رای روشن شدن راه های پیشگیری از این روند افزایشی، با دکتر احسان مصطفوی، اپیدمیولوژیست و رییس بخش اپیدمیولوژی و مرکز تحقیقات بیماری های نوپدید و بازپدید انستیتو پاستور ایران و عضو کمیته کشوری اپیدمیولوژی کووید - ۱۹ به گفت و گو نشستیم.

رعایت توصیه های بهداشتی، موارد ابتلا و مرگ را کاهش می دهد

وی اظهار داشت: اخیرا موسسه سنجش و ارزیابی سلامت آمریکا (Institute for Health Metrics and Evaluation)، که یک موسسه معتبر علمی بین المللی است، پیش بینی کرده است که در صورت تداوم روند جاری اپیدمی کووید-۱۹ در ایران، تا اواسط مهرماه مرگ ناشی از کرونا در کشور به ۵۱ هزار نفر یعنی حدود ۵ برابر تعداد کنونی خواهد رسید. این موسسه همچنین برآورد کرده است که در صورت رعایت نکات بهداشتی توسط عموم مردم به ویژه استفاده از ماسک، موارد مرگ به طور قابل توجهی کاهش خواهد یافت.

مصطفوی ادامه داد: در شرایط فعلی که شاهد بالا رفتن تعداد موارد مبتلا و مرگ در کشور هستیم و احتمال تماس با افراد آلوده علامت دار یا بدون علامت در جامعه بیشتر شده، باید تا حد امکان از حضور در اجتماعات پرهیز کرد.

وی، مهمترین راه پیشگیری از ابتلا به این بیماری رارعایت بهداشت دست، لمس نکردن صورت و رعایت فاصله گذاری فیزیکی اعلام کرد و گفت: اخلاق و وجدان هم حکم می کند که به سلامتی همدیگر احترام بگذاریم و با رعایت توصیه های بهداشتی از خود و دیگران در مقابل کرونا حفاظت کنیم.

اهمیت استفاده از ماسک

این اپیدمیولوژیست افزود: از آنجا که منابع علمی مطرح می کنند ممکن است حدود ۸۰ درصد مبتلایان به کرونا فاقد علامت یا دارای علائم خفیفی باشند که شاید به ابتلا به کرونا هم شک نکنند، استفاده از ماسک می تواند از آلوده شدن فرد سالم جلوگیری کند و با جلوگیری از انتشار ویروس توسط افراد بیمار بدون علامت یا بیمارانی که هنوز علایم بیماری در آنها ظهور نکرده است، از ابتلای دیگران به این بیماری پیشگیری کنند. مقالات علمی بیانگر آن هستند که استفاده از ماسک حدود ٨۵ درصد و رعایت فاصله فیزیکی حدودا دو متری، حدود ۸۰ درصد احتمال انتقال ویروس را کاهش می دهد.

وی بیان داشت: از آنجا که هنوز مستند علمی متقنی وجود ندارد که افراد مبتلا به کووید-۱۹ ایمنی طولانی و موثر نسبت به این بیماری کسب کنند، توصیه می شود کسانی که قبلاً به کرونا مبتلا شده اند و حتی مبتلایانی که بر اساس آزمایش های سرولوژی، آنتی بادی ضد ویروس در بدن آنها تشخیص داده شده، کماکان اصول فاصله گذاری اجتماعی و بهداشت فردی را رعایت کنند.

مصطفوی افزود: سازمان جهانی بهداشت به همه مردم توصیه کرده است در شرایطی که امکان رعایت فاصله گذاری فیزیکی (حدود دو متر فاصله با دیگران) به خصوص در فضاهای بسته و مکان های شلوغ و پرتردد وجود ندارد، از ماسک استفاده کنند. این سازمان، به سالمندان و افراد دارای بیماری زمینه ای مانند بیماری های قلبی، ریوی و دیابت، پیشنهاد می کند حتی در صورت رعایت فاصله گذاری فیزیکی بهتر است از ماسک استفاده کنند. در عین حال افراد مبتلا به کووید- ۱۹ باید در تمام حالات، اعم از فضاهای باز و بسته از ماسک استفاده کنند. همچنین افراد بیمار تحت مراقبت در منزل و اعضای خانواده آنها که با بیمار کرونایی سروکار دارند، باید از ماسک جراحی استفاده کنند.

