ناترازی بنزین دلایل متعددی دارد که کارشناسان مهم‌ترین دلیل آن را خودروهای فرسوده می‌دانند، خودروهایی که علاوه بر آلودگی هوا به اقتصاد کشور هم لطمه زده‌اند.

ناترازی بنزین در کشور دلایل متعددی دارد که کارشناسان امر، مهم‌ترین دلیل آن را خودروهای فرسوده عنوان می‌کنند، خودروهایی که علاوه بر آلودگی هوا به اقتصاد کشور هم لطمه می‌زنند، زیرا احتراق نامناسب، منجر به مصرف این خودروها می‌شود که این افزایش مصرف، منجر به واردات بنزین هم شده است. اگرچه مسئولان برای جلوگیری از این ناترازی، راهکارهای مختلفی نظیر ساخت پالایشگاه، محدودیت کارت سوخت جایگاه، کاهش سهمیه آزاد کارت‌های سوخت و حتی افزایش سهم سی ان جی در سبد سوخت را در نظر گرفتند، اما به‌نظر می‌رسد، این راهکارها پاسخگو نیستند و اکنون باید راهکارهای دیگری را برای جبران این خسارت سوختی در نظر گرفت.

یکی از ابزارهای مهم برای جبران ناترازی بنزین، مدیریت مصرف است، اما این موضوع به‌تنهایی کافی نیست، چراکه در کنار مدیریت مصرف، باید به مقولاتی نظیر میزان سهمیه ماهانه خودروهای شخصی و بالا بردن استانداردهای خودرو، توجه ویژه‌ای نشان داد، زیرا مهم‌ترین دلیل ناترازی بنزین در کشور را می‌توان کیفیت پایین خودروها دانست؛ خودروهایی که دوبرابر استاندارد جهانی مصرف دارند، مدیرعامل شرکت پالایش و پخش، جلیل سالاری هم صحه بر این موضوع گذاشت و گفت: مصرف سوخت خودروهای داخلی نسبت به استاندارد جهانی ۲ برابر است. اگر خودروهای داخلی، استاندارد بودند، الان مصرف بنزین در کشور ۶۰ میلیون لیتر در روز بود و می‌توانستیم بیش از ۵۰ میلیون لیتر در روز، بنزین صادر کنیم. طبق محاسبات، صادرات این میزان بنزین، درآمدی معادل ۱۵میلیارد دلار برای کشور به‌همراه دارد.

یارانه بنزین یک معضل پیچیده است

موضوع مصرف و یارانه بنزین در ایران یک معضل پیچیده و چندوجهی است که نیازمند راه‌حلی نظام‌مند و همه‌جانبه است. سیستم فعلی ارائه بنزین یارانه‌ای به همه دارندگان خودرو بدون در نظر گرفتن میزان مصرف فردی و نرخ آزاد مصرف به‌شکل سرکوب‌شده و بسیار پایین، پیامدهای منفی متعددی از جمله قاچاق سوخت، استفاده بیش از حد خودروهای شخصی و عدم‌تعادل قابل‌توجه بین تولید و مصرف بنزین را به‌همراه داشته است.

برای حل معضلات فوق به‌صورت همزمان، باید با تکیه بر روش جدید در اعطای یارانه بنزین، به‌سمت اصلاح این روند برویم. این طرح مبتنی بر ارائه سهمیه بنزین به هر نفر است که باتوجه به سهم ۵۵ درصدی مردم فاقد خودرو از عواید جدید سهمیه‌بندی بنزین بهره‌مند خواهند شد و دولت نیز از قیمت‌گذاری بنزین خارج خواهد شد و دیگر نرخ بنزین، هیچ نفعی برای دولت ایجاد نخواهد کرد.

ناترازی بنزین به‌طورعام وجود دارد

محمدجواد نوفرستی، کارشناس انرژی بااشاره به اینکه ابتدا باید مسئله قاچاق سوخت را حل کرد و سپس به‌دنبال راهکارهای قیمتی و غیرقیمتی برای رفع ناترازی رفت، اظهار کرد: ناترازی بنزین به‌طورعام وجود دارد و در برهه‌ای از زمان مصرف بنزین افزایش یا کاهش پیدا می‌کند، اما برای ناترازی باید چه کار کرد؟ بیش از یک دهه راجع به قاچاق بنزین و راهکارهای آن صحبت می‌شود و باز هم به نقطه اول بازمی‌گردیم و کاری از پیش برده نمی‌شود. به‌همین‌دلیل نخستین موضوعی که وجود دارد و قبل از هر راهکار قیمتی و یا غیرقیمتی باید به آن پرداخت، مسئله قاچاق بنزین است.

