پس از افت نرخ ارز در بازار آزاد، ارز در بازار توافقی در جریان معاملات روز یکشنبه با کاهش حدود ۵۰۰ تومانی با قیمتی بین ۲۸ هزار و ۷۰۰ تا ۲۸ هزار و ۸۷۰ تومان معامله شد. این کاهش نرخ در حالی رخ داد که براساس اعلام دولت، صادرکنندگان آخرین روزهای فرصت برای رفع تعهد ارزی را سپری می‌کنند. تا پیش از این صادرکنندگان باید ارز حاصل از صادرات خود را با نرخ بازار نیما عرضه می‌کردند که این روند همواره با اعتراضات زیادی همراه بود. در همین راستا خرداد امسال بانک مرکزی با ابلاغ بخشنامه‌ای جدید، به صرافی‌ها اجازه داده شد که ارز اسکناس صادرکنندگان را با نرخ توافقی، خریداری و به متقاضیان ارز (بدون محدودیت) بفروشند. این روند تا جایی ادامه یافت که در چند وقت اخیر نرخ ارز در تمامی بازارها کاهش یافت و منجر به نگرانی از احتمال توقف عرضه ارزهای صادراتی به بازار شد. صمت در این گزارش، به بررسی اثر شکل‌گیری بازار توافقی ارز بر بازگشت ارز حاصل از صادرات پرداخته است.

فرصت مناسب رفع تعهدات

امیر عابدی، رئیس کمیسیون توسعه صادرات غیرنفتی اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگو با صمت تعادل‌یابی بازار ارزی را بخشی از پیامدهای مثبت طرح عرضه ارزهای صادراتی با قیمت‌های توافقی به صرافی‌ها عنوان کرد و گفت: برگشت حجم قابل‌توجهی ارز به بازار و در نهایت کاهش حداقلی التهابات ارزی از مهم‌ترین نتایج بازگشت ارز حاصل از صادرات با نرخ‌های توافقی است.

در مدت کوتاهی که از انتشار خبر موافقت بانک مرکزی با فروش ارزهای صادراتی با قیمت‌های توافقی می‌گذرد، صادرکنندگان استقبال مناسبی نشان داده‌اند.

رئیس کمیسیون توسعه صادرات غیرنفتی اتاق بازرگانی ایران بر رعایت الزامات قانونی که باید برای اجرای طرح‌های مهم تجاری-ارزی در نظر گرفته شود، تاکید کرد. عابدی اظهار کرد: سازماندهی‌های قانونی و حقوقی از مهم‌ترین بسترهایی است که هنگام تدوین و اجرای سیاست‌های ارزی-تجاری باید در نظر گرفته شود، چراکه در فضای مناسب قانونی و حقوقی طرح‌ها می‌توانند بدون ایجاد مشکل برای هیچ بخشی، اجرا شوند.

به‌طورکلی امید می‌رود صادرکنندگان بتوانند از مزیت و فرصت‌های پیش‌آمده نهایت استفاده را داشته باشند.

کاهش فاصله بازارها

عابدی در ادامه با اشاره به مشکلات فعلی در معاملات بازار متشکل ارزی، تصریح کرد: صرافان معتقدند وجود محدودیت در معاملات بازار متشکل ارزی ایران یکی از مشکلاتی است که مانع انجام نقل‌وانتقالات مهم ارزی در سطح گسترده می‌شود. بازار متشکل ارز ایران، هم از نظر زمانی و هم مبلغ سقف‌های معینی دارد.

به‌نظر صرافان، اگر سقف‌های فعلی افزایش پیدا کند، روند ورود ارزهای صادراتی به بازار با سرعت بیشتری پیش خواهد رفت. همچنین این اتفاق به‌ تامین ارز متقاضیان واقعی کمک خواهد کرد. وی ادامه داد: یکی دیگر از بحث‌های عنوان‌شده درباره چالش‌های معاملات بازار متشکل ارزی، فاصله زیاد نرخ ارز در این بازار با نرخ بازار آزاد است.

اگر تمهیداتی برای نزدیک شدن نرخ بازار متشکل ارزی با بازار آزاد در نظر گرفته شود، گامی مناسب در راستای حفظ تعادل بازار کلی ارز برداشته خواهد شد.

