اعتماد بربادرفته
چالش کسبوکارهای دیجیتال با محدودیت‌های ناشی از فیلترینگ ادامه دارد؛ چالشی بزرگ که یکباره در اوج نامساعدی وضعیت اقتصاد، دامن‌گیر مشاغل اینترنتی شده است؛ کسب‌وکارهایی که با گذشت زمان توانستند حسابی در زندگی روزمره شهروندان نفوذ کنند و درآمد خوبی را از این طریق به‌دست آورند.
در چنین زمانه‌ای ناگهان تصمیمی اخذ شد که براساس آن هیچ بخشی از صنعت رایانه از خسارات فیلترینگ در امان نمانده است. براساس برآورد صورت‌گرفته درباره تاثیر این محدودیت‌ها بر ترکیب فروش و هزینه کسبوکارها، روزانه حداقل ۵۰ میلیون تومان و حداکثر ۵۰۰ میلیون تومان به مشاغل مرتبط خسارت وارد می‌شود. مدت‌هاست که دولت بر میخ فیلترینگ می‌کوبد و کاربران را تشویق به حضور در اپلیکیشن‌های داخلی می‌کند، در حالی که بالغ بر ۱۰ میلیون کسبوکار خرد در بستر اینستاگرام فعالیت دارند. از سوی دیگر به‌دلیل اعتماد بیشتر به اپلیکیشن‌های خارجی، شهروندان خرید ماهانه فیلترشکن و سختی‌های اتصال به آن را بر حضور در شبکه‌های داخلی ترجیح می‌دهند. در بعد دیگر این مسئله، برخی از مردم اعتمادی به خرید از فضای مجازی ندارند؛ در نتیجه دولت راه طولانی برای متقاعد کردن شهروندان برای حضور در اپلیکیشن‌های داخلی و خرید آنلاین دارد. صمت در این گزارش به بررسی روند اعتمادسازی نسبت به کسبوکارهای اینترنتی پرداخته است.
درآمدزایی از بستر مجازی
کسبوکارهای اینترنتی یکی از شریان‌های درآمدزای اقتصاد بسیاری از کشورهای دنیا محسوب می‌شوند و معمولا نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه زیادی ندارد و گستردگی مشتریان از جمله مولفه‌های ارزشمند این نوع اشتغال است. آغاز کسبوکار اینترنتی و در بستر مجازی در مقایسه با راه‌اندازی کسبوکار در فضای حقیقی به‌طور معمول از ریسک کمتری برخوردار است و این مولفه سبب شده علاقه‌مندان به اشتغال‌آفرینی به این حوزه وارد شوند. به گزارش ایرنا، تاریخچه کسبوکارهای اینترنتی تقریبا به سال ۱۹۹۵ بازمی‌گردد و در سال ۲۰۰۷ با معرفی گوشی تلفن همراه هوشمند و تحول جدی در فناوری اطلاعات، کسبوکار اینترنتی به سمت رونق رفت؛ به‌گونه‌ای که در سال ۲۰۱۱ سرمایه‌گذاری ۷ میلیارد دلاری در این حوزه به ثبت رسید. به‌عقیده کارشناسان کسبوکارهای اینترنتی از جمله مشاغل جدید هستند که روند رو به رشدی دارند و در آینده نزدیک سهم بالایی از اشتغال کشور را به خود اختصاص خواهند داد. کسبوکارهای اینترنتی در شرایط فعلی می‌توانند نقش موثری در بهبود وضعیت اقتصادی جامعه داشته باشند و هر صنفی می‌تواند در این حوزه وارد شود و اگر این بازار براساس نیاز مشتری پیش برود، حمایت مناسبی ازسوی مصرف‌کننده را به سمت خود جلب می‌کند.
فروش بیشتر با اعتمادسازی بیشتر
رضا الفت‌نسب، عضو هیات‌مدیره انجمن صنفی کسبوکارهای اینترنتی درباره اعتمادسازی در زمینه کسبوکارهای اینترنتی به صمت گفت: هرچند فاصله اعتماد به کسبوکارهای اینترنتی با نقطه مطلوب زیاد است، اما نسبت به ۱۶ سال پیش که نخستین اطلس تجارت الکترونیک کشور صادر شد، وضعیت خوبی دارد.
وی با اشاره به چالش‌های فراوان در مسیر کسبوکارهای اینترنتی و نقش مهم اعتمادسازی بیان کرد: براساس آمارها حدود ۳۷ درصد مردم به‌دلیل بی‌اعتمادی، خرید اینترنتی انجام نمی‌دهند؛ بنابراین هر اندازه که بتوانیم اعتماد را در جامعه گسترش دهیم، بی‌شک در فروش اینترنتی توسعه خوبی پیدا خواهیم کرد. آمارها می‌گوید تنها ۴ درصد خرده‌فروشی در کشور به صورت آنلاین است و ۹۶ درصد آن در بازارهای دیگر صورت می‌گیرد.
