به گزارش صمت سعید محمد در آ‌خرین نشست هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران در سال ۱۴۰۰ اظهار کرد: وقتی دستاوردهای مناطق آزاد کشور را با تجربیات موفق جهانی مقایسه می‌کنیم، نواقص زیادی در عملکرد مناطق آزاد ایران مشاهده می‌شود. در دنیا ۵۴۰۰ مناطق آزاد و ویژه فعال هستند که رشد آنها به‌صورت تصاعدی است. برترین اقتصاد دنیا یعنی چین ۱۵ درصد تجارت خود را از طریق مناطق آزاد و ویژه انجام می‌دهد. پیشران اقتصاد کشورهایی مانند امارات نیز مناطق آزاد هستند. در مجموع تجارب موفقی در این زمینه وجود دارد.

تجربه ۷ نسل مناطق آزاد در جهان
وی افزود: در دنیا ۷ نسل از مناطق آزاد تجربه شده است؛ نسل اول بعد از جنگ جهانی دوم و به قصد رونق تجارت و ساماندهی وضع بد بعد از جنگ در اروپا ایجاد شد. نسل دوم مناطق آزاد تولیدمحور و نسل سوم مناطق آزاد خدمات‌محور بودند که براساس خدمات پولی، بانکی و بیمه‌ای شکل گرفتند. نسل چهارم مناطق آزاد دانش‌محور هستند و نسل پنجم مناطق آزاد با جامعیت بیشتر از همه ویژگی‌های قبلی برخوردارند. نسل ششم شامل مناطق آزاد مشترک و نسل هفتم که امروز در حال اجرا است مناطق آزاد دیجیتال هستند که چین در حال رقم زدن آن است. ما تقریبا در نسل اول هستیم و حتی در تولید و خدمات نیز مشکل داریم و استفاده چندانی از این ابزارها نمی‌شود.

۸ منطقه آزاد فعال در ایران
محمد اضافه کرد: ۸ منطقه آزاد فعال در کشور داریم که شامل قشم، کیش، اروند، چابهار، ارس، ماکو، بندر انزلی و فرودگاه امام است که البته از ظرفیت‌های فرودگاه امام به‌خوبی استفاده نمی‌شود. ۷ منطقه آزاد جدید در امسال افتتاح شده که شامل مناطق زابل، اینچه‌برون، اردبیل، بانه و مریوان، قصر شیرین و مهران می‌شود. تاکنون ۷۹ منطقه ویژه نیز مصوب شده که ۳۲ منطقه آن فعال هستند؛ تعدادی در اختیار وزارت راه، صنعت، معدن و تجارت و نفت و حتی مخابرات قرار دارند. بخش خصوصی اختیار ۲ تا ۳ منطقه آزاد را دارد که از موفق‌ترین مناطق آزاد کشور هستند.

انجام ۴۵ درصد تجارت کشور از مناطق آزاد
وی اضافه کرد: ۴۵ درصد تجارت کشور از مناطق آزاد و ویژه انجام می‌شود که صادرات نفت را نیز در بر می‌گیرد. بسیاری از مناطق آزاد هاب انرژی نیز هستند؛ با این همه میزان تولید و صادرات در مناطق آزاد پایین است.
دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد با انتقاد از تعدد این مناطق در کشور گفت: این محل سوال است که چرا باوجود این نواقص باز هم ولع ایجاد مناطق آزاد وجود دارد. ما تقریبا در همه استان‌های مرزی درخواست ایجاد منطقه آزاد داریم. ۷۴ گذرگاه مرزی در کشور وجود دارد که از این بین ۳۲ گذرگاه در داخل مناطق آزاد هستند. با این حال درخواست‌های زیادی برای ایجاد مناطق جدید آزاد وجود دارد و از این نظر تحت فشار هستیم.
محمد در ادامه بیان کرد: متوسط صادرات از مناطق آزاد در ۴ تا ۵ سال گذشته یک میلیارد دلار و واردات ۱.۲ میلیارد دلار بوده است. تصور می‌شود مناطق آزاد سکوی واردات هستند، در حالی که این دیدگاه اشتباه است. متاسفانه زیرساخت‌های لازم در مناطق آزاد وجود ندارد.

وجود ۲۵۰۰ واحد صنعتی در مناطق آزاد
دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد بیان کرد: ۲۵۰۰ واحد صنعتی در مناطق آزاد داریم که واحدهای بسیار خوبی هستند؛ به‌ویژه در بخش واحدهای کوچک و متوسط که اشتغالزایی خوبی دارند. وی با انتقاد از مدیریت صورت گرفته در مناطق آزاد گفت: بزرگ‌ترین معضل مناطق آزاد حکمرانی است. طبق قانون مدیریت این مناطق باید با مدیر منطقه باشد؛ البته جز در مسائل امنیتی و انتظامی اما متاسفانه این قانون اجرا نمی‌شود و هیچ یک از دستگاه‌ها اختیارات خود را واگذار نمی‌کنند. ۲۷ نهاد در این مناطق حضور دارند که به‌صورت جزیره‌ای عمل می‌کنند و منجر به خسته شدن صادرکننده و خروج او از کشور می‌شود. در ترکیه و امارات مناطق آزاد به‌خوبی عمل کردند. باید اختیارات نهادهای دخیل را به‌صورت پایلوت واگذار کنیم تا مشخص شود مشکلات حل می‌شود یا خیر؟