به‌گزارش مهر،‌ وی ادامه داد: چیزی که تحت‌عنوان آمار فروش مصرف بنزین در کشور مطرح می‌شود، غلط است، زیرا شامل مصرف واقعی به علاوه قاچاق بنزین است. زمانی این مسئله کتمان می‌شد، اما اکنون آشکارا قاچاق بنزین انجام می‌شود.

نوفرستی اضافه کرد: هم‌‎اکنون می‌توان گفت، روزی بیش از ۱۰میلیون لیتر قاچاق بنزین انجام می‌شود و نخستین اقدام باید ایجاد سامانه نظارتی از نقطه مبدأ یعنی داخل پالایشگاه‌ها باشد که جلوی قاچاق‌ها و نشتی‌های سامان‌یافته و غیرسامان‌یافته را بتوانیم بگیریم، روزی ۱۰میلیون لیتر از ناترازی بنزین کم می‌شود.

به‌گفته این کارشناس انرژی، قاچاقی که روزانه انجام می‌شود، قاچاق مردم در لب مرز با سهمیه محدود نیست.

وی ادامه داد: ما همچنان در سامانه نظارت ایراداتی را داریم. از سال ۹۷ قرار بر این است که پس از الزامی شدن سامانه کارت سوخت به‌سمتی برویم که به مردم آگاهی دهیم و به‌صورت شفاف و صادقانه با آنها صحبت کنیم که ما می‌خواهیم جلوی قاچاق را بگیریم و به‌تدریج با فرصت دادن، سوخت‌گیری با کارت سوخت الزامی شود و کارت سوخت جایگاه‌ها حذف شود. اکنون کارت سوخت جایگاه‌ها، سدی طلایی برای سوءاستفاده و قاچاق است.

نوفرستی اضافه کرد: ابتدا باید این موضوع حل و به مردم به‌صورت شفاف بازگو شود. اگر این اتفاق بیفتد، مشخص می‌شود چند میلیون لیتر از مبادی به چه مقاصدی ارسال می‌شود. فروش بنزین به تفکیک کارت سوخت هموطنان وجود دارد و در موارد خیلی خاص مردم بدانند که مثل کارهای بانکی که بدون کارت ملی امکان‌پذیر نیست، سوخت‌گیری هم بدون داشتن کارت سوخت ممکن نیست و مردم هم در این شرایط همراهی می‌کنند.

این کارشناس انرژی تاکید کرد: تا زمانی که کارت سوخت در جایگاه‌ها وجود دارد، این نقطه فراری برای قاچاق سوخت است. چرا حذف کارت سوخت را اجرایی نمی‌کنند؟ آیا منافع کسانی در میان است؟ چه مانعی وجود دارد؟

وی در پاسخ به این سوال، در صورتی که شهروندی بیش از سهمیه موردنظر نیاز داشته باشد، چه رویه‌ای را باید در پیش گرفت، گفت: مردم ۱۶۰ لیتر بنزین سهمیه یارانه‌ای و دولتی دارند و کسانی که بیش از این، نیاز به بنزین برای سفر دارند، باید سقف بنزین آزاد را افزایش دهند. اشتباه می‌کنند که سقف بنزین آزاد را کم کرده‌اند و قرار بود این امر از دی ۹۷ اجرا شود و وزیر نفت وقت هم اعلام کردند که می‌خواهیم از این طریق جلوی قاچاق بنزین را بگیریم.

نوفرستی اضافه کرد: در صورتی که این طرح اجرا شود، محدودیتی هم لازم نیست، چراکه شفافیت وجود دارد. کسی برای سفر به سوخت مازاد نیاز دارد،از فردی که در حال قاچاق است، مشخص می‌شود.