کلاهبرداری و اعتمادهای ازدست‌رفته
عضو هیات‌مدیره انجمن صنفی کسبوکارهای اینترنتی با اشاره به موارد گوناگون کلاهبرداری در این فضا بیان کرد: متاسفانه به‌دلیل کلاهبرداری‌هایی که از طریق فروش‌های اینترنتی صورت می‌گیرد، عموم مردم اعتماد خود را نسبت به این نوع از کسبوکار از دست داده‌اند. از سوی دیگر باتوجه به عدم ساماندهی و دسترسی آسان به صاحبان مشاغل اینترنتی، نمی‌توان پیگیری خاصی را در شکایت افراد انجام داد. البته کلاهبرداری‌ها ازسوی کسبوکارهای دارای مجوز نیز رخ می‌دهد، اما در این‌گونه موارد، خسارت واردشده به فرد شاکی جبران می‌شود. وی با اشاره به ضرر و زیان گسترده فیلترینگ به کسبوکارها اظهار کرد: درحال‌حاضر تا حدودی شرایط کسبوکارها بهتر شده است. در وضع فعلی، کسبوکارهای بزرگ‌تر حال و روز خوبی ندارند. میزان خریدها کاهش پیدا کرده و عده زیادی متضرر شدند. در چند وقت اخیر، شاهد قطعی اینترنت و فیلترینگ برخی از شبکه‌های اجتماعی‌ها مثل اینستاگرام و لینکدین بوده‌ایم که این اتفاق فعالیت کسبوکارهای بزرگ را مختل کرده است.
عضو هیات‌مدیره انجمن صنفی کسبوکارهای اینترنتی با اشاره به اثرات قطع اینترنت بر کسبوکارهای فعال در اینستاگرام به صمت گفت: پلتفرم قالب در کشور اینستاگرام است. اقتصاد ۱۱ میلیون نفر به اینستاگرام گره خورده که عدد کوچکی نیست. با کاهش موج کرونا بسیاری از کسبوکارهای آفلاین نیز وارد اینستاگرام شدند؛ در نتیجه هر گونه اختلال و قطعی اینترنت تاثیر مستقیم بر این کسبوکارها دارد. ضرر و زیان بسیاری در این چند ماه که فیلترینگ اجرا شده، به کسبوکارهای اینستاگرامی وارد شده، در حالی که صاحبان این نوع کسبوکار تامین‌کننده معیشت‌شان هستند.
منکر لزوم وجود پیام‌رسان‌های داخلی نیستم
الفت‌نسب درباره میزان پذیرش پلتفرم‌های داخلی ازسوی مردم گفت: تحقق هدف نفوذ در بین مردم زمانی ممکن است که اعتمادسازی انجام شود. مردم در صورت حصول اعتماد، وارد یک شبکه اجتماعی می‌شوند. با فراهم شدن بستر اعتماد، اشخاص با خیال راحت به گفت‌وگو، کسب درآمد و تفریح خواهند پرداخت. این برخورد خوبی با مردم نیست که از آنها خواسته شود که حتما وارد پیام‌رسان مدنظر آنها شوند. این روش به‌صلاح مملکت نیست. من منکر لزوم وجود پیام‌رسان‌های داخلی نیستم، اما این پیام‌رسان‌ها باید توسط بخش خصوصی عرضه شود.
وی در ادامه افزود: هیچ کس مخالف شبکه‌های اجتماعی داخلی نیست. در کشور ما افراد نخبه‌ای هستند که ساختن پلتفرم‌هایی شبیه اینستاگرام برای آنها کار ساده‌ای است، اما شرایط برای راه‌اندازی شبکه اجتماعی مشابه به‌دلیل مشکلات زیرساختی و بحث‌های حقوقی مهیا نیست. از سوی دیگر تجمعی که در اینستاگرام وجود دارد، در هیچ کدام از شبکه‌های اجتماعی داخلی نیست. می‌توان از اپلیکیشن‌های داخلی در کنار اینستاگرام استفاده کرد.
نباید برنامه‌های مشابه خارجی بسته شود
الفت‌نسب تاکید کرد: ساخت یک پلتفرم که بستر انجام فعالیت اقتصادی باشد در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست. همچنین این تصور که با بستن یک شبکه اجتماعی غالب می‌توانیم یک شبکه اجتماعی داخلی را جایگزین کنیم اشتباه است. دولت باید بررسی کند که چرا مردم تاکنون از اپلیکشن‌های داخلی استفاده نکرده‌اند؟ به هیچ عنوان نباید برنامه‌های مشابه خارجی بسته شود، بلکه باید برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی داخلی امتیازهایی داده شود تا برنامه‌های داخلی و خارجی با هم رقابت کنند.
شرایط همین گونه می‌ماند
عضو هیات‌مدیره انجمن صنفی کسبوکارهای اینترنتی در پیش‌بینی وضعیت اینترنت و پلتفرم‌های خارجی به‌عنوان بستری برای کسبوکارهای مجازی بیان کرد: شرایط بدون تغییر و به همین شکل پیش می‌رود و بعید است اتفاقات خوبی در وضعیت پلتفرم‌ها و اینترنت رخ دهد. در نتیجه نمی‌توان امیدی به بهبود وضعیت کسبوکارها داشت و امیدواریم کسبوکارها تاب‌آوری خود را بالا ببرند.
