شاید برای شما هم پیش آمده باشد که شاهد تحولات در صنعت کشاورزی عربستان‌سعودی براساس اخبار و ویدئوهای منتشرشده از این کشور باشید. باوجود اینکه عربستان‌سعودی یکی از خشک‌ترین کشورهای جهان است (حدود ۹۰ درصد از خاک عربستان‌سعودی را بیابان تشکیل داده و از مجموع مساحت ۲۱۵ میلیون هکتاری این کشور کمتر از یک میلیون هکتار از آن زیرکشت محصولات کشاورزی است)، اما در تلاش برای تولید مواد غذایی و دستیابی به خودکفایی در تولیدات کشاورزی با بهره‌مندی از طرح‌های ابتکاری، سرمایه‌گذاری و نوآوری‌های فناوری است و برای افزایش امنیت غذایی و کاهش وابستگی به واردات، بودجه 2 میلیارد ریالی (۵۳۳میلیون دلار) را به بخش کشاورزی اختصاص داده است.

رشد سرمایه‌گذاری در کشاورزی عربستان

به‌گزارش نشریه اکونومی‌میدل‌ایست، وزارت محیط‌زیست، آب و کشاورزی عربستان‌سعودی از افزایش قابل‌توجه و چشمگیر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در بخش کشاورزی و غذایی کشور خبر داده است. میزان کل این سرمایه‌گذاری‌ها که در راستای تحقق چشم‌انداز ۲۰۳۰ و تامین امنیت غذایی این کشور انجام می‌گیرد، از ۳۷ میلیارد ریال سعودی (حدود ۱۰میلیارد دلار) فراتر رفته است. دولت عربستان سعی دارد تا با ارائه تسهیلات مالی و زمین‌های کشاورزی و با حمایت‌های مختلف از سرمایه‌گذاران، این سرمایه‌گذاری‌ها را گسترش دهد. همچنین وزارت کشاورزی عربستان سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های زنجیره سرد را برای بهبود حمل‌ونقل محصولات کشاورزی تشویق می‌کند.

پروژه‌های سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی در این کشور شامل کشت محصولات گیاهی، دامداری، شیلات، فرآوری و تولید محصولات کشاورزی، صنایع تبدیلی و توسعه زیرساخت‌های کشاورزی است. این اهداف با استراتژی ملی کشاورزی ۲۰۳۴ همسو است که بر پایداری منابع‌‎طبیعی، نوآوری، پیشگیری از آفات، افزایش سهم اقتصادی و پرورش یک جامعه کشاورزی پویا تمرکز دارد.

رشد سرمایه‌های کشاورزی عربستان

براساس پیش‌بینی‌های استاتیستا، بازار کشاورزی عربستان‌سعودی به سوی رونق بیشتر حرکت می‌کند، آمارها از ارزش تولید ناخالص در این بازار نشان‌دهنده رشد سالانه ۳.۷۷ درصدی است. پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۲۸، این رقم به ۱۸.۷۰ میلیارد دلار افزایش برسد. تولیدات کشاورزی داخلی عربستان در سال ۲۰۲۲ به ۱۰۰میلیارد ریال سعودی رسیده که بالاترین سهم در تاریخ است و پادشاهی عربستان‌سعودی به سطح قابل‌توجهی از خودکفایی، به‌ویژه در محصولات کشاورزی با استفاده از فناوری‌های مدرن، دست‌یافته است.

علاوه بر این، پیش‌بینی می‌شود ارزش واردات در بخش کشاورزی عربستان به ۹.۵ میلیارد دلار امریکا و ارزش صادرات به ۱۰۲۱.۰میلیون دلار امریکا برسد. این ارقام رشد سالانه ۵.۰۱ درصدی برای واردات و ۶.۸۵ درصدی برای صادرات را نشان می‌دهد.

«ریف سعودی» مدلی پیشگام در توسعه انسانی و کشاورزی پایدار عربستان

عربستان برای دستیابی به اهداف توسعه‌ای کشاورزی خود طرح‌ها و برنامه‌ریزی‌های وسیعی در حمایت از سرمایه‌گذاران و جامعه کشاورزی داشته است. به‌گزارش آکادمی بین‌المللی توسعه اطلاعات و ارتباطات، (IAICD) (EZ Newswire)، پادشاهی عربستان‌سعودی از طریق برنامه توسعه پایدار کشاورزی روستایی، معروف به «ریف سعودی»، رویکردی متمایز و آینده‌نگرانه برای بازتعریف پیوند بین مردم و حومه‌شهر ارائه داده است.

