تصور اینکه در برخی مناطق مازندران مردم گاهی ناچار به خرید آب آشامیدنی شوند، ممکن است دشوار و دور از ذهن باشد، اما بومیان ۱۷ روستای بخش دالخانی رامسر سال‌هاست در برخی ماه‌ها به ویژه هنگام حضور خوش‌نشین‌ها به دلیل افت فشار و قطع شدن آب چنین موضوعی را تجربه می‌کنند و اکنون نیز چشم‌انتظارتکمیل طرح جدید آبرسانی هستند تا بلکه هزینه‌های میلیونی خرید آب از فهرست مخارج‌شان حذف شود. اربه‌کله، لَرسان‌وَر، سَرلیماک و چندین روستای دیگر در بخش دالخانی رامسر به دلیل حضور پرتعداد خوش‌نشین‌ها طی ۲ دهه اخیر مشهورتر شده‌اند و ظاهر متفاوتی به خود گرفته‌اند. سر برآوردن برج‌های مسکونی در این روستاها سیمای روستایی‌شان را مخدوش کرده و چهره‌ای کاملا خوش‌نشینی به آن‌ها داده است. اما پشت این صورتِ توسعه‌یافته، فشار بر زیرساخت‌های همگانی پنهان مانده است. زیرساخت‌هایی که به موازات افزایش جمعیت ثابت و شناور گسترش نیافتند و اکنون نیاز به تقویت آن‌ها به شکل پررنگی مشهود است.

یکی از این زیرساخت‌های تحت فشار افزایش جمعیت، شبکه آبرسانی این روستاها است. ساکنان این تعداد روستا دست‌کم در نیمی از سال با مشکل افت فشار یا قطع شدن جریان آب آشامیدنی مواجه هستند.

چالش کمبود آب در این منطقه گاهی برخی ساکنان را وادار به خرید آب می‌کند. اهالی می‌گویند حدود سه دهه است که با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند. ضعف‌ و فرسودگی شبکه آب‌رسانی، تامین آب از چشمه‌های طبیعی با ظرفیت محدود و تعریف نشدن منابع جدید باعث شده کم‌آبی مهمان داِئمی ساکنان این روستاها باشد. افزایش جمعیت خوش‌نشین و ساخت‌وسازهای افسارگسیخته را هم که به عوامل گفته شده بیفزاییم، عمقِ این چالش دیرینه بیشتر خودنمایی می‌کند.

بی‌محلیِ برج‌ها به کم‌آبی

البته این کم‌آبی که عرصه رفاه را برای زندگی بومیان منطقه تنگ کرده، تاثیری بر روندِ ساخت‌وساز در این روستاها نگذاشت. در همین شرایط کم‌آبی، روستاهایی مانند اربه‌کله، سرلیماک و لرسان‌وَر زبانزدِ برج‌سازی و ویلاسازی شمال کشور شده‌اند. سرعت ساخت تعداد واحدهای خوش‌نشینی و برج‌های مسکونی نه تنها کم نشد، بلکه بیشتر هم شده است. ساخت‌وسازهایی که نمایی از افزایش جمعیت و رشد مصرف آب در این منطقه را نشان

می‌دهند.

هرچقدر تنش آبی منطقه عمیق‌تر شد، ساختمان‌های بلندتر و ویلاهای استخردار بیشتری هم در این روستاها ساخته شد. معادله ساده است؛ افزایش واحدهای مسکونی یعنی رشد جمعیت و بالا رفتن میزان مصرف آب. تنگنای کمبود آب سبب شده که بومیان برای تامین آب مصرفی‌شان به خریدِ آب روی بیاورند. فرآیندی که اهالی این روستاها آن را کلافه‌کننده و پرمشقت توصیف می‌کنند.

یک تانکر آب ۶۰۰ هزار تومان

یکی از اهالی اربه‌کله در توصیف شرایط زندگی در سایه کم‌آبی به خبرنگار ایرنا می‌گوید: هر سال از اواخر اردیبهشت ۲ روز در میان آب قطع است. اگر هم قطع نباشد فقط از ساعت ۹ تا ۱۲ ظهر آب داریم. گاهی پیش می‌آید که یک هفته به طور کامل آب نداریم. این مشکل تا آبان‌ ادامه دارد. به همین دلیل ناچاریم سفارش آب بدهیم و آب بخریم.

سمیه باقری می‌افزاید: آب را لیتری ۳۰۰ تومان می‌خریم. افرادی هستند که با ماشین‌های تانکردار آب را به روستا می‌آورند. برای هر تانکر ۲ هزار لیتری ۶۰۰ هزار تومان می‌پردازیم.

او با انتقاد از ساخت‌وسازها و تاثیر آن بر کم‌آبی منطقه تصریح می‌کند: مسئولان تاثیر برج‌سازی و ویلاسازی بر تنش‌آبی را نادیده می‌گیرند و مجوز ساخت می‌دهند. در چنین شرایطی تر و خشک با هم می‌سوزند و بومیان که ساکنان همیشگی این مناطق هستند دچار مشکل می‌شوند.

دهیاری‌ها پای کار آمدند

چالش‌ پررنگ این روزهای بیشتر روستاهای مازندران متناسب نبودن زیرساخت‌ها با جمعیت ثابت و شناورِ این مناطق است. در بسیاری از روستاها منابع اصلی تامین آب چشمه‌ها هستند. منابعی ناپایدار و محدود که در خوشبینانه‌ترین حالت ممکن نیاز آبی جمعیت بومی و ثابت منطقه را تامین می‌کنند. بنابراین تامین آب پایدار برای روستاهایی که این روزها به مناطقی خوش‌نشین و گردشگرپذیر تبدیل شده‌اند باید مورد توجه باشد.

