سیاست‌گذاری برای تکمیل زنجیره ارزش فولاد در داخل کشور از مباحث بسیار مهم و تاثیرگذار در آینده صنعت فولاد و چگونگی توسعه صنایع پایین‌دستی آن است. یکی از سیاست‌های موردبحث، اعمال محدودیت صادرات برای حلقه‌های پیشین تولید فولاد به‌منظور تکمیل و افزایش ارزش‌افزوده در تولید فولاد است. به دلیل نبود توازن توسعه در حلقه‌های مختلف زنجیره فولاد، به‌ویژه فاصله سرمایه‌گذاری انجام‌گرفته در استخراج سنگ‌آهن و تولید کنسانتره و گندله، همچنین نبود آزادسازی نرخ سنگ‌آهن، شاهد بروز محدودیت‌های جدی در این بخش هستیم. بر اساس گفته‌های مسئولان میزان ذخایر سنگ‌آهن تنها تا ۱4 سال آینده، کفاف نیاز کشور را می‌دهد.مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی، فناوری اطلاعات و بودجه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور از اتمام ذخایر سنگ‌آهن در آینده نزدیک خبر داد. رضا جدیدی افزود: ۱۴ سال تا پایان ذخایر سنگ‌آهن باقی‌مانده است.

۷ درصد ذخایر معدنی جهان در اختیار ماست

به گزارش روابط‌عمومی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی، فناوری اطلاعات و بودجه این سازمان در مراسم افتتاحیه چهل و دومین گردهمایی علوم زمین در سخنرانی خود به بررسی چالش‌های حکمرانی اکتشاف ذخایر معدنی در کشور پرداخت و ضمن اشاره به بیانیه رهبر معظم انقلاب در گام دوم انقلاب گفت: ایران با دارا بودن یک درصد جمعیت جهان دارای ۷ درصد ذخایر معدنی جهان است که بر همین اساس منابع عظیم زیرزمینی، موقعیت استثنایی جغرافیایی میان شرق و غرب و شمال و جنوب، بازار بزرگ ملی، بازار بزرگ منطقه‌ای با داشتن ۱۵ همسایه و ۶۰۰ میلیون جمعیت، سواحل دریایی طولانی، حاصلخیزی زمین با محصولات متنوع کشاورزی و باغی، اقتصاد بزرگ و متنوع بخش‌هایی از ظرفیت‌های کشور است که دست‌نخورده باقی‌مانده است.

جدیدی، ضمن اشاره به فرصت‌های حکمرانی ذخایر معدنی کشور افزود: تنوع منابع طبیعی و معدنی در کشور، فرصت ارتقای سهم معدن در تولید ناخالص ملی و بهره‌گیری از معادن در تولید ثروت ملی واگذار از اقتصاد نفتی مهم‌ترین این فرصت‌ها است درحالی‌که سهم منابع معدنی در سال گذشته ۵ دهم درصد از تولید ناخالص ملی بوده است.

به گفته وی؛ محیط‌های مستعد کانه‌زایی در جهان ۴۸ و در ایران ۳۵ محیط، تیپ‌های معدنی شناخته‌شده در جهان ۱۱۴ و در ایران ۸۹ تیپ و تنوع مواد معدنی در جهان ۱۱۲ و در ایران ۸۰ ماده معدنی است.

چالش‌های حکمرانی در حوزه معدن

جدیدی درباره چالش‌های حکمرانی کشور تصریح کرد: کشور با تامین مواد معدنی موردنیاز به‌عنوان چالش اصلی به همراه چالش نیروی انسانی متخصص، چالش منابع مالی و حجم سرمایه‌گذاری اکتشافی و چالش ساختاری و نقش‌های قانونی مواجه است.

مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی، فناوری اطلاعات و بودجه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور با اشاره به آمار ذخایر معدنی بر اساس داده‌های مرکز آمار کشور گفت: بر اساس آمار موجود بالغ‌بر ۳۸۷۹ میلیون تن ذخیره سنگ‌آهن کشور، ۱۶۰ میلیون تن ذخیره کانسنگ طلا، ۲۱۴ میلیون تن ذخیره سرب و روی به همراه ذخیره معدن مهدی‌آباد، ۷۲۸۹ میلیون تن ذخیره کانسنگ مسو ۲۲ میلیون تن ذخیره بوکسیت ذخایر کل کشور است.