وی افزود: به نظر می رسد در فضاهای باز و کوچه و خیابان خلوت، استفاده از ماسک تاثیر زیادی نداشته باشد، اما گاهی، در فضاهای باز نیز آن قدر تراکم جمعیت بالاست که شرایطی مشابه فضای بسته ایجاد می شود. در هر حال یک فایده استفاده از ماسک این است که به سایرین هم یادآوری می کند همچنان لازم است شرایط ویژه دوران پاندمی را رعایت کنند. البته لازم است تاکید شود استفاده از ماسک در منزل که فرد آلوده یا مشکوک به آلودگی در منزل حضور ندارد، ضرورتی ندارد.

مصطفوی ادامه داد: نتیجه مطالعه ای در دانشگاه کمبریج در مورد تاثیر زدن ماسک در کنترل اپیدمی کرونا نشان می دهد زدن ماسک توسط بیش از ۵۰ درصد مردم که در سطح جامعه تردد می کنند می تواند میزان بازتولید ویروس را به زیر یک کاهش داده و جلوی موج دوم اپیدمی را بگیرد. همچنین نشان داده شده که زدن ماسک توسط اکثر مردم در اماکن عمومی توان جلوگیری از موج دوم اپیدمی را تا ۱۸ ماه که واکسن‌های مناسب احتمالا تولید می شوند، دارد.

وی گفت: در این مطالعه نشان داده شد که حتی با ماسک خانگی همچنین پیشگیری امکان پذیر است. همچنین نشان داده شده است که در صورت استفاده گسترده از ماسک فقط با بسته نگه داشتن برخی تجمعات یا مراکز پرخطر و رعایت فاصله اجتماعی می توان جلوی موج دوم را گرفت. بر این مبنا این دانشگاه در انگلیس کمپینی به نام «ماسک من از تو محافظت می کند، ماسک تو از من» به راه انداخته است. این مدل نشان داده است هر چه زودتر زدن ماسک همگانی شود بهتر خواهد بود ولی حتی ۱۲۰ روز بعد از آغاز اپیدمی، ماسک زدن توان جلوگیری از پیک جدید را دارد.

مصطفوی اظهار داشت: به این نکته هم باید توجه کرد که افراد باید قبل و بعد از پوشیدن ماسک دست های خود را با آب و صابون بشویند وگرنه استفاده نامناسب از ماسک می تواند خطر ابتلا به بیماری را افزایش هم بدهد.

احتمال انتقال ویروس در فضاهای سربسته با هم متفاوت است

رییس بخش اپیدمیولوژی و مرکز تحقیقات بیماری های نوپدید و بازپدید انستیتو پاستور ایران افزود: هر چقدر فضاهای محصور، بزرگتر و با تهویه مناسبتر و با تراکم جمعتی کمتری باشند و زمان حضور افراد کمتر باشد احتمال انتقال ویروس کمتر می شود. ریزقطره‌های بزاقی تولید شده هنگام صحبت کردن، می‌توانند در یک فضای بسته، بیش از ۱۰ دقیقه در هوا معلق بمانند. این ذرات در یک محیط بسته و محدود، قابلیت بالایی برای انتقال ویروس دارند.

وی اظهار داشت: مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های آمریکا گزارش داده است که خطر انتقال کرونا از سطوح و در فعالیت در فضای باز، بسیار کم است و خطر بالای انتقال در تجمع در فضاهای محصور و سربسته مانند ادارات، رستوران های سربسته، اماکن مذهبی، حمام ها و استخرهای عمومی وجود دارد. این مرکز، مهمانی ها و عروسی ها، تجمعات تجاری، همایش ها، استادیوم های ورزشی، کنسرت ها، سالن های سینما یا تئاتر را هم از مکان های بسیار پرخطر برای انتقال کروناویروس اعلام کرده است.

