صمت به بهانه برگزاری نمایشگاه اتومبیلیتی روسیه و حضور ایران در این نمایشگاه، در این گزارش نظر کارشناسان صنعت خودرو و قطعه را درباره ظرفیت‌های بازار روسیه جویا شده که در ادامه می‌خوانید.

بازار روسیه یک فرصت طلایی

ابراهیم دوست‌زاده، عضو هیات مدیره انجمن صنایع همگن نیرو محرکه و قطعه‌سازان خودرو کشور و سرپرست تیم اعزامی قطعه‌سازان ایرانی به نمایشگاه اتومبیلیتی ۲۰۲۵ در ابتدای سخنانش به صمت گفت: در چهارمین سال متوالی، قطعه‌سازان ایرانی حضور پررنگی در نمایشگاه اتومبیلیتی روسیه داشتند و امسال با اختصاص ۳۰۰ مترمربع فضای نمایشگاهی در سالن شماره یک اکسپو سنتر، توانستند توجه فعالان بازار روسیه را بیش از پیش جلب کنند. باتری‌سازهای ایرانی نقش برجسته‌ای در این رویداد ایفا کردند و علاوه بر صادرات باتری خودرو، موفق شدند قراردادهای مهمی برای صادرات انواع باتری‌های صنعتی از جمله باتری UPS و باتری‌های مورداستفاده در نیروگاه‌های خورشیدی منعقد کنند.

امسال قراردادهای ما نسبت به سال قبل رشد قابل‌توجهی داشت و به‌عنوان نمونه یکی از قطعه‌سازان ایرانی که در کل سال گذشته ۱۰ میلیون دلار صادرات به روسیه داشت، تنها در جریان نمایشگاه امسال بیش از ۱۵ میلیون دلار قرارداد جدید امضا کرد. این روند، نشان‌دهنده رشد سریع و ظرفیت بالای بازار روسیه برای قطعه‌سازان ایرانی است. در امسال شاهد رشد فزاینده صادرات قطعه خودرو به بازار روسیه هستیم. امیدوارم بتوانیم به بیش از اهداف‌مان در این بخش بتوانیم از بازار روسیه سهم بگیریم.

فرصتی بی‌نظیر برای صادرات قطعه

دوست‌زاده در ادامه به مهم‌ترین مزیت‌های بازار روسیه برای صنعت قطعه اشاره کرد و افزود: بازار روسیه پس از خروج خودروسازان غربی از این کشور و تحریم‌ها، یک بازار بزرگ و تشنه قطعات و خدمات پس از فروش به‌شمار می‌رود. جمعیت بالا و تعداد زیاد خودروهای فعال در روسیه، فرصت بی‌نظیری برای صادرات قطعات و خدمات ایجاد کرده است. همچنین نزدیکی جغرافیایی و کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل نسبت به رقبایی مانند چین و ترکیه، مزیت رقابتی مهمی برای ایران محسوب می‌شود. قرابت فرهنگی و تاریخی با روسیه نیز فضای همکاری را تسهیل کرده است. از سوی دیگر، محدودیت‌هایی که دولت روسیه برای وابستگی بیش از حد به چین وضع کرده، فرصت بیشتری برای حضور قطعه‌سازان ایرانی فراهم آورده است.

رئیس انجمن صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان خودرو استان سمنان افزود: متاسفانه خودروسازان ایرانی در سال‌های گذشته فرصت‌های مهمی را در بازار روسیه از دست دادند و بخشی از بازار توسط رقبا تصاحب شد. با این وجود، روند رشد صادرات قطعات و عقد قراردادهای جدید در امسال، امید به جبران عقب‌ماندگی‌ها و تثبیت جایگاه ایران در بازار روسیه را تقویت کرده است. درحال‌حاضر، بازار روسیه به‌دلیل تحریم‌ها و نیاز جدی به قطعات و خدمات پس از فروش، فرصتی کم‌نظیر برای قطعه‌سازان و حتی خودروسازان ایرانی فراهم کرده است.