مالیات ارزش افزوده در مناطق آزاد
وی اضافه کرد: طبق قانون مالیات ارزش افزوده جدید که در ۱۳ دی مصوب شد، واحدهای مناطق آزاد ۲ بار مجبور به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده هستند؛ یعنی برای برگرداندن کالا به سرزمین اصلی نیز یک بار دیگر این مالیات را پرداخت می‌کنند. در قانون ۱۳ دی برای معافیت مالیاتی ۳ شرط قرار داده‌اند که محصور بودن و خالی از سکنه بودن از جمله این شرط‌هاست، در حالی که هیچ یک از مناطق آ‌زاد ما چنین شرایطی را ندارند.

استفاده از ظرفیت تهاتر نفت
محمد در بخش دیگری از سخنان خود گفت: می‌توانیم از تهاتر نفت در مناطق آزاد استفاده کنیم. در همین راستا امضای تفاهمنامه‌ای با چین برای فاینانس در مناطق آزاد در دست اقدام است و ایجاد بانک آف‌شور در این مناطق در حال پیگیری است. ایجاد این بانک‌ها می‌تواند در تضامین ارزی و فروش اوراق ارزی کمک‌کننده باشد.
وی افزود: مورد دیگر راه‌اندازی بورس‌های بین‌المللی در مناطق آزاد است که موافقت سازمان بورس را در این زمینه اخذ کرده‌ایم اما هنوز مجوزهای لازم صادر نشده است. برای راه‌اندازی شرکت تامین سرمایه در مناطق آزاد مجوزهای لازم اخذ شده و موضوع راه‌اندازی صرافی‌ها و خرید و فروش رمزارزها نیز در دست بررسی است.
همچنین طرح جامع مناطق آزاد در دستور کار قرار دارد که در آن استراتژی‌های مربوط به هر منطقه تعریف شده است. براساس این طرح ۱۶۰ فرصت سرمایه‌گذاری با شاخص‌های اقتصادی طراحی شده و در سایت مربوطه قرار گرفته و متقاضیان و علاقه‌مندان به سرمایه‌گذاری در این مناطق می‌توانند اطلاعات لازم را از سایت مناطق آزاد کسب کنند.

چراغ سبز بانک مرکزی به مناطق آزاد
شورای‌عالی مناطق آزاد در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: بانک مرکزی درخواست صدور مجوز تاسیس و فعالیت بانک برون‌مرزی در مناطق آزاد تجاری و صنعتی را پس از سال‌ها قابل‌رسیدگی دانسته است.
به گزارش مناطق آزاد، دبیرخانه شورای‌عالی مناطق آزاد اطلاعیه‌ای را منتشر کرد که در آن آمده است: تاسیس بانک‌های آف‌شور، قانونی است که از ۲۰ سال پیش مطرح بوده و برای مناطق آزاد پیش‌بینی شده و در تمامی این سال‌ها به علت‌های مختلف مغفول مانده، اما این بار بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، پیرو مکاتبات صورت گرفته توسط دبیرخانه شورای‌عالی مناطق آزاد تجاری-صنعتی و ویژه اقتصادی مبنی بر درخواست صدور مجوز تاسیس و فعالیت بانک برون‌مرزی در مناطق آزاد تجاری-صنعتی، پس از سال‌ها به‌صورت مکتوب این درخواست را قابل رسیدگی دانست. این اطلاعیه می‌افزاید: تفاهماتی انجام شد که درخواست بانک‌ها و موسسات مالی معتبر و خوشنام خارجی که دارای رتبه اعتباری مناسبی باشند، برای تاسیس بانک برون‌مرزی (بانک آف‌شور) در هر یک از مناطق آزاد تجاری-صنعتی اگر از طریق دبیرخانه شورای‌عالی به بانک مرکزی ارسال شود، مورد بررسی و اقدام مقتضی قرار خواهد گرفت. در این اطلاعیه تاکید شد: آف‌شوربانک‌ها تنها امکان فعالیت‌های خارج از مرز را دارند و در چارچوب سیستم‌های بانکی بین‌المللی فعالیت می‌کنند و ایجاد آنها مشکلی در سیستم ارزی یا ریالی و همین‌طور ساختار داخل کشور ایجاد نمی‌کند و این اقدام مثبت بانک مرکزی، چراغ سبزی برای ایجاد بانک آف‌شور در مناطق آزاد و بهره‌مندی کشور از مزایای مهم و کلیدی آن به‌شمار می‌رود.