وی افزود: برای آلوده شدن به این ویروس، به مقدار کافی از ویروس یعنی ۱۰۰۰ ذره ویروسی نیاز است. فرد آلوده با تنفس در دقیقه ۲۰ ذره ویروسی را در هوا پخش می کند که با صحبت کردن این میزان به ۲۰۰ ذره در دقیقه افزایش می یابد و به عبارتی با ۵ دقیقه صحبت کردن در یک محیط بسته و بدون ماسک، ۱۰۰۰ ذره ویروس به راحتی در هوا منتشر می شود. با سرفه و عطسه کردن ذرات فراوان ویروس در هوا پخش می شود که ممکن است ساعت ها در یک محیط با تهویه نامناسب در هوا باقی بماند.

مصطفوی بیان داشت: آخرین تحقیقات دانشمندان نشان داده است که عطسه در مقایسه با سرفه، می‌تواند تعداد بیشتری از ویروس های کرونا را منتقل کند.

وی گفت: بنابراین میزان احتمال آلودگی به مدت زمان قرار گرفتن در معرض ویروس و به تعداد ذرات ویروس بستگی دارد. باید توجه داشت که در صحبت کردن رو در روی طولانی دو نفر در مکان محصور و بدون تهویه مناسب حتی اگر هر دو ماسک زده باشند، احتمال سرایت آلودگی وجود دارد و از این رو، ماسک زدن جایگزین کامل فاصله گذاری فیزیکی نیست.

کارایی ماسک‌های پارچه‌ای در برابر کرونا

این اپیدمیولوژیست افزود: در شرایط محدودیت، پوشیدن ماسک های پزشکی تنها برای کادر درمان، بیماران و افرادی که از افراد بیمار مراقبت می‌کنند توصیه می‌شود و به سایر افراد توصیه می شود برای جلوگیری از کمبود این ماسک ها، از ماسک های خانگی یا دست ساز پارچه ای، که حداقل دارای سه لایه باشد، استفاده کنند. روسری‌هایی از جنس پنبه محکم بافته شده یا روسری‌هایی که از چندین لایه پارچه (ابریشم، پنبه و دیگر مصنوعات) ساخته شده باشند، می‌توانند محافظت قابل توجهی در برابر انتقال ذرات عفونی، ایجاد کنند.

وی گفت: اخیرا متخصصان علوم پزشکی کانادا اعلام کردند موثر بودن ماسک های پارچه‌ای می تواند از ۴۳ تا ۹۴ درصد در مقایسه با ماسک های یک بار مصرف طبی با درصد از ۹۸ تا ۹۹ باشد. استفاده از شال و تی‌شرت و حوله از ۱۰ تا ۴۰ درصد می‌تواند نفوذ ویریون های جدا شده از ویروس را مسدود سازد. در هر صورت استفاده از ماسک‌های پارچه‌ای هرچند فایده آن از ماسک‌های طبی کمتر است، اما می‌تواند سطح شیوع اپیدمی را کاهش دهد. همچنین نتایج نشان داده است که ترکیب پنبه با ابریشم طبیعی می‌تواند فیلتر موثری برای ذرات آلوده باشد. لازم به ذکر است که ماسک های دست ساز لازم است با صابون یا ماشین لباسشویی به صورت منظم شسته شوند.

لزوم پیوستن به پویش همگانی استفاده از ماسک

مصطفوی افزود: مدتی است پویش همگانی استفاده از ماسک در کشور راه اندازی شده و استفاده از ماسک هم از ۱۵ تیر در اماکن عمومی الزامی خواهد شد. از آنجا که بازگشت محدودیت ها و بستن مشاغل برای کشور و مردم مشکلات زیادی را ایجاد می کند، انتظار است مردم با پیوستن به پویش همگانی استفاده از ماسک همکاری لازم را برای کنترل این اپیدمی به عمل آورند وگرنه روند صعودی موارد بیماری افزایش می یابد و احتمال دارد که محدودیت ها مجددا باز گردد.