فرصتی که با تعلل صنعت خودرو سوخت

دوست‌زاده در پاسخ به پرسشی درباره سهم صنعت خودرو ایران در بازار روسیه با تاکید بر اینکه در چهار سال اخیر، انجمن صنایع همگن قطعه‌سازان کشور مسئولیت برگزاری پاویون جمهوری اسلامی ایران در نمایشگاه اتومبیلیتی روسیه را بر عهده داشته، گفت: باوجود اینکه انجمن قطعه‌سازان متولی مستقیم خودرو نبود، اما سال گذشته یک ماه بعد از نمایشگاه ۲۰۲۴ اتومبیلیتی روسیه موفق شدیم، سفارش ۲۰۰۰ دستگاه خودرو برای ایران‌خودرو و سایپا دریافت کنیم؛ شامل هزار دستگاه برای ایران‌خودرو (۵۰۰ دستگاه تارا و ۵۰۰ دستگاه ۲۰۷) و هزار دستگاه برای سایپا (۵۰۰ دستگاه شاهین و ۵۰۰ دستگاه کوییک). با وجود برگزاری چند جلسه بسیار خوب و حمایت آقای دکتر مقیمی به‌عنوان معاون وزیر وقت، اما متأسفانه از این فرصت به خوبی استفاده نشد و فروش به دلایل مختلفی به تعویق افتاد. در نهایت هم این فرصت سوخت.

عضو هیات مدیره انجمن صنایع همگن نیرو محرکه و قطعه‌سازان خودرو کشور درباره دلایل فرصت‌سوزی صنعت خودرو و به نتیجه نرسیدن قرارداد یادشده اظهار کرد: یکی از دلایل اصلی این عقب‌ماندگی، نیاز بازار روسیه به ایجاد شبکه خدمات پس از فروش مطمئن بود تا در صورت بروز مشکل در خودرو یا قطعات، تامین به موقع انجام شود. این موضوع خود می‌توانست فرصت مناسبی برای قطعه‌سازان ایرانی جهت گسترش حضور در بازار روسیه باشد، اما به‌دلیل تعلل و تأخیر، این فرصت هدر رفت. با توجه به شرایط فعلی، انتظار منطقی نیست که بخواهیم ایران‌خودرو در زمان کوتاهی که از خصوصی‌سازی آن می‌گذرد بتواند این بازار را به طور کامل پوشش دهد، اما پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آتی سهم قابل‌توجهی از بازار روسیه را به‌دست آورد. خودروهای ایرانی با توجه به نرخ و امکانات، برای بخش عمده‌ای از بازار روسیه به جز چند استان متمول، گزینه‌های مناسبی به‌شمار می‌روند و می‌توانند حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشند.

بازار روسیه را با دیدی متفاوت ببینید

دوست‌زاده در پایان با تاکید بر اینکه این یک فرصت طلایی برای صنعت خودرو و قطعه است که نباید از دست برود، اظهار کرد: در زمینه همکاری‌های مشترک، تفاهمنامه‌هایی با مرکز همکاری ملی روسیه و استان البرز امضا شده و در همین راستا هم جلساتی در جریان نمایشگاه امسال برگزار شد. قرار است این موسسه به ایران بیاید و تفاهمنامه‌های جزئی‌تر برای تولید مشترک خودرو و قطعات و همچنین توسعه صادرات و واردات قطعات منعقد شود. ناگفته نماند با وجود تحریم‌ها و محدودیت‌های بانکی، مشکلات مالی ما در بازار روسیه تقریبا حل شده و راهکارهایی برای مراودات بانکی و لجستیک پیدا شده است. در نهایت توصیه می‌کنم خودروسازان ایرانی بازار روسیه را با دیدی متفاوت و عاری از مسائل سیاسی نگاه کنند. هر بازاری فرصت‌ها و تهدیدهای خاص خود را دارد و بازار روسیه در شرایط فعلی یک فرصت طلایی و غیرقابل تکرار برای صادرات و توسعه صنعت خودرو و قطعه‌سازی ایران است. اگر این فرصت از دست برود، رقبا به سرعت جای ایران را خواهند گرفت و ورود مجدد به این بازار بسیار دشوار خواهد بود.

 

واقعیت‌های صنعت خودرو را ببینید

مسیح فرزانه، کارشناس حوزه خودرو و قطعه اما در این‌باره نظر متفاوتی دارد. این کارشناس صنعت خودرو تمرکز بر صنعت خودرو و با تاکید بر اینکه باید واقعیت‌های صنعت خودرو خودمان را بپذیریم به صمت اظهار کرد: تابستان سال ۱۴۰۱، تفاهمنامه‌ای به ارزش یک میلیارد دلار بین قطعه‌سازان و خودروسازان ایرانی با همتایان روسی در حاشیه نمایشگاه اتومبیلیتی روسیه امضا شد که شامل ۷۰۰ میلیون دلار قطعات و ۳۰۰ میلیون دلار برای خودرو بود. اما طبق آمار رسمی سیاست‌گذاران در ۶ ماهه نخست سال ۱۴۰۳، تنها حدود ۲۶ میلیون دلار از این حجم محقق شد. با توجه به تجربیات گذشته و صادرات ناچیز خودروهای داخلی به کشورهای منطقه، می‌توان نتیجه گرفت که آزموده را آزمودن خطاست؛ چراکه هیچ‌یک از این طرح‌ها موفق نبوده‌اند. به نظر می‌رسد سیاست‌گذاران صنعت خودرو باید واقعیت‌های این صنعت را بپذیرند و با آنچه در جهان و حتی در بازارهای منطقه رخ می‌دهد، مواجه شوند.

