معدن، تشنه سرمایه‌گذار خارجی
معدنکاری در ایران، همواره تحت‌تاثیر عواملی قرار گرفته که این عوامل، سبب بروز چالش‌هایی برای این حوزه اقتصادی مهم شده است. یکی از مهم‌ترین چالش‌های معدنکاران، تحریم است که مسیر رشد و شکوفایی را مسدود کرده و سبب کاهش راندمان برای استخراج و اکتشاف شده است.
تحریم، سبب شده است تا ماشین‌آلات به‌روز دنیا وارد کشور نشود و با کاهش فناوری و تکنولوژی همراه شویم. سرمایه‌گذاری یکی دیگر از چالش‌های حوزه معدن است که اکنون شاهد کاهش آن در کشور هستیم.
موانع سرمایه‌گذاری خارجی د ر معادن ایران کدامند؟
بخش معدن به‌لحاظ ماهیت سرمایه‌بری بالای خود و نیاز به ورود به عرصه سرمایه‌گذاری به‌لحاظ هزینه‌بر بودن برای دسترسی به ذخایر اکتشافی، ریسک بالایی دارد. از سوی دیگر، بازگشت سرمایه نیز زمانبر بوده و سرمایه‌گذار باید ریسک‌های غیرمشهودی را نیز بپذیرد.
از این‌رو سرمایه‌گذار برای سرمایه‌گذاری در بخش معدن با چالش‌هایی روبه‌روست که مهم‌ترین چالش جدی سرمایه‌گذاران در بدو ورود به عرصه معدنکاری، قوانین دست‌وپاگیر و بروکراسی موجود برای شروع فعالیت در این بخش است. در ایران شاید ورود به عرصه معدن آسان‌تر از سایر کشورهای معدن‌خیز باشد، اما به‌دلیل اینکه قوانین برای سرمایه‌گذار پایدار نیست، سرمایه‌گذار نمی‌تواند پذیرای این ریسک باشد.
سهم بخش معدن از نظر ارزش‌افزوده در ایران به‌دلیل عدم‌محاسبه دقیق سهم صنایع‌معدنی و زنجیره کامل ارزش بخش معدن در کل بخش بالاتر از ۶ درصد نبوده،در حالی که در بیشتر کشورها باوجود سهم بالای ارزش‌افزوده در بخش صنعت نسبت به معدن (به غیر از ایران) سهم سرمایه‌گذاری بخش معدن و صنعت در سایر کشورها نزدیک به هم است، از این‌رو در بیشتر کشورهای صنعتی، سرمایه‌گذاری در معدن متناسب با ارزش‌افزوده نبوده و جایگاه معدن در اقتصاد به‌صورت متفاوتی تعریف می‌شود و این موضوع می‌تواند مربوط به بالادستی بودن معدن باشد. سهم سرمایه‌گذاری خارجی در بخش‌های مختلف مبین میزان مشارکت کشورهای دارای تکنولوژی برتر در کشورهای دارای ظرفیت در همان بخش بوده و این مهم در بخش معدن پررنگ‌تر از سایر بخش‌ها است.
طبق آمار حدود ۷ درصد از سرمایه‌گذاری‌های خارجی در ایران مربوط به معدن است، در حالی که این آمار در استرالیا حدود ۶۹ درصدی برآورد شده است. مقایسه این سرمایه‌گذاری خارجی بخش معدن در ایران و دیگر کشورهای موردمطالعه نشان می‌دهد که سهم پایین ایران از تکنولوژی روز دنیا در اکتشاف و استخراج ناشی از عدم‌سرمایه‌گذاری خارجی از نکات منفی بخش معدن ایران است. در واکاوی این موضوع در گام نخست باید گفت: استراتژی مدون و قابل‌اجرایی در بخش معدن وجود ندارد.
ایران به‌لحاظ ذخایر معدنی جزو ۱۰ کشور نخست جهان و نخستین کشور خاورمیانه است و طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس ۷ درصد ذخایر معدنی جهان در ایران جای دارد.
معادن نیازمند رفع تحریم
جعفر قنادباشی، کارشناس اقتصاد بین‌الملل در ارتباط با نقش توافق میان ایران و امریکا در تحول حوزه معدن به صمت گفت: ایران و امریکا، حول محور مذاکرات، در ارتباط با موضوع رفع تحریم‌ها و مسئله هسته‌ای ایران صحبت می‌کنند. موضوع رفع تحریم‌ها، برای کشور، مسئله‌ای مهم است و باید دید که اگر قرار بر رفع تحریم‌ها باشد، کدام حوزه‌ها را شامل خواهد شد.
