سال‌ها است که روایت خشکسالی پای خود را فراتر گذاشته و استان‌های شمالی کشور مانند گلستان را هم تحت‌الشعاع قرار داده است. اگر از بارش‌های رگباری و سیل‌آسای سال‌های ۹۷ و ۹۸ گلستان چشم‌پوشی کنیم، چند سالی است که عفریت خشکسالی بر گلستان چیره شده است.بر اساس آمارهای رسمی و تجزیه‌وتحلیل کمی بارش‌ها در ۶ ماهه نخست سال زراعی آبی از مهر ۱۴۰۱ تاکنون حدود ۴۰ درصد کاهش بارش باران در گلستان اتفاق افتاده است. تغییرات اقلیمی و البته بارشی بیانگر آن است که کشاورزی گلستان امسال هم به‌مثابه سالیان گذشته در وضع بسیار سخت و بغرنجی قرار دارد.

وقوع خشکسالی بسیار شدید در گلستان

مدیرکل هواشناسی گلستان درباره میزان بارش‌ها به مهر گفت: میزان بارش در ۶ ماهه اول سال زراعی جاری در گلستان ۱۵۲.۷ میلی‌متر بوده که نسبت به دوره آماری ۴۵ درصد کاهش و نسبت به سال گذشته ۳۸ درصد کاهش داشته است. امان محمد کمالی افزود: بارش به‌جز آبان ماه در پنج ماه دیگر کاهش فراوانی نسبت به دوره آماری داشته و خشکسالی متوسط تا بسیار شدید در استان رخ‌داده است. مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گلستان هم میزان کاهش بارش‌ها در ۶ ماه نخست سال آبی را ۳۷ درصد عنوان کرد و به مهر گفت: درحال‌حاضر به دلیل خشکسالی و کاهش بارش‌ها، تنها هفت درصد سدهای گلستان آب‌دارند که نیازمند مدیریت بیشتر منابع آب در امسال هستیم. سید محسن حسینی گفت: ذخیره آبخوان‌های استان حدود ۳۸۷ میلیون مترمکعب بوده که حدود ۳۱ درصد کاهش را نسبت به آمار دوره بلندمدت نشان می‌دهد. وی عنوان کرد: آبخوان‌های کم‌عمق حدود ۳۰۰ میلیون مترمکعب و آبخوان‌های عمیق حدود ۸۷ میلیون مترمکعب کاهش داشته است.

خسارت خشکسالی به زراعت

سرپرست معاونت بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی گلستان هم در خصوص آخرین وضعیت تاثیر خشکسالی بر زراعت گلستان به خبرنگاران گفت: کاهش بارندگی و خشکسالی حدود نیم میلیون تن به تولید و راندمان انواع محصولات زراعی گلستان خسارت خواهد زد. علی‌اکبر مهقانی افزود: براساس آمارهای رسمی بارش باران در فصل زراعی پاییزه گلستان حدود ۴۰ درصد کاهش‌یافته که اثرات آن در اراضی زراعی شمال استان مانند آق قلا، گمیشان و شمال گنبدکاووس و بر گونه‌هایی مانند گندم و جو محسوس‌تر است. وی گفت: حدود ۵۴۰ هزار هکتار از اراضی استان زیر کشت پاییزه رفته که شامل ۳۸۰ هزار هکتار گندم، ۸۸ هزار هکتار جو و ۳۰ هزار هکتار کلزا است. مهقانی تاکید کرد: حدود ۱۴۰ هزار هکتار از اراضی استان تحت تأثیر خشکسالی از دست رفته و خسارت در بخش تولید حدود ۵۰۰ هزار تن برآورد می‌شود.  وی ادامه داد: بارش‌های اواخر اسفند و اوایل فروردین، امیدها را تا حدی زنده کرده است و درصورتی‌که داشت به‌خوبی انجام شود، پیش‌بینی می‌شود حدود ۸۸۰ هزار تُن انواع غلات و دانه روغنی تولید شود. وی به شرایط اقلیمی استان اشاره کرد و گفت: در این مرحله، مبارزه با آفات و توجه به تغذیه گیاه با مشورت کارشناسان، بسیار مهم است و هرگونه سهل‌انگاری در این بخش خسارت‌های محتمله خشکسالی را تشدید می‌کند.

راندمان پایین آبیاری

یک کارشناس زراعت هم به مهر گفت: فارغ از آنکه طی سال‌های اخیر دچار کم‌بارشی شده‌ایم و این موضوع فشار زیادی به کشت و زرع وارد می‌کند، درباره کمبود بهره‌وری در آبیاری زراعی هم باید چاره‌اندیشی شود. سبحان احمدی گفت: درحالی‌که در اراضی مجهز به سامانه‌های آبیاری شاهد راندمان ۶۰ تا ۹۰ درصدی هستیم، این راندمان در اراضی زراعی سنتی گلستان بین ۳۵ تا ۵۰ درصد در نوسان است که بیانگر هدر رفت بالای آب در این بخش است.  احمدی بیان کرد: در کنار فعالیت‌های به‌زراعی باید راندمان ناشی از مصرف یک حجم مشخص از آب در زراعت را افزایش دهیم.

خشکسالی درآمد زارعان را کاهش داد

نماینده مرم گرگان و آق قلا در مجلس شورای اسلامی نیز درباره مشکلات ناشی از خشکسالی گفت: کمبود منابع آبی در سال زراعی گذشته درآمد زارعان را به حداقل ممکن رسانده و بسیاری از کشاورزان در بازپرداخت تسهیلات خود به بانک دچار مشکل جدی شده‌اند. رمضانعلی سنگدوینی گفت: باید با بررسی راهکارهای قانونی علاوه بر چشم‌پوشی از سود بانکی نسبت به تمدید تسهیلات کشاورزان آسیب دیده از خشکسالی اقدام کند.

سنگدوینی گفت: مشکل کمبود آب در گلستان بسیار جدی است و هرگونه تساهل در رابطه با چاره اندیشی این موضع عواقب سختی برای استان به همراه دارد.

اختصاص ۷۸ درصد منابع آبی به بخش زراعت

نماینده مردم علی آبادکتول در مجلس شورای اسلامی هم معتقد است: ۷۸ درصد منابع آبی گلستان به بخش کشاورزی اختصاص دارد که ۳۵ درصد آن هدر می‌رود.

رحمت‌الله نوروزی افزود: اجرای کامل طرح الگوی کشت در کشور نیازمند فراهم شدن الزاماتی است که به دلیل تأثیر فراوان آن در افزایش تولید و درنهایت ایجاد امنیت غذایی باید موردتوجه بیشتر قرار بگیرد. وی با تاکید بر تشکیل اتاق فکر در بخش کشاورزی گلستان، گفت: راه‌اندازی این اتاق می‌تواند گره‌های توسعه بخش کشاورزی را بازکرده و به سرمایه‌گذاری در این بخش رونق دهد.

سخن پایانی

در سال‌هّای اخیر در راستای صرفه‌جویی مصرف آب و بالا بردن راندمان مصرف آب در کشاورزی سخنان زیادی مطرح‌شده اما تا عمل فاصله زیادی دارد لذا در شرایطی که شاهد کاهش بارش‌ها و تغییرات اقلیمی در گلستان هستیم ضرورت دارد به‌صورت ویژه به این بخش توجه شود. اگر تغییر رویکرد در این راستا انجام نشود و صرفه‌جویی در بخش کشاورزی روی ندهد همچون سال‌های گذشته، کشاورزان خسارات زیادی را متحمل خواهند شد.