلار می‌رسد. اهمیت مواد معدنی حیاتی را نمی‌توان باتوجه به استفاده از آنها در طیف وسیعی از بخش‌ها نادیده گرفت. در چند سال گذشته، مواد معدنی حیاتی اهمیت استراتژیک پیدا کرده‌اند و دولت را مجبور به تجدیدنظر در سیاست‌های خود کرده است. قانون MMDR همچنین به دولت این اختیار را می‌دهد که منطقه را افزایش دهد اما تنها در صورتی که به‌نفع توسعه یک معدن یا صنعت باشد.
هند در تامین منابع‌معدنی که برای فناوری‌های انرژی پاک حیاتی هستند، با چالشی حیاتی مواجه است. این کشور به‌طورکامل به واردات لیتیوم، کبالت و نیکل متکی است و ۹۵درصد از نیاز مس آن از خارج از مرزهایش تامین می‌شود. چین تامین‌کننده یا فرآوری‌کننده عمده بسیاری از این مواد معدنی است و نفوذ قابل‌توجهی در بازار دارد. اگرچه هند دارای ذخایر طبیعی فراوان برخی از این مواد معدنی است، اما هنوز به‌طورکامل اکتشاف یا بهره‌برداری نشده است. همچنین هند به‌تازگی ذخایر لیتیوم را در جامو و کشمیر (J&K) کشف و امیدی برای خودکفایی در این ماده معدنی ایجاد کرده است.
وضعیت تولید فروآلیاژها در هندوستان
شورای معادن هند (IBM) در گزارشی اعلام کرد، تقاضای داخلی برای سنگ منگنز طی سال‌ها به‌دلیل افزایش تولید «آلیاژهای با پایه منگنز» افزایش یافته که به‌صورت‌داخلی مصرف و البته صادر هم می‌شوند. براساس اعلام این شورا، هند دارای ذخایر عظیم سنگ منگنز است. البته گریدهای سنگ‌معدن موجود در این کشور، گاهی همخوان با الزامات و نیازهای تولیدکنندگان آلیاژ نیستند. شورای معادن هند به کاهش میانگین گرید منگنز تولید داخل طی سال‌ها اشاره کرده که باعث وابستگی شدید هند به واردات گریدهای بالاتر سنگ‌معدن شده است. در دوره زمانی ۲۰۱۸ ـ ۲۰۱۷، میزان واردات سنگ‌منگنز هند 3 میلیون و ۵۷۰ هزار تن بود که ۹۸۰ هزار تن بالاتر از تولید داخلی آن بود. به‌طورکلی، واردات سالانه سنگ معدن کمتر از مقادیر عرضه‌شده توسط معادن داخلی بود. به‌عنوان‌مثال، واردات دوره زمانی ۲۰۲۰ ـ ۲۰۱۹ حدود ۲ میلیون و ۴۲۹ هزار تن در مقایسه با تولید داخلی ۲ میلیون و ۶۹۰ هزار تن بود. در الگویی مشابه، واردات و تولید داخلی بازه زمانی ۲۰۱۹ ـ ۲۰۱۸ به‌ترتیب ۲ میلیون و ۷۶۰ هزار تن و ۲ میلیون و ۸۱۰ هزار تن بود.
تحقیق شورای معادن هند در آوریل ۲۰۱۵ نشان داد مجموع منابع سنگ منگنز هند در آن زمان ۴۹۵ میلیون و ۸۷۰ هزار تن بوده، از جمله ۹۳ میلیون و ۴۷۰ هزار تن ذخایر اثبات شده است. این منابع بسیار زیاد هستند که می‌تواند افزایش نیز پیدا کند، البته اگر انگیزه‌ای برای استخراج بیشتر وجود داشته باشد. سهم سنگ معدن گرید بالا با میزان منگنز ۴۶ درصد و بیشتر تنها ۹ درصد است، اما همین رقم نیز ۱۴درصد کل تولید منگنز را تشکیل می‌دهد. سنگ‌معدن گرید متوسط با میزان منگنز ۳۵ تا ۴۶ درصد، ۱۱ درصد منابع و ۲۲ درصد تولید را تشکیل می‌دهد. سنگ‌معدن با گرید پایین و مخلوط که در آن میزان منگنز کمتر از ۳۵ درصد است، حضوری برتر در بازار دارد، یعنی ۸۰ درصد در منابع و ۶۴ درصد در تولید.
