کشاورزی مهم‌ترین محور اقتصادی خانوارهای کرمانی محسوب می‌شود و از جمعیت سه‌میلیونی این استان حداقل ۲ میلیون نفر به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم در این عرصه امرارمعاش می‌کنند، هرچند کرمان ازنظر منابع آبی در تنگنا است اما مردمان کویر طی سال‌های متمادی با تلاش خود استان کرمان را درزمینه تولید بسیاری از محصولاتی باغی و جالیزی پیش انداخته‌اند. با این همه کشاورزان این استان با مشکلات جدی در حوزه آب و سرمازدگی مواجه بوده و نیازمند حمایت دولت برای جبران آسیب سرمازدگی هستند.

پسته، خرما، گردو و انواع مرکبات محصولات باغی هستند که استان کرمان در تولید آنها رتبه اول و دوم کشور را دارد و در تولید ۱۰ محصول جالیزی در جنوب کرمان استان کرمان سرآمد است و نیاز بخش عمده‌ای از بازار را تامین می‌کند. اما طی سال‌های اخیر دیده‌ایم که شیوع آفت‌های متعدد در کرمان خسارت‌های جدی به مزارع زده است به‌طوری‌که پسیل پسته، سوسک خرطومی خرما، مگس مدیترانه‌ای محصول مرکبات و کرم خراط گردو استان را با خسارت جدی مواجه کرده است و گاه تا ۹۰ درصد از محصول در استان از بین رفته است. در کنار خسارت آفت‌های مختلف به کشاورزی کرمان که اکثرا هیچ راه علاجی نیز از سوی پژوهشگران کشاورزی برای دفع آنها پیشنهاد نشده است تغییرات اقلیمی خسارت‌های بسیار سنگینی به کشاورزان وازد کرده است. به‌‌طوری‌که در امسال ۹۰ درصد پسته کرمان به دلیل سرمازدگی بهاره از بین رفته و بسیاری از کارگاه‌های فرآوری نیز بسته‌شده‌اند، همچنین خشکیدگی خوشه‌های خرما به دلیل گرمای شدید و کمبود رطوبت ۵۰ درصد از محصول شرق و جنوب کرمان را از بین برده است.

خسارت سرمازدگی

خسارت سرمازدگی به محصول پسته امسال معادل ۱۰ درصد اقتصاد کرمان عنوان‌شده که  بیش از ۲۰ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود. این رقم جدای از خسارت به نخلستان‌ها، باغ‌های مرکبات و خسارت‌های سیل به کشاورزان رفسنجان، انار و دیگر شهرستان‌های استان است. انتظار می‌رود در کنار خسارت‌های شدید آفت‌ها و تغییرات اقلیمی، عاملی به‌عنوان بیمه بخش قابل‌توجهی از مشکلات کشاورزانی که با افزایش قابل‌توجه نهاده‌های کشاورزی مواجه هستند را پوشش دهد؛ اما عملا بیمه با رقم‌های اندکی که پرداخت می‌کند نتوانسته جایگاه حمایتی خود را حفظ کند و با افزایش نرخ نهاده‌های تولید، تاخیر در پرداخت و عدم تناسب پرداخت‌ها با زیان وارده، شاهد کمرنگ شدن نقش بیمه در کشاورزی کرمان هستیم.

افزایش ریسک کشاورزی

کارشناسان معتقدند؛ در شرایط کنونی که ریسک کشاورزی در کرمان در حال افزایش است، حمایت‌های بیمه‌ای برای حفظ ظرفیت‌ها و ظرفیت‌های کشاورزی در استان کرمان ضرورتی انکارناپذیر است. بااین‌ وجود، کشاورزان همیشه یکی از مشکلات خود را تاخیر در پرداخت، اندک بودن خسارت‌های پرداختی و عدم پوشش بیمه برای برخی از خسارت‌ها عنوان کرده‌اند. نکته جالب‌توجه اینکه شدت خسارت‌ها در برخی از سال‌ها به کشاورزان به حدی است که حتی توان پرداخت حق بیمه را هم ندارند.

لرزه تنش بر تن درختان پسته

یکی از کشاورزان پسته‌کار رفسنجانی در گفت‌وگو با مهر بیان کرد: متاسفانه در فصل اردیبهشت افت دما به حدی بود که سرشاخه‌های درختان پسته خشک شدند و همه محصول در ابتدای سال از دست رفت؛ به این ترتیب تنها ۱۰ درصد برخی از باغ‌ها قادر به ادامه حیات شدند و برداشت محصول داشتند که همین محصول نیز ریز و بی‌کیفیت بود. محمد بهبودی بیان کرد: میزان خسارت‌ها آنقدر زیاد بود که برخی درختان به‌شدت دچار تنش شدند و بعید است در سال آینده نیز بتوانیم محصول خوبی داشته باشیم. وی بااشاره به افزایش سرمازدگی در سال‌های اخیر گفت: باوجوداین خسارت‌ها و پیگیری‌های کشاورزان هیچ کمکی از سوی ددولت و پرداخت خسارت از سوی بیمه صورت نگرفته‌است. این کشاورز گفت: مسئولان هر از چند گاه از کمک‌هایی برای بازپرداخت وام‌ها سخن می‌گویند که شامل عدم پرداخت دیرکرد و تنفس در بازپرداخت می‌شود که با این حجم از خسارت‌ها همخوانی ندارد. وی گفت: بسیاری از کشاورزان به دلیل وضعیت موجود ترجیح می‌دهند دلالی پسته کنند و از روند تولید خارج شوند و یا به مناطق دیگر کوچ کنند که همه این موارد یعنی تشدید خسارت به سرمایه‌های کشاورزی رفسنجان.

