تیر تحریم بر پیکره صادرات انرژی
به‌دنبال جنگ اوکراین و تحریم واردات نفت روسیه از سوی امریکا و اروپا، خاورمیانه مهم‌ترین منبع جایگزین نفت روسیه محسوب می‌شد. پیش‌بینی کمبود عرضه نفت در غرب سبب شد رئیس‌جمهور امریکا طی سفری به عربستان، خواستار افزایش تولید نفت شود. آمارهای منتشرشده تا کنون نشان می‌دهد همراه با کاهش صادرات نفت روسیه به اروپا، شاهد افزایش صادرات نفت برخی کشورهای خاورمیانه هستیم. از سویی روسیه، اروپا را به‌خاطر تامین گاز طبیعی تحت فشار قرار می‌دهد و از سوی دیگر، اروپا برای تحریم نفت روسیه آماده می‌شود و در این میان، برخی نیز به‌دنبال کمک گرفتن از ایران هستند. البته برای تحقق آن باید میان تهران و واشنگتن توافقی انجام شود و تحریم‌های سخت اقتصادی علیه ایران که توانایی کشور را در صادرات انرژی محدود کرده، لغو شود. البته اگر همین فردا هم این توافق انجام شود، اجرایی کردن آن پیچیده خواهد بود و به‌احتمال‌زیاد چند ماه طول می‌کشد تا تحریم‌ها علیه ایران برداشته شوند. به‌باور برخی کارشناسان ممکن است تاثیر کوتاهمدت این مسئله بر بازار نفت در آرامش اذهان تاثیرگذار باشد، اما تامین تدارکات برای تسکین بازارهای جهانی به زمستان امسال نخواهد رسید. صمت در این گزارش، توان صادرات انرژی در دوران تحریم‌ها را بررسی کرده است.
ضرورت ارتباط غیررسمی بین فروشندگان نفت
بهروز محبی نجم‌آبادی، نماینده مجلس یازدهم و عضو کمیسیون برنامه و بودجه در رابطه با این موضوع به صمت می‌گوید: روسیه در شرایط تحریمی و فشار قرار گرفته و همین امر موجب شده که با نرخ نازل‌تری نفت خود را به‌فروش برساند، اما باید ارتباط غیررسمی بین فروشندگان نفت وجود داشته باشد. نجم‌آبادی در حالی از نازل بودن نرخ نفت سخن به‌میان آورده که کارشناسان امر بر این باور هستند روسیه به‌دلیل تکنولوژی بالایی که دارد، از فروش نفت خام متضرر نمی‌شود، زیرا هزینه تولید نفت و گاز در این کشور بسیار ناچیز است. نماینده مردم سبزوار با تاکید بر استفاده از ظرفیت‌های ونزوئلا و ارتباط با روسیه توضیح داد: باید از رابطه مثبت ایران و روسیه استفاده و هماهنگی و همراهی بین این 2 کشور به‌وجود آید، زیرا براساس اطلاعات به‌دست‌آمده فروش نفت حتی با این نرخ نازل می‌تواند مشکلات متعددی را برای روسیه به‌همراه داشته باشد، همان‌طور که در کاهش صادرات نفت کشور هم موثر بوده است، همچنین با رایزنی‌ها و روابط دیپلماتیک خوبی که بین ایران و روسیه وجود دارد ، باید هماهنگی‌هایی انجام بگیرد و از ظرفیت حوزه انرژی کشور ونزوئلا در این مسئله استفاده شود تا بتوانیم از این بحران عبورکنیم.
درآمد حاصل از نفت کجا می‌رود؟
نماینده دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی در رابطه با این موضوع که درآمد حاصل از نفت به کجا می‌رود؟ به صمت گفت: ما به‌عنوان نمایندگان مردم از دولت درخواست کرده‌ایم تا درآمدهای نفتی شفاف‌سازی شوند، البته قرار بر آن است که در نیمه دوم امسال این شفاف‌سازی انجام بگیرد.
فروش نفت و میعانات گازی ما کمابیش از یک میلیون بشکه در روز عبور و فرصت خوبی را فراهم کرده تا بسیاری از فرصت هایی که در سال گذشته از دست رفته، تحقق پیدا کند.
بنابراین می‌توان شرایط فعلی را رو به بهبود ارزیابی کرد؛ چرا که هم صادرات غیرنفتی به‌صورت جدی در حال افزایش و هم رویکرد دولت سیزدهم در این زمینه متفاوت است.
وی در خاتمه اضافه کرد: دولت جدید نگاه متفاوتی به کشورهای منطقه دارد که موجب شناسایی ظرفیت‌های منطقه و ارتباطات مناسب با کشورهای همسایه نظیر ترکمنستان، عراق، پاکستان و ترکیه است. این موضوعات فرصت‌های مناسبی در اختیار کشور ما قرار می‌دهند که به‌طورحتم در نیمه دوم سال اجرایی و اوضاع بهتر و صادرات نفتی کشور وارد فاز تازه‌ای می‌شود.