این برنامه که با هدایت و حمایت وزارت محیط‌زیست، آب و کشاورزی است، به‌منظور پیشبرد بخش‌های تولیدی روستایی و در عین حال تقویت یک اکوسیستم توسعه یکپارچه طراحی شده است که ضمن تضمین پایداری کشاورزی، توانمندسازی اقتصادی و اجتماعی را افزایش می‌دهد.

چشم‌انداز اهداف ۲۰۳۰ عربستان‌سعودی

«ریف سعودی» که در سال ۲۰۱۹ به‌عنوان بخشی از چشم‌انداز ۲۰۳۰ پادشاهی سعودی آغاز شد، یکی از طرح‌های شاخص این کشور برای افزایش سهم بخش کشاورزی در تولید ناخالص داخلی است. این برنامه، در کنار آموزش‌های عملی و ظرفیت‌سازی، پشتیبانی مالی و فنی را برای کشاورزان و تولیدکنندگان کوچک فراهم می‌کند.

این طرح بر 8 بخش اصلی؛ قهوه عربستان، زنبورداری و تولید عسل، کشت میوه، پرورش گل و گیاهان معطر، محصولات دیم، دام، آبزی‌پروری و برنامه‌های توانمندسازی زنان روستایی تمرکز دارد. این ارکان برای حمایت از پایداری اقتصادی بلندمدت در جوامع روستایی ساختار یافته‌اند.

توانمندسازی بیش از ۸۷ هزار نفر از ذی‌نفعان در سراسر کشور

از زمان آغاز به کار، ریف سعودی تاثیر مثبتی بر فعالیت بیش از ۸۷ هزار نفر از ذی‌نفعان از جمله کشاورزان، صنعتگران، تولیدکنندگان، زنبورداران، ماهیگیران و زنان روستایی در مناطق مختلف عربستان داشته است. این امر اساسا مدل‌های تولید را تغییر شکل داده، معیشت‌ها را متنوع و جوامع روستایی را به زنجیره‌های ارزش کشاورزی مدرن متصل کرده است.

از کشاورزی سنتی تا تولید هوشمند و پایدار

آنچه ریف سعودی را متمایز می‌کند، ادغام فناوری‌های پیشرفته در عملیات کشاورزی است. این برنامه به‌طورفعال از پذیرش سیستم‌های آبیاری مدرن، راه‌حل‌های انرژی خورشیدی و پلتفرم‌های دیجیتال برای بازاریابی محصول حمایت می‌کند. در این راه مسیرهای آموزشی سفارشی برای تجهیز ذی‌نفعان با بهترین شیوه‌های جهانی، بهبود کیفیت محصول و افزایش بهره‌وری عملیاتی و سودآوری توسعه داده شده‌اند.

به‌اعتقاد فائو، ریف سعودی فقط یک برنامه ملی نیست، بلکه به‌عنوان یک مدل شناخته‌شده جهانی ظهور کرده است که پایداری اقتصادی را با توانمندسازی انسانی متعادل می‌کند. گفتنی است؛ فائو بر رویکرد جامع ریف سعودی، که ریشه در پایداری و توانمندسازی دارد، به‌عنوان الگویی شایسته برای تکرار در سایر مناطق جهان تاکید کرد.

پاکستان به‌دنبال همکاری با عربستان‌سعودی

اقدامات توسعه‌ای و حمایتی در بخش کشاورزی در عربستان به‌قدری موردتوجه قرار گرفته که جذابیت‌های سرمایه‌گذاری را برای کشورها ایجاد کرده است، به‌گزارش روزنامه الکترونیک dawn، پاکستان به‌دنبال همکاری با عربستان‌سعودی و سودان در زمینه کشاورزی است.

به‌منظور بهره‌برداری از ظرفیت بخش کشاورزی به‌نفع کشورهای اسلامی، پاکستان از یک همکاری سه‌جانبه بین عربستان‌سعودی، پاکستان و سودان برای راه‌اندازی سرمایه‌گذاری‌های مشترک کشاورزی با استفاده از زمین‌های حاصلخیز سودان، تخصص پاکستان و سرمایه‌گذاری عربستان‌سعودی به‌عنوان گامی «رویایی» در راستای امنیت‌غذایی منطقه‌ای، حمایت کرده است.

در دیدار وزیر امنیت غذایی و تحقیقات ملی با سفیر سودان در پاکستان، بر ظرفیت‌های صنعت شکر و صادرات گوشت در سودان و تشویق ذی‌نفعان بخش خصوصی پاکستان برای بررسی سرمایه‌گذاری در فرآوری شکر، انتقال فناوری و زیرساخت‌های کشتارگاه، به‌عنوان بخش‌های محوری که پاکستان می‌تواند به آنها بپیوندد، اشاره شده است.