مشکلات نخلداران شرق کرمان

محمد گلومکی یکی از کشاورزان نخلدار بم است که می‌گوید: امسال ۴۰ درصد از نخلستان‌های این استان دچار ریزش خرما شده ضمن اینکه سوسک خرطومی هم در نخلستان‌ها بیداد کرد و نخل‌ها را از بین ‌برد.

وی گفت: بیمه در مقابل این خسارت‌ها باید حمایت واقعی کرده و پای‌کار باشد چون کشاورزان در صول سال به امید جبران خسارت در زمان آسیب، حق بیمه پرداخت می‌کنند. وی بیان کرد: هرسال شاهد بروز این خسارت‌ها هستیم اما در مقابل مسئولان فقط سکوت می‌کنند و پرداخت‌های بیمه‌ای هم بخش کوچکی از خسارت‌ها را جبران می‌کند. این کشاورز گفت: ماه‌به‌ماه نهاده‌های تولید گران می‌شود اما این نوع حمایت از کشاورزان، پاسخگو وضعیت بازار نیست.

خسارت‌های فراوان باغ‌های مرکبات

محمد شعبانی نیز در شهرستان جیرفت باغ مرکبات دارد که به مهر می‌گوید: کشاورزی سرمایه استان کرمان است؛ اما هرسال یک آفت عجیب می‌آید و خسارت‌های زیادی به بار می‌آورد و کسی هم چاره‌ای برای مبارزه با آن ندارد. وی به بروز آفت مگس مدیترانه‌ای در سال جاری اشاره کرد و گفت: این مگس عملا به کشاورزی جنوب کرمان خسارت جدی وارد کرده است اما راهکاری برای مقابله با این آفت نیست و حتی محصولات جالیزی را هم از بین می‌برد. وی گفت: کشاورزان باید در مقابل چنین آفت‌هایی حمایت شوند و مرکز تحقیقات کشاورزی هم برای مبارزه با این آفت وارد عمل شوند. یک فعال حوزه کشاورزی کرمان نیز با انتقاد از نحوه فعالیت صندوق بیمه کشاورزی در کرمان گفت: این صندوق در حال از دست دادن کاربرد خود است و باید برای رفع این مشکل چاره‌اندیشی شود.

 محمد حسین اکبری به مهر گفت:اگر میزان پرداخت خسارت‌ها را چک کنیم کاملا مشخص است که در مقابل حجم بالای خسارت‌هایی که به کشاورزان وارد می‌شود پرداخت‌ها بسیار اندک است و مشکلات کشاورزان را جبران نمی‌کند. وی گفت: باید توانمندی صندوق بیمه کشاورزی افزایش یابد تا بتوان از داشته‌های کشور در بخش کشاورزی محافظت کنیم و اشتغال پایدار و تولید در این زمینه دچار مخاطره نشود. اکبری عنوان کرد: در شرایطی که کشاورزان دچار خسارت و مشکلات متعدد به دلیل تغییرات اقلیمی، آفات و مشکلات صادراتی می‌شوند دولت باید از کشاورزان حمایت جدی و عملی کند.

وی کاهش معافیت‌های مالیاتی کشاورزان، افزایش تعرفه‌های صادراتی، افزایش نرخ نهاده‌های تولید را موجب کاهش مزیت‌های تولید در بخش کشاورزی دانست.

پسته داران خسارت نگرفتند

رئیس اتاق بازرگانی استان کرمان نیز وضعیت کشاورزی کرمان را به دلیل سرمازدگی و شیوع آفت‌ها نامناسب دانست و گفت: باید برای رفع این مشکلات ورود جدی شود و بحث تحقیقات و اقدامات علمی با توجه به حجم بالای بیکاران در بخش کشاورزی افزایش یابد.  سید مهدی طبیب زاده گفت: امسال ۹۰ درصد پسته استان کرمان از بین رفته است و عملا تاکنون حمایتی از کشاورزان نشده است.  وی عنوان کرد: پرداخت‌های محدودی انجام‌شده که بسیار اندک است و به‌هیچ‌عنوان خسارت‌ها را پوشش نمی‌دهد. رئیس اتاق بازرگانی استان کرمان خواستار توسعه خدمات بیمه‌ای شد و گفت: کشاورز اگر بداند بیمه در صورت خسارت‌های مختلف خسارت‌ها را کامل جبران می‌کند در کنار پرداخت حق بیمه، سرمایه‌گذاری بهتری برای افزایش تولید انجام می‌دهد.

سخن پایانی

با وقوع حوادث و بلایای طبیعی، خشکسالی و سرمازدگی شاهد ازبین‌رفتن محصولات کشاورزی بوده و هستیم و در این سال‌ها به دلیل تغییر اقلیم، سرمازدگی باغات نمود بیشتری داشته است. بیمه محصولات کشاورزی به‌عنوان یک راهکار برای مقابله با بلایای طبیعی، خشکسالی، تغییر اقلیم و آنچه محصولات کشاورزی را تهدید می‌کند و در نتیجه برای کاهش خسارت کشاورزان موردتوجه و تأکید قرار گرفته است؛ اما مشاهده می‌شود که کشاورزان از این بیمه استقبال نمی‌کنند.