ورود به این حوزه تجاری کشور را با چالش‌ها و سوالات متعددی درباره کمیت و کیفیت این موضوع و عوامل موثر بر افزایش سود مواجه می‌سازد. صادرات مصالح ساختمانی تنها یک تجارت جامع و متمرکز بر تولیدکننده نیست، بلکه در این مسیر همکاری با سایر صنایع نیز افزایش می‌یابد. متاسفانه، صادرات مصالح ساختمانی تاکنون عملکرد ضعیفی داشته، زیرا دستیابی به بازارهای جهانی نیازمند راهکارها و برنامه‌ریزی‌های دقیق است. بخش مسکن به‌عنوان یکی از موتورهای اصلی حرکت اقتصاد کشور شناخته می‌شود و در این راستا، تولید مصالح ساختمانی باکیفیت، نقش کلیدی در رونق صنعت ساختمان‌سازی ایفا می‌کند.

در دو دهه گذشته، باتوجه به افزایش نیاز جمعیت کشور به مسکن، صنایع مرتبط با این حوزه به‌تدریج از حالت سنتی خارج شده و همگام با سایر صنایع رشد کرده‌اند. با این حال، برخی بخش‌ها مانند سنگ کاشی و سرامیک هنوز نتوانسته‌اند به‌طورکامل رضایت مشتریان داخلی و خارجی را جلب کرده و در بازارهای بین‌المللی رقابت کنند. برای دستیابی به جایگاه مناسب در صادرات مصالح ساختمانی، ضروری است که اجرای راهکارها و روش‌های نوین علمی را در اولویت قرار دهیم. مصالح ساختمانی ایران به‌لحاظ کیفیت در صنعت ساختمان جهانی شناخته شده، اما در زمینه صادرات به‌اندازه کافی عمل نشده است. بنابراین، تقویت بازاریابی بین‌المللی برای پیشرفت این صنعت ضروری است. صمت در این گزارش عملکرد و ظرفیت‌های کشور را برای صادرات مصالح ساختمانی بررسی کرده است.

ضرورت بازاریابی بین‌المللی برای توسعه صادرات

ایران در زمینه تامین مواد اولیه صنعت ساختمان، خوشبختانه با هیچ کمبود و نگرانی مواجه نیست. همچنین، کشور در تولید اقلام مهمی مانند فولاد، سیمان و کاشی سرامیک، به‌میزان بیش از دوبرابر نیاز داخلی خود تولید دارد. این ظرفیت در صنعت ساختمان، فرصت‌های زیادی را برای بازرگانان ایرانی فراهم می‌آورد. محصولات باکیفیت ایرانی می‌توانند به ارزآوری و رونق اقتصادی کشور کمک شایانی کنند. باوجود تحریم‌ها، ایران موفق شده است در صادرات مصالح ساختمانی و خدمات مهندسی به بازارهای بین‌المللی نفوذ کند.  بازارهای اصلی ایران در این بخش شامل انواع سنگ در کشورهای قطر، ترکیه، هند و چین هستند. ایران سالانه ۱۲میلیون تن کلینکر صادر می‌کند و عراق بزرگ‌ترین خریدار این محصول به‌شمار می‌رود. کویت و افغانستان نیز در رده‌های بعدی قرار دارند. در حال‌ حاضر، ۳۰ درصد از صادرات کلینکر کشور از طریق منطقه آزاد اروند انجام می‌شود و این منطقه به‌زودی به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده کلینکر کشور شناخته خواهد شد. کشور ما باتوجه به ظرفیت‌های موجود، باید در زمینه صادرات مصالح ساختمانی عملکرد بهتری داشته باشد. مصالح ساختمانی ایران به‌لحاظ کیفیت در صنعت ساختمان جهانی موردتوجه قرار گرفته، همان‌طور که اشاره شد، تقویت بازاریابی بین‌المللی برای ارتقای صادرات این مصالح ضروری است.  نیاز مشتریان خارجی به خرید مصالح ساختمانی، تعیین استراتژی قیمت‌گذاری مناسب و بکارگیری روش‌های موثر بازاریابی بین‌المللی از جمله عواملی هستند که باید در تمامی مراحل صادرات مدنظر قرار گیرند.