به‌عنوان مثال کسی که در یک هفته هزار لیتر از کارت سوخت خود برداشت می‌کند، مشخص است که مشکلی دارد و راهکار، همین مسئله است و ابتدا باید جلوی قاچاق را گرفت که نیاز به سامانه نظارتی دارد و سپس موارد دیگر را بررسی کرد.

حل چالش ناترازی بنزین مربوط به یک بخش خاص از اقتصاد نمی‌شود

حسن وفادار، عضو سابق هیات‌مدیره گروه صنعتی ایران خودرو و تحلیلگر صنایع خودروسازی بااشاره به اینکه حل چالش ناترازی بنزین مربوط به یک بخش خاص از اقتصاد نمی‌شود، گفت: مولفه‌های مختلفی می‌تواند بر شکل‌گیری و تشدید ناترازی بنزین  موثر باشد، هرچند بخشی مربوط به حوزه تولید یا توسعه ظرفیت‌های پالایشی برای تولید فرآورده بنزین است، اما بخشی از این چالش نیز، در بخش خودرو است.

به‌گزارش تابناک؛ وی ادامه داد: متاسفانه در صنعت خودروسازی از موتورهایی استفاده می‌شود که از تکنولوژی تولید روز عقب هستند. در موتورهای جدید برای افزایش قدرت و گشتاور خروجی موتورهایی با حجم کوچک‌تر که مصرف سوخت کمتری دارند، از تکنولوژی موتورهای با سیستم (GDI) استفاده می‌شود. این قابلیت برای موتور خودروها باعث می‌شود بنزین کمتری با فشردگی بیشتر (نسبت تراکم بالاتر) با هوا مخلوط شده و احتراق انجام می‌شود. البته در برخی شرکت‌های خودروسازی، طراحی و ساخت این نوع از موتور در مراحل آغازین است.

به‌گفته وفادار، رسیدن به تولید این موتورهای مورداستفاده در خودرو باتوجه به های‌تک بودن، وابستگی کمی که به قطعات وارداتی از جمله قطعات ‌ای ام اس (EMS) دارد، دور از ذهن نیست و این میزان در کل پروژه، سهم اندکی دارد که متخصصان ایرنی نیز از پس طراحی و تولید آن برمی‌آیند.

چرا از ال. پی. جی برای جایگزینی بنزین استقبال نشد؟

قائم‌مقام سابق مدیرعامل ایران خودرو، بااشاره به تنوع بخشی سبد سوخت مصرفی خودروها، اظهار کرد: در گذشته، پیشنهاد استفاده ال. پی. جی به‌عنوان سوخت گاز مایع برای خودروها به‌ویژه خودروهای سنگین مانند اتوبوس و کامیون مطرح شده بود، اما از آنجایی که سوخت گران‌تر و دسترسی به آن نسبت به سی. ان. جی سخت‌تر بود، استقبال چندانی از آن نشد.

وفادار دسترسی به سوخت ال. پی. جی در مقایسه با سی. ان. جی را دشوارتر دانست و افزود: سوخت سی. ان. جی به‌دلیل ذخیره در فشار بیش از ۲۰۰ بار در مخازن مخصوص، باید از قوانین ایمنی متفاوت و سختگیرانه‌ای تبعیت کند. به‌همین‌دلیل برای تحت فشار قرار دادن گاز طبیعی در زمان شارژ مخازن، احداث جایگاه‌های سوخت‌گیری گاز در مقایسه با بنزین متفاوت بوده و از استانداردهای ویژه‌ای برخوردار است که همین ویژگی موجب تعداد کم جایگاه‌های سوخت سی. ان. جی که اغلب در حاشیه شهرها قرار دارد، شده است.

وی ادامه داد: همین موضوع یعنی محدودیت تعداد ایستگاه شارژ گاز، به‌دلیل تغذیه گاز ایستگاه‌های شارژ از لوله‌کشی گاز طبیعی شهری و کمبود گاز خانگی در فصول سرد سال، موجب تشکیل صف‌های طولانی برای سوخت‌گیری سی. ان. جی می‌شود. در دسترس نبودن سوخت ال.پی.جی در حال ‌حاضر و همچنین مشکل و هزینه‌بر بودن حمل آن به‌صورت مایع و رساندن آن به ایستگاه‌های شارژ همانند بنزین، در مقایسه با سی. ان. جی، استقبال از این سوخت را محدودتر کرده است.