تلاطم در بازار ارز کاهش یافت

پس از گذشت نزدیک 2 ماه از ایجاد بازار توافقی عرضه و تقاضای ارز، بررسی‌ها نشان می‌دهد آرامش بر این بازار حاکم شده و دیگر شاهد افت‌وخیزهای شدید نرخ ارز نیستیم. در معاملات توافقی ارز، صادرکنندگان ارزهای خود را با نرخ توافقی به متقاضیان عرضه می‌کنند و حجم بسیاری از تقاضا از بازارهای غیررسمی به سمت صرافی‌های رسمی سوق پیدا کرده است. به گزارش ایلنا کامران سلطانی‌زاده، عضو شورای‌عالی کانون صرافان درباره وضعیت بازار ارز پس از اجرای طرح معاملات توافقی اظهار کرد: اقدامات بانک مرکزی در 2 ماه گذشته از جمله ایجاد امکان معاملات توافقی و نزدیک شدن به نرخ موردنظر صادرکنندگان در فروش ارز موجب کاهش تلاطم در بازار شد. با شکل‌گیری معاملات توافقی عرضه ارز در صرافی‌ها افزایش یافت و نیاز ارزی هموطنان در صرافی‌ها پاسخ داده شد. با افزایش عرضه ارز در صرافی‌ها حجم عظیمی از تقاضا از بازارهای غیررسمی به سمت صرافی‌های رسمی سوق پیدا کرد. این عضو شورای‌عالی کانون صرافان اظهار امیدواری کرد با افزایش عرضه ارز در این بازار و تنوع آنها شاهد اتفاقات خوبی در بازار باشیم.

تاثیر برجام بر بازار ارز

دبیرکل کانون صرافان ایران اظهار کرد: از هفته گذشته که بحث رایزنی‌های جدی برای به‌نتیجه رسیدن توافق در مذاکرات مطرح شد، شاهد کاهش نرخ ارز بودیم. این جو روانی مثبت و کاهش نرخ ارز نشان داد احیای برجام می‌تواند در نرخ ارز تاثیر داشته باشد. کامران سلطانی‌زاده درباره وضعیت بازار در شرایط احتمال احیای برجام اظهار کرد: پس از توافق دسترسی ایران به منابع ارزی افزایش می‌یابد و تبادلات ارزی روان‌تر خواهد شد که این مسائل به‌طور قطع در نرخ ارز در بازار ایران اثرگذار است. او ادامه داد: مردم می‌دانند که پس از توافق برگشت ارز حاصل از صادرات سهل‌تر می‌شود، هزینه‌های بازگشت ارز به کشور کاهش پیدا می‌کند و تجارت ایران روان‌تر می‌شود. همچنین پس از احیای برجام فروش نفت و مشتقات نفتی افزایش می‌یابد و با رفع تحریم‌های کشتیرانی هزینه حمل‌ونقل کالا کاهش پیدا می‌کند. به‌طور کلی هزینه‌های تمام‌شده صادرات و واردات و تجارت ایران کاهش خواهد داشت و نرخ ارز هم از این روند و شرایط تاثیر می‌پذیرد. دبیرکل کانون صرافان با بیان اینکه هر چه میزان صادرات و ورود کالاهای ایرانی به بازارهای بین‌المللی افزایش یابد، شاهد افزایش درآمدهای ارزی و افزایش عرضه ارز در بازار خواهیم بود، گفت: ایجاد امنیت اقتصادی و امنیت روانی بین مردم منجر به کاهش خرید سرمایه‌ای ارز می‌شود و در این شرایط با کاهش تقاضا و افزایش عرضه مواجه می‌شویم که نتیجه آن برقراری ثبات در بازار ارز است.

سخن پایانی

ساماندهی بازار ارز همواره دغدغه بانک مرکزی بوده و برای نیل به این هدف نیز اقداماتی در ادوار مختلف انجام شده است. البته نتایج اقدامات همیشه قابل‌قبول نبوده و در موارد بسیاری نه‌تنها آرامش بر بازار حاکم نشده، بلکه نرخ ارز در سال‌های گذشته با افت‌وخیز بالایی همراه بوده است. یکی از مهم‌ترین اقدامات بانک مرکزی در یک سال گذشته به اواخر خرداد بازمی‌گردد که این نهاد برای ساماندهی بازار ارز در تعامل با کانون صرافی‌ها، صرافی‌های معتبر و صادرکنندگان به این جمع‌بندی رسید که بازار توافقی عرضه و تقاضا راه‌اندازی شود. با اجرای این تصمیم در این مدت کوتاه دیده شد که با ورود ارزهای صادراتی، بازار به تعادل نسبی رسید. باید دید در ادامه صادرکنندگان با استمرار کاهش نرخ ارز، همچنان به رفع تعهدات ارزی خود پایبند خواهند ماند یا خیر.