قنادباشی ادامه داد: این حوزه‌ها می‌تواند حوزه‌هایی مانند پولی، بانکی، خرید اقلام صنعت هوایی و... باشد که موضوعاتی دارای اهمیت است. حوزه معدن، یکی از بخش‌های مهم اقتصاد کشور است که نیازمند شدید رفع تحریم‌ها است تا بتواند با وارد کردن تکنولوژی و همچنین ماشین‌آلات به‌روز دنیا، تحول عظیمی در این حوزه ایجاد کند. ایران دارای ظرفیت‌های بزرگ معدنی است که با داشتن تکنولوژی و فناوری، می‌تواند به یکی از قطب‌های بزرگ معدنی در کشور تبدیل شود.
وی گفت: اگر رفع این تحریم‌ها در حوزه بانکی باشد، کمک بزرگی در تبادل دلار خواهد کرد و می‌توانیم درآمدهای خود از صادرات نفت و محصولات معدنی را به‌راحتی دریافت کنیم. در حال حاضر، به‌علت وجود تحریم‌ها، پول‌های حاصله از فروش نفت و محصولات معدنی و... با سختی به دست‌مان می‌رسد و در بعضی از مواقع، مدت‌ها باید برای دریافت این پول منتظر ماند. در صورت رفع تحریم‌ها، پول حاصل از صادرات، به‌راحتی وارد کشور خواهد شد.
دست‌وپنجه نرم کردن با مشکلات
وی افزود: معادن کشور با مشکلات بسیاری دست‌وپنجه نرم می‌کنند که رفع تحریم، کمک شایانی به این حوزه خواهد بود. از طرفی، یکی از بزرگ‌ترین مشکلات معدنکاران، فرسودگی ماشین‌آلات است که به‌علت وجود تحریم، آن‌طور که باید نوسازی و جایگزین نشده‌اند. در صورتی که تحریم‌های ایران به‌طورکامل رفع شود، ورود ماشین‌آلات معدنی به کشور تسهیل شده و شکوفایی در این حوزه رخ خواهد داد. با این وجود، باید منتظر ماند و دید که در صورت رفع تحریم، تمام حوزه‌ها شامل خواهند شد یا مربوط به حوزه‌هایی خاص است.
قنادباشی خاطرنشان کرد: حوزه معدن، نیاز اساسی به سرمایه‌گذاری دارد و در صورت رفع کامل تحریم‌ها، می‌توان امیدوار بود که سرمایه‌گذاران بسیاری وارد کشور خواهند شد. بسیاری از سرمایه‌داران خارجی، تمایل دارند تا در ایران سرمایه‌گذاری کنند و در صورت رفع تحریم‌ها، این امکان برای‌شان ایجاد خواهد شد. پس می‌توان اشاره کرد سرمایه‌گذاری، نقش بسیار مهمی در تحولات اقتصادی کشور به‌ویژه در حوزه معدن دارد. بسیاری از سرمایه‌گذاران، می‌توانند در حال حاضر، در ایران سرمایه‌گذاری انجام دهند، اما تحریم ایران و ترس از مجازات‌های امریکا، چنین اجازه‌ای به آنها نمی‌دهد. با خارج شدن ایران از لیست سیاه تحریم‌ها، سرمایه‌گذاران می‌توانند به‌راحتی، در ایران اقدامات مثبتی انجام داده و حوزه معدن را در مسیر رشد و شکوفایی قرار دهند.
این کارشناس اقتصاد بین‌الملل در ادامه این گفت‌وگو عنوان کرد: ایران در عرصه جذب سرمایه در حوزه معدن، درگیر چالش‌های داخلی است که این امر را باید بسیار سرنوشتساز دانست. ایرانی‌ها به‌علت دارا بودن هوش بالا و تجربه، می‌توانند هر تکنولوژی را انتقال داده و آن را کپی کنند. چنین امری برای یک سرمایه‌گذار خارجی، خوشایند نخواهد بود که آنچه در اختیار دارد، کپی شود. تمدن ایرانی، در آستانه یک رشد و گام نهادن در مسیر صنعتی شدن است و چنین امری برای سرمایه‌گذارانی که خواستار تسلط غرب هستند، چندان خوشایند نیست. به‌طورکل، فرض بر این است که این مذاکرات، تنها بخشی از تحریم‌ها را رفع خواهد کرد و شامل تمام تحریم‌ها نخواهد شد. اما، باید اشاره کرد که سرمایه‌گذاری نقش بسزایی برای معادن و رشد اقتصادی خواهد داشت.
