با گذر از فصل گرما، به‌نظر می‌رسد این چالش به پایان رسیده اما بنا بر اعلام کارشناسان و مسئولان مربوطه، از نیمه پاییز غول کم‌آبی و قطعی برق بازمی‌گردد و از حالا باید برای حل نسبی این مشکل راهکاری اندیشیده شود، چراکه غیر از بحث تامین حامل‌های انرژی، آلودگی هوا نیز از چالش‌های ثابت کشور ماست.

دورریز مواداولیه، ناشی از قطعی برق

تیر امسال به‌دنبال شدت گرفتن خاموشی‌‌ها در صنایع و معادن، ۱۲ شرکت برتر بخش معدن و صنایع معدنی همراه با ایمیدرو برای تولید ۱۰ هزار و ۵۳۶ مگاوات برق و کمک به ارتقای تولید برق پایدار اعلام آمادگی کردند. به گزارش ایرنا سعید زرندی، معاون طرح و برنامه وزیر صنعت، معدن و تجارت طی نامه‌ای به وزارت نیرو خواستار صدور مجوز ساخت نیروگاه برای ۱۲ شرکت برتر بخش معدن و صنایع معدنی همراه با ایمیدرو مطابق مذاکره‌ انجام‌شده در راستای کمک به ارتقای توان تولید برق پایدار شد.

این نامه پیرو اعلام آمادگی وزارت صنعت، معدن و تجارت برای سرمایه‌گذاری در حوزه نیروگاهی در قالب طرح اقتصاد مقاومتی با مشارکت شرکت‌های برتر و سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) به معاونت امور برق و انرژی وزارت نیرو صادر شد.

به این منظور پروژه‌های نیروگاه فولاد مبارکه (فاز ۲) با هزار و ۵۰۰ مگاوات، نیروگاه منطقه ویژه خلیج‌فارس با هزار و ۵۰۰ مگاوات، نیروگاه آلومینیوم المهدی با ۵۰۰ مگاوات، نیروگاه شرکت ملی صنایع مس ایران (فاز ۲) با ۸۰۰ مگاوات، نیروگاه چادرملو (فاز ۲) با‌ هزار مگاوات، نیروگاه گل‌گهر (فاز ۲) با هزار و ۳۰۰ مگاوات، نیروگاه آلومینیوم جنوب با ۵۰۰ مگاوات، نیروگاه آلومینیوم ایران (فاز یک) با ۵۰۰ مگاوات، نیروگاه آلومینای ایران (فاز یک) با ۱۴۰ مگاوات، نیروگاه‌های خط انتقال آب خلیج‌فارس با هزار مگاوات، نیروگاه توسعه معادن و فلزات با ۷۹۶ مگاوات، نیروگاه فولاد خوزستان با ۵۰۰ مگاوات و ایمیدرو در منطقه ویژه پارسیان بندر پارسیان با ۵۰۰ مگاوات تعریف شده است.

رکود تولید

شهناز نوایی، فعال معدنی در گفت‌وگو با صمت نقش برق در واحدهای تولیدی را مهم خواند. او نبود برق را عامل تعطیلی و رکود فعالیت بسیاری از معادن و صنایع معرفی کرد و گفت: در روند فعالیت تولیدی (معدنی و غیرمعدنی) برق نقش اصلی را ایفا می‌کند؛ از این رو با قطع شدن برق واحدهای صنعتی و معدنی، فعالیت‌ آنها و تولید متوقف می‌شود و تا وصل شدن دوباره برق راکد می‌ماند.

باید تاکید کرد با ایجاد وقفه طولانی‌مدت بین دو شیفت کاری، کاهش تولید از نتایج بارزی است که رخ خواهد داد؛ هرچند میزان این تاثیر و کاهش تولید بستگی زیادی به نوع کار صنایع و معادن دارد.

به‌طور کلی می‌توان گفت صنایعی مانند سیمان، فولاد و آلومینیوم آسیب‌های زیادی را نسبت به سایر صنایع از قطعی برق متحمل خواهند شد. همان‌طور که در این مدت هم افزایش نرخ این محصولات به‌ویژه سیمان به‌دلیل قطعی برق و کاهش تولید، دردسرهایی برای بازار عرضه و تقاضا به‌وجود آورد.

وی ادامه داد: البته واحدهای صنعتی و معدنی که با کمپرسور و ژنراتور برای فعالیت‌های خود برق تولید می‌کنند، نسبت به واحدهایی که وابسته به مرکز توزیع برق سراسری هستند، زیان کمتری از قطعی برق در کشور متحمل شدند.

باید توجه داشت زمانی نسبتا طولانی نیاز است تا اغلب دستگاه‌های بخش معدن به‌ویژه صنایع معدنی اصطلاحا گرم شوند؛ از همین رو این توقف‌های پی‌درپی، روند کاری صنایع و معادن مرتبط با آنها که با این دست ماشین‌آلات و تجهیزات فعالیت دارند را درگیر دست‌اندازهای جدی خواهد کرد.

راهکار جلوگیری از بحران

نوایی در ادامه صحبت‌های خود به دورریز مواد اولیه برخی واحدهای صنعتی در پی قطعی مکرر برق اشاره کرد و گفت: زمانی ‌که برق کارخانه و واحد تولیدی هنگام فعالیت قطع می‌شود، مواد اولیه موجود در دستگاه‌های مختلف به‌عنوان موادی به‌اصطلاح پرت دور ریخته می‌شوند و این از دیگر زیان‌های مهم خاموشی مکرر است.