اولویت رفع تحریم‌های داخلی است نه صادرات

کارشناس حوزه خودرو و قطعه در ادامه به نمونه‌ای از واقعیت‌های صنعت خودرو اشاره کرد و ادامه داد: آمارها نشان می‌دهد خودروسازان ایرانی نسبت به سال گذشته ۴ تا ۵ درصد از برنامه عقب‌تر هستند و این روند منفی هر ساله ادامه دارد. به نوعی می‌توان گفت صنعت خودرو ما در یک سیکل منفی گرفتار شده است. تا زمانی که تحریم‌های داخلی و خارجی، مشکلات نقدینگی و نگاه کلان غیرکارشناسی به صنعت خودرو وجود داشته باشد، مسیر بهبود بسته خواهد ماند. بازار روسیه یا هر بازاری ممکن است به صورت موقت فرصتی برای ما ایجاد کند، اما باید این واقعیت را بپذیریم که محصولات عرضه شده توسط خودروسازان ایرانی قابلیت رقابت در بازارهای منطقه را ندارند. همچنین، خدمات پس از فروش و تامین قطعات در داخل کشور نیز با مشکلات جدی مواجه است. اینکه بخواهیم سهم بزرگی از بازار روسیه برای صنعت خودرو کسب کنیم به نظر نه تنها واقع‌بینانه نیست که رویاپردازانه و دور از دسترس است. پس در کنار کیفیت پایین و لجستیک بسیار ضعیف، اینکه با این شرایط توان پاسخ به نیاز بازار داخل را نداریم هم مهر تاییدی است بر این واقعیت.

فرزانه افزود: تحریم‌های بانکی و محدودیت‌های مالی بین ایران و روسیه نیز مانع بزرگی برای توسعه صادرات است. یکی از دلایل عدم‌موفقیت قراردادهای سال ۱۴۰۱ هم همین مشکلات مالی و لجستیکی بود. به نظر می‌رسد سیاست‌گذاران باید واقع‌بین باشند و تمرکز خود را بر اصلاح ساختارهای داخلی، رفع تحریم‌های داخلی و خارجی و جذب سرمایه و انتقال فناوری بگذارند. اگر محصولات داخلی کیفیت و آپشن مناسبی داشتند، بخش قابل‌توجهی از مصرف‌کنندگان به سمت خودروهای چینی مونتاژ داخل نمی‌رفتند.

کارشناس حوزه خودرو و قطعه در پایان گفت: بهتر است تمام هم‌وغممان را بر این بگذاریم که فرمان صنعت خودرو را دست‌کم از جاده خاکی به حاشیه جاده و در نهایت به جاده و اتوبان اصلی برسانیم. بر این اساس هم باید تحریم‌های داخلی و اداره غیرمهندسی صنعت خودرو را رفع کنیم و هم روابط بین‌المللی‌مان را بیشتر کنیم و جذب سرمایه و به طبع آن انتقال تکنولوژی و فناوری روز دنیا را داشته باشیم. صنعت خودرو ایران پیش از هر چیزی نیازمند تغییر رویکرد اساسی است تا بتواند از ظرفیت‌های موجود بهره‌برداری کند و جایگاه خود را در بازارهای منطقه و بین‌المللی ارتقا دهد.

 

سخن پایانی

بنا بر این گزارش و به اعتقاد برخی از کارشناسان، بازار روسیه برای صنعت خودرو و قطعه ایران، یک موقعیت طلایی و کم‌نظیر است که نباید به‌سادگی از دست برود. به اعتقاد آنها این بازار به‌دلیل شرایط خاص تحریم‌ها و نیاز شدید به قطعات و خدمات پس از فروش، ظرفیت بسیار مناسبی برای توسعه صادرات و همکاری‌های صنعتی فراهم کرده است. در مقابل اما برخی از کارشناسان نیز با تاکید بر نقاط ضعف و مشکلات پیچیده صنعت خودرو و بازار ایران بر این باورند که تا صنعت خودرو تحریم‌های داخلی را برطرف نکند و در ادامه از شر تحریم‌های خارجی رها نشود، بازار روسیه چندان فرصتی برای این صنعت به‌شمار نمی‌رود.