باکس ع پ
ایران هیچ زمانی نباید اروپا را از دست دهد
باتوجه به متن ابتدای این گزارش، باید اشاره کرد ورود سرمایه‌گذار خارجی در صورت رفع تحریم‌ها، می‌تواند کمک بزرگی برای اقتصاد کشور باشد.
علی بیگدلی، کارشناس مسائل بین‌الملل در ارتباط با موضوع رفع احتمالی تحریم‌ها و امکان سرمایه‌گذاری خارجی در کشور به صمت گفت: ایران هیچ زمانی نباید اروپا را از دست دهد. اروپا یک رابط بسیار خوب میان ایران و امریکا است و می‌تواند روابط سیاسی و اقتصادی را بهبود بخشد. طبق شواهد تاریخی، ایران در زمان‌های گذشته با اروپا روابط بسیار خوبی را از نظر اقتصاد و سیاست داشته است، اما با گذشت زمان، این ارتباط کمرنگ شده است.
بیگدلی ادامه داد: رفتارهای غیرمتعارف سیاست ایران با گذشت زمان سبب شد تا اروپا را که می‌توانست رابط بسیار خوبی برای ما با جهان غرب باشد، از دست بدهیم. اروپایی‌ها به‌دلیل آنکه قادر به سرمایه‌گذاری در ایران هستند، می‌توانند چرخه اقتصادی کشور را رونق بخشیده و اقتصاد کشور را سر و سامان دهند. همچنین اروپا می‌تواند خصومت و کدورتی که میان ما و امریکا شکل گرفته است را از بین ببرد. معادن کشور، تشنه سرمایه‌گذاری هستند و باید اقدامات موثری در این زمینه انجام شود.
وی گفت: تمام این موارد، مشروط بر آن است که ایران نوع نگاه خود را نسبت به مناسبات بین‌المللی تغییر دهد. لازم به ذکر است، نگاهی که تاکنون از نظر اقتصادی داشته‌ایم، موفقیت آمیز نبوده است. بنابراین دلبستگی ایران به روسیه و چین برای احیای اقتصاد در حال احتضار هیچ فایده‌ای نخواهد داشت. همچنین می‌توان گفت که دلخوش کردن به سازمان شانگهای نیز، هیچ تاثیری در بهبود وضعیت ما نخواهد داشت.
نیاز به سرمایه برای حفظ بقا
وی افزود: ما باید به سمت و سویی حرکت کنیم که اختلافات خود با اروپا را برطرف کرده و مسائل منطقه‌ای را حل کنیم. چنین موضوعی نیازمند تغییر نوع نگاه نسبت به اروپا خواهد بود تا بتوانیم جذب سرمایه کرده و اقتصاد بیمار کشور را از مرگ نجات دهیم. در حال حاضر، هیچ راهی جز برقراری ارتباط با اروپا نداریم. در صورتی که معادن، سرمایه لازم برای بقا را نداشته باشند، چطور می‌توانند جایگزین نفت شوند؟ ما نیاز داریم تا با جذب سرمایه‌گذار، معادنی را که در آستانه تعطیلی قرار گرفته‌اند، احیا کنیم.
بیگدلی در ادامه خاطرنشان کرد: زبان دیپلماسی زبان عمومی جهان برای برقراری و گسترش روابط سیاسی است و باید این زبان را یاد بگیریم. تغییر نوع نگاه و زبان دیپلماسی می‌تواند سرنوشت اقتصادی را تغییر دهد و سبب شود تا جذب سرمایه‌گذار خارجی داشته باشیم. برقراری ارتباط با اروپا، راه ما را برای برقراری ارتباط با امریکا می‌تواند هموار کند. تعدد مراکز تصمیم‌گیری در جامعه ما توانسته است سیاست خارجی را تحت‌تاثیر قرار دهد. بنابراین باید تلاش شود تا نهادهای تصمیم‌گیر محدود شود تا دنیا با یک سیاست ترسیم‌شده خارجی از ما مواجه شود. این موضوع را به‌صراحت خواهم گفت که ما هیچ زمانی اقتصادمان از تنگنا رها نخواهد شد، مگر آنکه به‌سمت اروپا دریچه‌های جدیدی را باز کنیم و زمینه‌های جذب سرمایه ایجاد شود.
سخن پایانی
همان‌طور که در این گزارش خواندید، معادن کشور، نیازمند جذب سرمایه‌گذار خارجی هستند تا بتوانند در ریل پیشرفت قرار گیرند. این سرمایه‌گذاری خارجی، نیازمند رفع تحریم است تا سرمایه‌گذار با خیال راحت بتواند اقدامات مثبت و موثر خود را انجام دهد. ایران دارای معادن ارزشمند بسیاری است که نیازمند سرمایه برای شکوفایی هستند.