افزایش تفکیک منابع‌معدنی
همانند بسیاری مواد معدنی دیگر از جمله سنگ‌آهن، بوکسیت و کرومیت، در سنگ‌منگنز نیز ایالت شرقی اوریسا بزرگ‌ترین منابع سنگ‌منگنز کشور را در اختیار دارد. براساس اعلام شورای معادن هند، سهم این ایالت با ۲۱۶میلیون و ۳۹۰ هزار تن در مجموع ۴۹۵ میلیون و ۸۷۰هزار تن منابع هند ۴۴ درصد است. سایر ایالت‌ها دارای منابع سنگ‌منگنز که درصد آنها نیز دو رقمی است، عبارت هستند از: کارانتاکا با ۱۱۱میلیون و ۶۰ هزار تن (۲۲ درصد) و مادیا پرداش با ۵۷ میلیون و ۷۱۰ هزار تن (۱۲ درصد). اگرچه این منابع مهم هستند، اما همان‌گونه که در خط‌مشی ملی فولاد هند در سال ۲۰۱۷ آمده؛ «بخش فولاد هند به‌دلیل موجودی محدود برخی مواد خام ضروری همچون سنگ‌منگنز و کرومیت با گرید بالا، هنوز دچار کاستی‌هایی است.» در این خط‌مشی آمده که دستیابی به ظرفیت فولاد بالای ۳۰۰ میلیون تن و تولید فولاد خام ۲۵۵ میلیون تن تا سال ۲۰۳۱ ـ ۲۰۳۰ الزامی است و این نیازمند بسیج گسترده تمامی منابع ملی از جمله سنگ‌معدن منگنز و کرومیت است. در این خط‌مشی آمده: «در راستای این هدف، دولت باید به‌شکلی مناسب، تلاش‌ها برای اکتشاف این دو ماده را تسهیل کند.»
هنوز ظرفیت بیشتری موردنیاز است
با فرض اینکه تا سال ۲۰۳۱ ـ ۲۰۳۰ هند ۶۵ درصد فولاد خود را از طریق BF – BOF و ۳۵ درصد باقیمانده را از طریق ذوب فلزات قراضه در کوره‌های قوس‌کمانی تولید خواهد کرد، این خط‌مشی برآورد کرده که میزان نیاز هند، ۱۱میلیون تن سنگ منگنز، 5 میلیون تن کرومیت و 4 میلیون تن فروآلیاژها خواهد بود. البته یک موضوع آن است که هند برای ادامه چنین مسیری، همچنان وابسته به واردات موادخام برای تولید فروآلیاژها خواهد بود. البته، روشن نیست برای یک دهه آینده، چه میزان سنگ‌منگنز وارداتی به‌منظور رفع تقاضای تولیدکنندگان فرومنگنز و سیلیکومنکنز موردنیاز خواهد بود.
مقامات صنعت فولاد ضمن ارائه پیش‌بینی‌های خود در قبال تقاضای سنگ‌منگنز و فرآلیاژها، تردید دارند که آیا تدوین‌کنندگان این خط‌مشی، این حقیقت را در نظر گرفته‌اند که در اقتصادهای در حال ظهور همچون هند و چین، تمرکز اصلی بر تولید فولاد ساختمانی است که در آن منگنز نسبتا بیشتری برای افزایش قدرت و استحکام سازه‌ها مصرف می‌شود یا خیر. بسیاری از مراکز در این دو کشور پرجمعیت جهان، زلزله‌خیز هستند که این امر استفاده از فولاد بسیار پرقدرت در تمامی ساختمان‌ها را الزامی می‌سازد.
در زمینه فولاد مورداستفاده در خودروسازی نیز، هم‌اینک مقادیر بیشتری منگنز برای قدرتمند ساختن خودروها مصرف می‌شود. برپایه گزارش تاتا استیل، از ابتدای هزاره، مصرف جهانی منگنز در فولاد ۱۰ درصد رشد داشته و این رقم همچنان به رشد خود ادامه خواهد داد.
شایان ذکر است فولادسازان بیشتری دریافته‌اند، استفاده از فروآلیاژهای تصفیه‌شده منجر به بهبود بهره‌وری و صرفه‌جویی از طریق حذف فرآیندهای کربن‌زدایی می‌شود. MOIL به‌صورت عمومی اعلام کرده، در راستای برنامه توسعه ظرفیت فولاد کشور، تولید 2 میلیون و 500 هزار تن سنگ‌معدن تا دوره زمانی ۲۰۲۵ ـ ۲۰۲۴ و 3 میلیون تن تا دوره زمانی ۲۰۳۱ ـ ۲۰۳۰ را هدف قرار داده است. این شرکت که چندین معدن فعال در ماهاراشترا و مادیا پرادش دارد، اکنون دارای ظرفیت حفاری ۸۲۶ هزار تن از معادن زیرزمینی و ۴۱۵هزار تن از معادن رو باز خود است.
سخن پایانی
برای هند، اکتشافات منابع لیتیوم نه‌تنها فشار دولت را برای تبدیل کشور به قطب تولید باتری لیتیومی سرعت می‌بخشد، بلکه سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی را افزایش می‌دهد که به‌دلیل وابستگی بیش از حد به واردات CRM (برای تولید باتری) وجود نداشت. به‌گفته وزارت بازرگانی و صنعت هند، این کشور بین آوریل تا دسامبر ۲۰۲۲، ۱۶۳میلیارد روپیه برای واردات لیتیوم هزینه کرده است. با افزایش سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی طرح‌هایی مانند طرح تشویقی مرتبط با تولید، نتایج مطلوبی برای صنعت تولید باتری به‌همراه خواهد داشت، همچنین استفاده صحیح از اقتصاد دایره‌ای در استخراج لیتیوم می‌تواند فرصت‌های شغلی بیشتری ایجاد و جریان‌های داخلی و خارجی را در این بخش جذب کند.