وی افزود: در اغلب صنایع و معادن بزرگ حتی در صورت استفاده از مراکز توزیع برق سراسری، دستگاه‌ها و ژنراتورهایی تعبیه شده‌ تا در صورت قطعی برق، بتوانند به‌طور موقت از این روش جایگزین برای تولید برق و ادامه فعالیت استفاده کنند، اما همان‌طور که تاکید شد، این راهکارها موقتی است و در صورت قطعی مکرر برق نمی‌تواند پاسخگوی صنایع و معادن باشد؛ از این رو انتظار می‌رود نهادهای دولتی در آستانه ورود به فصل سرما، تمهیدات مناسب‌تری برای حل این مشکل در نظر گیرند، زیرا با ادامه این‌ روند، در ماه‌های پیش‌ رو نیز دوباره درگیر مشکل اساسی در روند تولید معادن و صنایع خواهیم بود.

تناقض آمار و واقعیت

یکی از مسائلی که همواره مورد مناقشه صاحبان معادن و صنایع و مسئولان است، بحث تخصیص یارانه انرژی به آنها برای کمک به تامین هزینه‌های انرژی آنهاست، چراکه غیر از قطعی برق، سنگین بودن هزینه انرژی برای معادن و صنایع یکی از مسائلی است که همواره صاحبان بنگاه‌های تولیدی را با مشکلات مهم درگیر می‌کند و گاه معادن را تا مرز تعطیلی می‌کشاند. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در پژوهشی با عنوان «درباره یارانه انرژی در ایران؛ تصویر مصرف انرژی در بخش صنعت، معدن و پتروشیمی» به بررسی سهم بخش‌های مختلف صنعتی از یارانه انرژی پرداخته است.

براساس بررسی‌های انجام شده در گزارش این مرکز پژوهشی، بخش صنعت و معدن با داشتن سهم ۱۲.۶ درصدی از تولید ناخالص داخلی، بیش از ۲۴ درصد کل مصرف انرژی کشور را به خود اختصاص داد‌ه‌اند که میزان قابل‌توجهی است، اما از سویی دیگر براساس ادعای صاحبان معادن، نه‌تنها به آنها یارانه انرژی تعلق نگرفته، بلکه در حال پرداخت هزینه‌ انرژی با نرخ آزاد هستند.

برای تشریح جزییات این موضوع، صمت با حسن حسینقلی، رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های سرب و روی ایران گفت‌وگو کرد. این فعال معدنی از تخصیص نیافتن یارانه انرژی به فعالیت‌های معدنی گلایه کرد و گفت: دولت اعلام کرده بود با افزایش نرخ حامل‌های انرژی، ۳۰ درصد عواید حاصل از این اقدام به‌عنوان یارانه انرژی در جهت حمایت از معدنکار به معادن اختصاص می‌یابد که این موضوع متاسفانه تا الان اجرایی نشده است. در مدت اخیر هم شاهد افزایش دوباره نرخ حامل‌های انرژی از جمله برق و گاز بوده‌ایم که این شرایط، فعالیت را برای صاحبان معادن بیش از پیش دشوار کرده‌ است .

این فعال معدنی در ادامه به کم‌توجهی نهادهای دولتی به اعتراض صاحبان معادن اشاره کرد و گفت: بارها فعالان معدنی به روش‌های مختلف اعتراض خود را نسبت به شرایط موجود اعلام کرده‌اند اما متاسفانه تا امروز ثمره‌ای نداشته و به سرانجامی نرسیده است. علاوه بر تخصیص نیافتن یارانه‌، مشکلات متعددی امروزه در بخش معدن وجود دارد که اعتراض به آنها تا امروز نتیجه نداشته است.

حسینقلی به یکی از این مشکلات مهم فعالیت‌های معدنی اشاره کرد و گفت: در فصل گرما مانند بهار و تابستان امسال، همان‌طور که دیدید برق معادن و صنایع قطع شد و تولید بسیاری از این واحدها خوابید. این اتفاقات را نمی‌توان حمایت از تولیدکننده و معدنکار معرفی کرد؛ دست‌اندازهای اینچنینی زیان‌های مختلف مالی برای فعالان معدنی و صنعتی در پی داشته است. این فعال معدنی نوسانات بازار عرضه و تقاضای محصولات معدنی را ثمره قطعی برق معادن و صنایع خواند و راه خروج از بحران تامین حامل‌های انرژی را برنامه‌ریزی استراتژیک و کارآمد در این موضوع معرفی کرد.

سخن پایانی

مدیر اقتصادی و توسعه سرمایه‌گذاری ایمیدرو، خبر از رایزنی این سازمان برای پیدا کردن راهکار حل بحران تامین گاز صنایع معدنی از طریق سرمایه‌گذاری مشترک با وزارت نفت داده است. هنوز جزییاتی از این خبر در دست نیست و باید در ادامه دید که آیا این سازمان می‌تواند با اجرای پروژه‌های مشترک اینچنینی ضمن رهایی معادن و صنایع از خاموشی، آلودگی کمتری را برای هوا به ارمغان بیاورد.