در میان اخبار
ایران، جایگزین مناسب برای انتقال انرژی
حسن مرادی، کارشناس انرژی و استاد دانشگاه در رابطه با این موضوع به صمت می‌گوید: ایران و روسیه هر دو ظرفیت‌های بسیار خوبی در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی دارند؛ خوشبختانه در این مدت نزدیک به 4 میلیارد دلار قرارداد در بحث توسعه میدان‌ها و ۴۰ میلیارد دلار در حوزه احداث خطوط صادراتی گاز و واحدهای ال‌ان‌جی تفاهمنامه امضا شده است. اکنون شرایطی وجود دارد که ایران می‌تواند جایگزین مناسبی برای انتقال انرژی به کشور غربی باشد، اما نیازمند برسی عواملی است که باید موردتوجه قرار گیرد؛ به‌عنوان مثال، حجم صادرات کشور چقدر است و آیا تکنولوژی و فناوری به‌نحوی هست که امکان صادرات وجود داشته باشد یا خیر؟ وی در ادامه افزود: در صورتی که تمام زیرساخت‌های موجود برای صادرات انرژی وجود داشته باشد، امکان جایگزینی نیز ممکن است. البته در این جایگزینی باید دید نظر طرف مقابل چیست و بندهای قرارداد را مورد بررسی قرار داد. اگرچه امریکا همواره چالش‌هایی با ایران داشته است، اما در صورت برداشته شدن تحریم‌ها، دلیلی ندارد مشکلی در این جایگزینی پیش بیاید، ضمن آنکه ایران یکی از کشورهایی است که از منابع طبیعی بالایی برخوردار است. این کارشناس در ادامه افزود: در نظر داشته باشیم که کشور از فناوری لازم برای صادرات انرژی برخوردار است، اما در بعضی از موارد، نیاز به مداخله بیشتری داریم تا بتوانیم در این راستا موفق عمل کنیم، به‌طوری که دقت و موشکافی بیشتری وجود داشته باشد و کارشناسان ما بررسی کنند که آیا می‌توانند به آن جامه عمل بپوشانند یا خیر؟ این نحو صادرات بستگی به مدیریت پروژه ها دارد. ابتدا باید بررسی شود که توان ما چقدر است و متخصصان خارجی چه انتظاراتی از ما دارند؟
صادرات با دور زدن تحریم‌ها
مرادی بااشاره به اینکه در جای جای دنیا دور زدن تحریم‌ها امری مرسوم و برای درآمدزایی رویه‌ای معمول است، به صمت توضیح داد: در صورتی که ایران بخواهد چارچوب‌های تحریم‌ها را رعایت کند، نباید هیچ‌گونه صادراتی داشته باشد، اما کشور ما نیز مانند کشورهای دیگر با نادیده گرفتن تحریم‌ها می‌تواند اقداماتی را انجام دهد. همان‌طور که پیش از این اعلام شده نفت جمهوری اسلامی ایران از طریق کشور واسط در نفتکش‌های امریکایی ریخته شده است، البته کشورهای آسیای شرقی کشورهای مقصدی هستند که بیشترین خرید انرژی از ما را داشته‌اند.
سخن پایانی
پس از تصمیم اخیر گروه اوپک‌پلاس برای انجام بزرگ‌ترین کاهش تولید از سال ۲۰۲۰، میزان عرضه ممکن است محدودیت بیشتری پیدا کند. باوجود اینکه اوپک کاهش تولید به‌میزان 2 میلیون بشکه در روز را تصویب کرده، اما کاهش واقعی تولید این گروه کمتر و حدود یک تا ۱.۱ میلیون بشکه در روز خواهد بود؛ زیرا بسیاری از تولیدکنندگان ماه‌ها است کمتر از سهمیه اختصاص‌یافته نفت تولید می‌کنند. توجه داشته باشیم که نفت مشکل واقعی اروپا نیست. روسیه مقادیر زیادی گاز طبیعی را از کشورهای اروپایی دریغ می‌کند. اگرچه ایران مقدار زیادی گاز طبیعی دارد، اما بیشتر آن را در داخل کشور از جمله برای مصرف خودروها صرف می‌کند، همچنین فاقد خطوط لوله برای ارسال گاز به اروپا و فاقد تاسیسات لازم برای مایع‌سازی گاز طبیعی است. ایران در کوتاهمدت صادرات نفتی بیشتری خواهد داشت، اما چیزی که اروپا در واقع به آن نیاز دارد، گاز است. ایران در حال حاضر نمی‌تواند چنین صادراتی داشته باشد و بعید است که ایران به این زودی‌ها بتواند بازار انرژی جهانی را متعادل کند. آنچه اروپا نیاز دارد، گاز است و هیچ راهی برای انتقال آن از ایران وجود ندارد. حداقل در بازه زمانی کنونی که تامین گاز برای زمستان اروپا اهمیت دارد، ایران نمی‌تواند کمکی به اروپا کند. گرچه کشورهای اروپایی نیز برای ایجاد منابع انرژی جایگزین تقلا می‌کنند،اما مقامات غربی همچنان اصرار دارند که مشکل انرژی این کشورها بر زمان‌بندی آنها برای رسیدن به توافق با ایران اثری ندارد.
سیاست و تحریم تنها مانع صادرات ایران نیستند. ایران زیرساخت‌های صادراتی ضعیفی دارد و فاقد خط لوله به اتحادیه اروپا است و در تولید گاز طبیعی مایع نیز با چالش‌های بزرگی روبه‌رو است. بازگرداندن نفت ایران به بازار بخشی از این کمبود را جبران و از کاهش بالقوه تولید روسیه جلوگیری می‌کند.