به‌گفته وزیر پاکستان، چنین مشارکت‌هایی نه‌تنها به رونق منطقه‌ای کمک می‌کند، بلکه با دستور کار گسترده‌تر پاکستان برای دستیابی به توسعه پایدار از طریق دیپلماسی استراتژیک و نوآوری در کشاورزی نیز همسو است. دیدگاه وزارتخانه پاکستان، ایجاد اتحادیه‌های جدید کشاورزی بین‌المللی که با اهداف استراتژیک پاکستان در زمینه افزایش امنیت غذایی، افزایش سرمایه‌گذاری و ارتقای همکاری جنوب ـ جنوب است.

مقابله با شوری خاک برای پیشرفت کشاورزی در عربستان

شوری خاک بسیار در عربستان امکان کشت محصول را در آن محدود می‌کند، اما با این وجود، راهکارهایی برای مقابله با آن توسط سازمان فائو ارائه شده است، براساس گزارش این سازمان بیشتر زمین‌های زیرکشت آهکی با عمق خاک محدود، pH خاک متوسط تا بالا، محتوای مواد آلی کم، ساختار خاک توسعه‌نیافته با محتوای مواد مغذی کم هستند.

یکی از بارزترین مشکلات کشت بیابانی در عربستان‌سعودی، شوری خاک و پیامدهای شدید آن بر بهره‌وری کشاورزی است. شوری خاک به‌طورگسترده در سراسر کشور (بیش از ۷۰ درصد از مزارع مورد بررسی در جنوب و شمال) گسترش یافته است و تاثیر منفی قابل‌توجهی از ۱۷ تا ۳۸ درصد بر عملکرد محصولات کشاورزی دارد.

مدیریت شوری خاک و تاثیر آن بر تولید محصول، در کنار مدیریت آب، تغذیه خاک و سایر نهاده‌ها، حوزه مهمی است. این پروژه‌های ارائه‌شده توسط نهادهای ذی‌ربط عربستان، شیوه‌های مناسبی از جمله آبیاری میکرو برای کاهش آبیاری بیش از حد و حساس‌سازی در مورد زهکشی کافی و کاربرد صحیح کودها برای مدیریت مسائل شوری خاک را معرفی می‌کند. کشاورزان و مروجان برای مقابله با شوری خاک، از جمله علل شوری، اثرات مضر آن بر خاک و تولید محصول و راه‌حل‌های غلبه بر این مشکل مانند بهبود سیستم‌های زهکشی زمین‌های کشاورزی آبیاری شده و معرفی برنامه‌های دقیق و صحیح حاصلخیزی، توانمند می‌شوند.

• فقدان اطلاعات کافی درباره مدیریت شوری خاک

فقدان اطلاعات کافی درباره مدیریت شوری خاک در کشاورزی بیابانی یکی از مشکلاتی که به آن اشاره می‌شود. کشاورزان محلی و سایر ذی‌نفعان برای اینکه بتوانند شیوه‌های مناسب برای تولید کشاورزی پایدار را به‌کار گیرند، به اطلاعات اولیه درباره شوری خاک، به زبان عربی نیاز دارند.

بر همین اساس تیم غلات دیم SRAD یک راهنمای آموزنده درباره شوری خاک به زبان عربی تهیه کرده است که به جنبه‌های مهم شوری خاک از جمله علل، اثرات مضر و راه‌حل‌های عملی قابل‌اجرا در سطح محلی برای مقابله با این مشکل در کشاورزی بیابانی می‌پردازد. این راهنما برای همه ذی‌نفعان عرب‌زبان بسیار مفید خواهد بود.

به‌اعتقاد کارشناسان این کشور، مسئله شوری خاک در کشت بیابانی بسیار حساس بوده و اگر به‌صورت بسیار حرفه‌ای موردتوجه و حل و فصل قرار نگیرد، برای بهره‌وری محصول مضر است و می‌تواند به یک چالش بزرگ غیرزیستی تبدیل شود.

سخن پایانی

توسعه کشاورزی باوجود محدودیت‌های منابع آبی و خاکی، ایجاد مشوق‌های سرمایه گذاری، حمایت‌های مالی و تسهیلاتی به سرمایه‌گذاران و کشاورزان، حل مشکلات و چالش‌های کشاورزی حتی در روستاها، توجه به برنامه کارآفرینی و... از جمله مواردی است که کشور عربستان به‌منظور تغییر رویکرد اقتصادی خود از نفت به کشاورزی در پیش گرفته، زیرا به ارتباط مستقیم توسعه کشاورزی با بهبود کیفیت زندگی پی برده است؛ رویکردی که توانسته است تحسین بین‌المللی را به‌همراه داشته باشد.