اعتمادسازی وظیفه دولت است
کیوان نقره‌کار، کارشناس فناوری اطلاعات درباره نقش مهم اعتمادسازی در وضعیت کسبوکارهای اینترنتی به صمت گفت: یکی از دلایل رونق یک کسبوکار، امنیت خاطر پرسنل و مشتریان آن است؛ در نتیجه موضوع امنیت همیشه به‌ویژه در کسبوکارهای اینترنتی دارای اهمیت است، اما نکته مهم این است که گاهی تامین و حفظ امنیت از حیطه قدرت صاحبان کسبوکارهای اینترنتی خارجی می‌شود. وی با اشاره به قطعی‌های اینترنت و اعمال محدودیت اظهار کرد: در نقطه‌ای که زیرساخت کیفیت لازم را ندارد، از دست صاحبان مشاغل اینترنتی کاری برنمی‌آید، این در حالی است که حتی تعطیلی ۲۴ساعته یکی از کسبوکارهای اینترنتی موجب عدم اعتماد مشتریان و پرسنل می‌شود. در نتیجه ایجاد امنیت در حیطه وظایف و قدرت صاحب کسبوکار نیست، بلکه به مسائل بیرونی برمی‌گردد. به‌بیانی شفاف‌تر وظیفه دولت و نهادهای بالادستی است که امنیت را ایجاد کنند.
این کارشناس فناوری اطلاعات با اشاره به شعارهای داده‌شده مبنی افزایش اشتغالزایی گفت: اشتغالزایی و توسعه کسبوکار در هر کشوری سلسله نیازمندی‌هایی دارد که وظیفه دولت‌ها است که آنها را تامین کند تا یک کسبوکار بتواند متولد شود و رشد پیدا کند و در نهایت درآمد کسبوکار ایجاد شده به همان دولت بازمی‌گردد.
نیروهای فنی را از دست می‌دهید
نقره‌کار با اشاره به آثار منفی فیلترینگ و سنگ‌اندازی در مسیر صاحبان کسبوکارهای اینترنتی گفت: به‌نظر می‌رسد برخی از دولتمردان ما در عرصه‌های برنامه‌ریزی اقتصادی خیلی توانمند نیستند و صرفا به چند شاخص نگاه می‌کنند، این در حالی است که حتی شاخص‌های اجتماعی و روابط بین‌الملل نیز می‌توانند در این مسئله تاثیرگذار باشند. بسیاری از پرسنل کسبوکارهای اینترنتی افراد فنی هستند که کشورهای خارجی و شرکت‌های بین‌المللی تشنه جذب آنها هستند و حتی از طریق دورکاری می‌خواهند با آنها کار کنند. در نتیجه در پی تصمیماتی چون فیلترینگ و ضعیف‌کردن اینترنت، آسیب‌های بسیاری به کسبوکارها وارد می‌شود.
نقره‌کار با اشاره به اینکه فیلترینگ اینستاگرام و واتس‌اپ می‌تواند تاثیرات منفی زیادی داشته باشد، اظهار کرد: وقتی فضای تبادل اطلاعات محدود شود، اعتماد عمومی مردم از بین می‌رود و افراد حاضرند به سختی و با استفاده از فیلترشکن از پیام‌رسان‌های خارجی استفاده کنند، این در حالی است که استفاده از فیلترشکن‌ها توسط تعداد زیادی از افراد فضایی را ایجاد می‌کند که هکرها بتوانند سایت‌ها را به‌راحتی از دسترس خارج یا هک کنند.
کوچ به پلتفرم‌های داخلی
این کارشناس فناوری اطلاعات ضمن انتقاد از تصمیم‌گیری‌های صورت‌گرفته و تشویق صاحبان کسبوکار برای کوچ به پلتفرم‌های داخلی بیان کرد: واقعیت این است که فضای موردنیاز اینفلوئنسرها و صاحبان کسبوکار نمی‌تواند در پلتفرم‌های ایرانی وجود ندارد. بعید می‌دانم فضایی شبیه اینستاگرام در نمونه‌های ایرانی باشد. این موضوع شبیه این است که فردی مغازه بزرگی در مرکز شهر داشته باشد و حالا باتوجه به شرایط باید در یکی از زیرپله‌های کوچه‌های شهر فعالیت کند.
سخن پایانی
جان کلام اینکه کسبوکارهای اینترنتی که اوج حضور مفید خود را در دوران کرونا نشان دادند و این روزها در زندگی روزمره ما حضور پررنگی دارند، به واسطه تصمیم‌گیری‌های یک‌شبه دچار چالش‌های بسیاری شدند، این در حالی است که این تصمیمات عمر کسبوکارهای اینترنتی را کوتاه می‌کند و مهم‌ترین آسیب آن از بین رفتن اعتماد است. مسئولانی که شعارتان اشتغالزایی است، لطفا اعتماد مردم نسبت به کسبوکارهای اینترنتی را از بین نبرید!