ارزآوری میلیاردی با صادرات

محمدمهدی حیدری، رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی درباره اهمیت صادرات مصالح ساختمانی به صمت گفت: ارزآوری صادرات مصالح ساختمانی برای کشور اهمیت زیادی دارد، برای مثال ارزآوری قیر برای کشور بین یک تا دو میلیارد دلار است. باتوجه به اینکه ۴۹ درصد قیر تولیدی سالانه در مجموعه وزارت راه و شهرسازی و ۲۰ درصد قیر در بنیاد مسکن انقلاب اسلامی مصرف می‌شود، موضوع مدیریت یکپارچه توزیع و تقسیم‌بندی قیر تهاتری در مجموعه وزارت راه و شهرسازی در حال پیگیری است.

حیدری با تاکید بر اینکه از دهه قبل موضوع کیفی‌سازی مصالح ساختمانی در مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی مطالعه و پیگیری شد، گفت: در سال‌های گذشته کیفی‌سازی در این زمینه با تدوین ضوابط و مقررات انجام شده است.

وی تصریح کرد: مصالح ساختمانی محصول ارزآوری در کشور محسوب می‌شود که می‌تواند سالانه برای کشور ارزی‌آوری چند میلیاردی داشته باشد. در تلاش هستیم تا میزان مصرف را با فناوری‌های نوین کم کنیم تا بتوانیم به صادرات و ارزآوری کمک کنیم.

به‌گفته وی، یکی از مشکلات صادرات در حال ‌حاضر، مشکلات مربوط به تعهد ارزی است که امیدواریم راهکاری را وزارت اقتصاد و بانک مرکزی در نظر بگیرند.

حیدری موضوع نگهداری راه‌ها را از دیگر موضوعات مهم در مجموعه وزارت راه و شهرسازی برشمرد و توضیح داد: نزدیک به ۳۰۰ هزار کیلومتر راه در کشور داریم و موضوع بهینه‌سازی و نگهداری راه‌های موجود در کشور با استفاده از فناوری‌ و روش‌های نوین در حال آزمایش و انجام است.

به‌گفته وی، راه‌اندازی آزمایشگاه تسریع‌شده در کشور از جمله اقدامات مهمی است که در حال پیگیری است و در این‌باره تامین اعتبار مناسبی از سوی سازمان برنامه و بودجه انجام شده است. در این دوره همایش از بهترین متخصصان استفاده شده است. ما باید بر تقویت همکاری دانشگاه، صنعت و شرکت‌های فناور که از روش‌های نوین بهره می‌گیرند، تمرکز کنیم.

وی ادامه داد: نگهداری راه‌ها در کشور سالانه به ۲۸۰ هزار میلیاردتومان سرمایه نیاز دارد که در سال گذشته حداکثر ۱۰ هزار میلیاردتومان به این مهم اختصاص یافت. بنابراین باید این فاصله را کم کنیم تا بتوانیم راه‌های کشور را بهبود بخشیم و به اهداف کلان دولت برای توسعه راه‌ها جامه عمل بپوشانیم.

حیدری با بیان اینکه هم‌اکنون در بهره‌مندی از فناوری‌های نوین موانعی وجود دارد، بر رفع موانع تاکید کرد و گفت: هدف از برگزاری این همایش علاوه بر تبادل تجربیات، تقویت بخش صنعت و دانشگاه، استفاده از توانمندی دانشگاهیان است.

فرصت بزرگ برای توسعه صنعت ساختمان

کیاکسار محمدی، کارشناس اقتصاد مسکن درباره توان کشور برای صادرات مصالح ساختمانی به صمت توضیح داد: صادرات مصالح ساختمانی باتوجه به توانایی تولید اضافی مصالح و منابع‌معدنی می‌تواند فرصتی بزرگ برای رشد این صنعت باشد. کشور ما به‌دلیل تحریم‌های بین‌المللی با چالش‌ها و محدودیت‌های زیادی در زمینه صادرات مصالح ساختمانی روبه‌رو است. این تحریم‌ها دسترسی به بازارهای جهانی و جذب مشتریان جدید را دشوار کرده است. همچنین، در برخی موارد، کیفیت مصالح ساختمانی تولیدشده در کشور با استانداردهای بین‌المللی همخوانی ندارد که این موضوع می‌تواند به نارضایتی مشتریان و کاهش تقاضا برای محصولات ایرانی منجر شود.

وی در ادامه افزود: باید اذعان کرد در بازار جهانی مصالح ساختمانی، رقابت بسیار تنگاتنگی وجود دارد. کشورهای دیگر در این حوزه فعال هستند و محصولات باکیفیت‌تر و قیمت‌های مناسب‌تری نسبت به کشور ما ارائه می‌دهند. این امر موجب محدودیت در روند صادرات مصالح ساختمانی ایران شده است. به‌طورکلی، برقراری ارتباط با واردکنندگان، پیمانکاران و توزیع‌کنندگان محصولات ساختمانی در بازار هدف می‌تواند به شناسایی مشتریان و تسهیل فرآیند صادرات کمک کند. همچنین، شرکت در نمایشگاه‌ها، کنفرانس‌ها و رویدادهای صنعتی فرصت‌های مناسبی برای شبکه‌سازی فراهم می‌آورد که باید به تمامی این موارد توجه شود.

بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل اهمیت ویژه‌ای دارد

این کارشناس با بیان اینکه نقص در زیرساخت‌های حمل‌ونقل می‌تواند باعث افزایش هزینه‌ها و تاخیر در تحویل محصولات صادراتی شود، افزود: بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل، از جمله بنادر و راه‌های ارتباطی، می‌تواند به رشد صادرات مصالح ساختمانی کمک شایانی کند. بدون شک، ترغیب تولیدکنندگان به بهره‌گیری از فناوری‌های نوین مانند نرم‌افزارهای مدیریت پروژه، سیستم‌های اتوماسیون تولید و ماشین‌آلات پیشرفته، می‌تواند کیفیت و بهره‌وری در صنعت مصالح ساختمانی را ارتقا دهد و در نتیجه به افزایش صادرات منجر شود. همچنین، توسعه و بکارگیری فناوری‌های جدید در تولید مصالح ساختمانی می‌تواند توان رقابتی را افزایش دهد، هرچند کشور در برخی حوزه‌ها پیشرفت‌هایی داشته است، اما همچنان نیاز به برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری بیشتر در زمینه نوآوری و فناوری احساس می‌شود.

محمدی خاطرنشان کرد: باتوجه به اهمیت روزافزون موضوع محیط‌زیست در سطح جهانی، استفاده از مصالح ساختمانی پایدار و دوستدار محیط‌زیست در بازارهای جهانی به‌طورفزاینده‌ای موردتوجه قرار گرفته است. رعایت استانداردهای زیست‌محیطی و دریافت گواهینامه‌های مرتبط می‌تواند به جذب مشتریان بین‌المللی کمک شایانی کند. با در نظر گرفتن این نکات می‌توانیم به صادرات موفق مصالح ساختمانی دست یابیم و در بازار جهانی حضوری چشمگیر داشته باشیم. از سوی دیگر، دولت باید به این نکته توجه داشته باشد که هر کشور و بازار ممکن است نیازها و محدودیت‌های خاص خود را داشته باشد؛ بنابراین، تطبیق استراتژی صادراتی با ویژگی‌های هر بازار از اهمیت بالایی برخوردار است.

وی در پایان گفت: برای مقابله با این چالش‌ها و افزایش صادرات مصالح ساختمانی، می‌توان بر بهبود کیفیت محصولات تمرکز، بازارهای جدید را شناسایی و ارتباطات تجاری را تقویت کرد. همچنین، سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل و فناوری از اهمیت بالایی برخوردار است. توجه به تسهیلات و حمایت‌های دولتی نیز می‌تواند تاثیر بسزایی در این زمینه داشته باشد. علاوه بر این، سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه به‌منظور ارتقای فناوری و نوآوری در صنعت مصالح ساختمانی می‌تواند به بهبود عملکرد محصولات و افزایش رقابت‌پذیری منجر شود. این امر شامل بهینه‌سازی فرآیندهای تولید، کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری است.

سخن پایانی

صادرات مصالح ساختمانی باتوجه به توان تولید و ظرفیت‌های معدنی کشور امری شدنی و کاملا دست‌یافتنی است. در بالا از مشکلات حمل و نقل و ترانزیت برای ارسال مصالح به کشورهای دیگر صحبت شد، اما ایران می‌تواند باتوجه به ظرفیت تولیدی خود، کشورهای اطراف را برای اهداف صادراتی اشباع کند و نیازی به بازار دوردست ندارد، چراکه کشورهای حوزه خلیج‌فارس، ترکیه، عربستان و... برای توسعه زیرساختی و افزایش ساخت‌وساز مصمم هستند و در این راه به مصالح ساختمانی متنوع و بسیار زیادی نیاز دارند،بنابراین ایران به‌راحتی می‌تواند از این بازارها استفاده کنند و ظرفیت صادراتی خود را بالا ببرد. کشور ما اگر می‌خواهد در امر صادرات مصالح ساختمانی حرفی برای گفتن داشته باشد و به بازارهای جدید دست پیدا کند، باید برنامه‌ریزی داشته باشد و سطح کیفی تولید محصولات خود را بالا ببرد.