دهیار روستای لرسانور پیرامون دلایل قطع شدن طولانی‌مدت آب در این منطقه به ایرنا می‌گوید: آب آشامیدنی روستاهای این منطقه از تعدادی چشمه که در مناطق بالادست و جنگلی واقع شده تامین می‌شود. طی سال‌های اخیر فرسودگی لوله‌ها، بهسازی نشدن منبع ذخیره آب و هدررفت آب در شبکه آبرسانی سبب شده که اهالی روستا تنش‌آبی ادامه‌داری را تجربه کنند.

جهانگیر امیری از انجام عملیات بهسازی مخزن آب این روستاها با تامین اعتبار از سوی دهیاری‌ها و اداره آبفا خبر می‌دهد و می‌افزاید: با تکمیل و بهره‌برداری از این طرح منابع آبی بدون هدررفت به مخزن و سپس به لوله‌های انتقال هدایت می‌شود. ضمن اینکه در این طرح لوله‌ها در عمق زمین جانمایی شدند که همین امر دسترسی به آن‌ها و احتمال شکسته شدن‌شان را از بین می‌برد. در نتیجه این اقدامات دِبی آب افزایش می‌یابد و نیمی از چالش موجود در زمینه تامین آب برطرف می‌شود.

وی با اشاره به اهمیت تناسب منابع آبی با جمعیت ثابت و شناور در این روستاها تصریح می‌کند: برای رفع کامل این چالش و تامین آب پایدار باید منابع آبی جدید تعریف و دِبی مخزن فعلی افزایش یابد تا این ضعف زیرساختی مهم به طور کامل برطرف شود.

عملیاتی شدن مجتمع آبرسانی طرحی برای تمام فصول

تنگنای کم‌آبی که گذران زندگی را برای اهالی این روستاها دشوار کرده، به گفته متولیان بخش آب قرار است با اجرای یک طرح زیرساختی برطرف شود. طرحی که اهالی چشم‌انتظار تکمیل آن هستند و امیدوارند که نقطه پایانی بر هزینه‌های گزاف خرید آب باشد.

به گفته مسئولان مرتبط اجرای مجتمع آبرسانی این منطقه که چیزی تا پایان فاز نخست آن باقی نمانده نیمی از چالش کم‌آبی ساکنان این روستاها را برطرف می‌کند.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مازندران در گفت‌وگو با ایرنا مهم‌ترین دلیل کمبود آب را کاهش میزان بارندگی طی سال‌های اخیر، کاهش ذخایر منابع تامین آب، افزایش دمای هوا و رشد جمعیت گردشگر و مسافر توصیف می‌کند و در تشریح طرح جدید آبرسانی به ۱۷ روستای شهرستان رامسر می‌افزاید: عملیات اجرایی این طرح دارای ۳ فاز است. فاز نخست این طرح یک خط لوله پلی‌اتیلنی ۵.۵ کیلومتری به قطر ۱۶۰ است که عملیات اجرایی آن سال ۱۴۰۰ آغاز شد و با صرف ۵۵ میلیارد ریال اعتبار ‌اکنون در مرحله پایانی قرار دارد.

تلاش برای کاهش ۵۰ درصدی تنش آبی

بهزاد برارزاده ۱۷ روستای مهرمیجه، وانه‌کوه، لیماکلام، گاولیماک، لرسان‌ور، گهواره‌پشته، سنگ‌پشته، سرکوسرا، سرلیماک، دوجکینه، جلمک، اربه‌کله، آزارچال، راش‌پشته، تشه‌گرما، کوی پریان و تلارسر غربی را با یک‌هزار و ۳۰۰ مشترک روستاهای هدفِ این طرح آبرسانی عنوان می‌کند و می‌افزاید: پیش‌بینی می‌شود با پایان فاز نخست ۵۰ درصد از تنشِ آبی منطقه برطرف شود. او خاطرنشان می‌کند: مخزن فعلی از ۴ دهنه چشمه با مجموع دِبی ۱۰ لیتر در ثانیه آبگیری می‌شود که با اجرای این طرح مجموع آبگیری از چشمه به ۲۰ لیتر افزایش می‌یابد.

این مسئول اصلاح 8‌.‌5 کیلومتر شبکه آبرسانی مسیر تا مخزن جمع‌کننده را فاز دوم این طرح آبرسانی معرفی می‌کند و می‌افزاید: با توجه به این‌که مخزن فعلی از چشمه‌های منطقه تغذیه می‌شود و با وجود بهسازی پاسخگوی کامل نیاز آبی منطقه نیست، مصوب شده که در فاز نهایی آب مورد نیاز منطقه از تصفیه‌خانه ازارچال به مخزن سرلیماک منتقل شود.

به گفته برارزاده مطالعات کارشناسی طرح و بررسی حقابه محیط‌ زیست برای انتقال این میزان آب و برآورد هزینه در فاز دوم و سوم انجام شده و در این صورت می‌توان از رفع کامل نیاز آبی منطقه خاطر جمع شد.

سخن پایانی

هرچند بنا بر اظهارات مدیرعامل شرکت آب و فاضلا مازندران، گام‌های جدی برای رفع مشکل تأمین آب آشامیدنی مردم این منطقه برداشته شده و عملیات اجرایی نیز در حال انجام است، اما نمی‌توان سرعت بالای ساخت‌وسازها را در مقایسه با سرعت اجرای طرح‌های زیرساختی تأمین آب نادیده گرفت.

موضوعی که می‌تواند همواره سایه سنگینی بر سر طرح‌های زیرساختی منطقه باشد و شیرینی اجرای این قبیل طرح‌ها را کمرنگ جلوه دهد.