وی بابیان اینکه در سال ۱۴۰۰ بالغ‌بر ۱۱۲ میلیون تن سنگ‌آهن استخراج و مصرف‌شده، خاطرنشان کرد: با همین روند ۱۴ سال تا پایان این ماده معدنی باقی ‌مانده و وضعیت عمر معادن سنگ‌آهن فعلی برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد است.

جدیدی میزان تولید کانسنگ بوکسیت در سال ۱۴۰۰ را ۸۶۹ هزار تن عنوان کرد و گفت: تا پایان این ماده معدنی نیز ۱۳ سال فاصله‌داریم.

وی یکی از چالش‌های منابع معدنی را طولانی بودن زمان تبدیل کانسار به معدن عنوان کرد و افزود: اهداف پایش ذخایر معدنی و مدیریت هوشمند شامل اصلاح سیاست‌های صادرات و واردات مواد معدنی، تعادل‌بخشی بین ذخایر معدنی و میزان تولید و مصرف، برنامه‌ریزی هدفمند در حوزه اکتشاف با توجه به ظرفیت موجود، بهره‌گیری از توان سرزمینی در راستای آمایش سرزمین، شکوفایی اقتصادی و نیروی محرکه صنایع کشور است.

 رویکرد نوین در اکتشاف حاکمیتی

مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی، فناوری اطلاعات و بودجه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور در ادامه به رویکرد نوین در اکتشاف حاکمیتی و پایش ذخایر معدنی اشاره کرد و گفت: تولید و تکمیل اطلاعات‌پایه زمین‌شناسی و اکتشافی در مقیاس جدید، هدفمند کردن فعالیت‌های اکتشافی بر اساس نیازهای کشور و معرفی محدوده‌های امیدبخش، تولید اطلاعات عمقی اکتشاف با روش‌های نوین و فناور شامل ژئوفیزیک هوایی، هایپراسپکترال و الکترومغناطیس، تجمیع و استانداردسازی و انتشار اطلاعات پایگاه جامع داده‌های علوم زمین، کاهش مخاطرات سرمایه‌گذاری و ورود بخش خصوصی در فرآیند اکتشاف و آینده‌نگری و آینده‌پژوهی در حوزه ذخایر حیاتی و راهبردی رویکرد نوین در اکتشاف حاکمیتی و پایش ذخایر معدنی است.

جدیدی، انجام طرح تحول زمین‌شناسی، افزایش روند تولید اطلاعات‌پایه و اکتشافات عمقی، کاهش مخاطرات سرمایه‌گذاری با ارائه اطلاعات کامل و به‌روز، انتشار داده‌های زمین‌شناسی و اکتشافی و اجرای طرح پایش ذخایر معدنی را به‌عنوان راهکارهای پیش‌روی چالش منابع معدنی موردنیاز صنایع کشور عنوان کرد.

سخن پایانی

آهن به‌عنوان چهارمین عنصر فراوان بعد از اکسیژن، سیلیس و آلومینیوم کاربرد و نقش بسیار موثری در ورود کشورهای مختلف به دنیای صنعتی دارد. صنعت فولاد را به‌عنوان دروازه ورود به دنیای صنعتی یاد می‌کنند. این موضوع اهمیت سیاست‌گذاری برای تولید فولاد در کل طول زنجیره ارزش از ابتدای استخراج سنگ‌آهن به‌عنوان ماده اولیه تا انتهای تولید انواع فولاد و فولادهای آلیاژی را بیش از پیش تقویت می‌کند. بررسی ظرفیت تولید در طول زنجیره ارزش سنگ‌آهن در ایران حکایت از آن دارد که در آینده نه‌چندان دور با محدودیت جدی ذخایر معدنی روبه‌رو خواهیم شد؛ بنابراین تجدیدنظر در سیاست‌های حاکم بر این بخش ضروری به‌نظر می‌رسد.