سامانه پنجره واحد مدیریت زمین به‌عنوان یکی از پروژه‌های اولویت‌دار دولت الکترونیک، از ابتدای شروع به کار دولت سیزدهم، موردتوجه دولتمردان قرار گرفت و اکنون آخرین اخبار حاکی از آن است که این پروژه در حال سپری کردن مراحل پایانی خود است.

پنجره واحد مدیریت زمین چیست؟

«پنجره واحد مدیریت زمین» سامانه‌ای جامع به‌منظور تسهیل فرآیند و نظارت سیستمی بر صدور مجوزهای مختلف در حوزه زمین (از جمله ساخت‌وساز، تغییر کاربری و …) است. این سامانه، بستری را برای برقراری ارتباط میان دستگاه‌های متولی صدور مجوز و متقاضیان اخذ جواز (اشخاص حقیقی و حقوقی) فراهم می‌کند و از همین طریق، 3 امکان مهم از جمله «مدیریت درخواست متقاضیان خدمات حوزه زمین»، «مدیریت فرآیندهای بین‌دستگاهی» و «پایش اراضی کشور با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای» ایجاد می‌شود. با این حساب، پنجره واحد مدیریت زمین این قابلیت را فراهم می‌کند تا تمامی مجوزهای حوزه زمین به‌صورت آنلاین و سیستمی توسط یک سیستم متمرکز به نام درگاه پنجره واحد مدیریت زمین به آدرس (https: //iraneland.ir) به مردم ارائه شود. به‌نظر می‌رسد در صورت اجرای کامل و موفقیت‌آمیز این سامانه در کشور، دیگر شاهد صدور مجوزهای زمین و مسکن به‌شکل موردی و دلبخواهی نخواهیم بود. بنا بر اطلاع‌رسانی پرتال پنجره واحد مدیریت زمین تاکنون نزدیک به ۳۵ ارگان همچون «شهرداری‌ها»، «سازمان حفاظت محیط‌زیست»، «وزارت راه‌وشهرسازی» (سازمان ملی زمین و مسکن و شورای‌عالی شهرسازی و معماری)، «سازمان امور اراضی»، «بنیاد مسکن انقلاب اسلامی»، «سازمان جنگل‌ها»، «سازمان ثبت اسناد و املاک کشور»، «وزارت نیرو» (شرکت‌های آب و برق منطقه‌ای) و «وزارت صنعت، معدن و تجارت» و ... به این سامانه متصل شده‌اند.

صدور تمام مجوزهای زمین و مسکن از طریق سامانه

علی جعفری، کارشناس فناوری اطلاعات، ارتباطات سازمان جنگل‌ها، منابع طبیعی و آبخیزداری در گفت‌وگو با مهر، بااشاره به اینکه سامانه پنجره واحد مدیریت زمین به‌عنوان یکی از ۲۳ پروژه اولویت‌دار دولت الکترونیک در دستورکار وزارت ارتباطات قرار گرفت، گفت: این سامانه با مدیریت گردش‌کار فی‌مابین دستگاه‌های متولی حوزه زمین و مسکن به درخواست‌های مردم در زمینه مجوزهای حوزه زمین و مسکن پاسخ می‌دهد و هرگونه تخلف و کم‌کاری در این زمینه را به‌صورت سیستماتیک کشف و شناسایی خواهد کرد. وی بااشاره به اینکه این سامانه تحول نوینی را در زمینه املاک و مسکن در کشور ایجاد می‌کند، تصریح کرد: پنجره واحد مدیریت زمین ضمن پیشگیری از بروز بخشی از مفاسد زمین‌خواری، ارائه خدمات در حوزه زمین را به متقاضیان تسهیل و تسریع خواهد کرد. جعفری با بیان اینکه در گام اول سامانه پنجره واحد در استان اصفهان رونمایی و موردبهره‌برداری قرار گرفت، گفت: در آینده نزدیک این سامانه در سایر استان‌های کشور نیز موردبهره‌برداری قرار می‌گیرد و در حال ‌حاضر پنجره واحد مدیریت زمین در ۵ استان اصفهان، قزوین، زنجان، کردستان و البرز در حال بهره‌برداری و استفاده است. مسئول دفتر فناوری اطلاعات، ارتباطات سازمان جنگل‌ها با بیان اینکه هم‌اکنون متقاضیان با مراجعه به درگاه سامانه پنجره واحد مدیریت زمین می‌توانند نسبت به ثبت درخواست خود اقدام کنند، تشریح کرد: پس از ثبت درخواست، تمامی استعلامات بین‌دستگاهی حوزه زمین در ارگان‌هایی همچون سازمان امور اراضی، سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری، سازمان راهداری، سازمان حفاظت محیط‌زیست و … به‌صورت کامل الکترونیکی و از طریق پنجره واحد مدیریت زمین انجام می‌پذیرد و در هر مرحله از کار، اطلاع‌رسانی لازم به‌صورت پیامکی به متقاضی ارسال می‌شود.

پاسخگویی آنلاین سازمان جنگل‌ها

وی در ادامه به عملکرد این سازمان در مواجهه با استعلامات سازمان جنگل‌ها اشاره و خاطرنشان کرد: باتوجه به آماده بودن زیرساخت نرم‌افزاری در سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، این سازمان درباره پاسخ به استعلامات واصله در استان‌هایی که پنجره واحد مدیریت زمین در آنها به مرحله بهره‌برداری رسیده، نیز به‌صورت فعال، همکاری کامل را به‌عمل آورده است. این مقام مسئول با بیان اینکه سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور از ابتدای راه‌اندازی پنجره واحد مدیریت زمین به‌عنوان یکی از دستگاه‌هایی بوده که بیشترین همکاری را با این سامانه داشته است، گفت: فعالیت این سازمان در نخستین گام پیاده‌سازی و استقرار سامانه پنجره واحد مدیریت زمین در استان اصفهان که از فروردین سال ۱۴۰۱ شروع شده، کامل قابل‌دفاع بوده است. جعفری باعنوان اینکه فعالیت سازمان جنگل‌ها در زمینه استقرار سامانه پنجره واحد مدیریت زمین در سایر استان‌ها نیز همه‌جانبه استمرار یافته است، گفت: تمام استعلاماتی که از سمت پنجره واحد مدیریت زمین برای این سازمان ارسال می‌شود، به‌صورت الکترونیکی، بدون مراجعه حضوری و به‌طورکامل رایگان در کمترین زمان ممکن انجام می‌شود.‌

لزوم بکارگیری سامانه‌های هوشمند برای مقابله با مفاسد حوزه زمین

برخی معتقدند به‌دلیل شرایط فعلی فضای اقتصادی کشور، بازدهی زمین برای فعالیت‌های کشاورزی به‌نسبت سایر فعالیت‌ها بسیار پایین است؛ همین امر موجب شده سرمایه‌گذاران به دیگر کاربری‌های زمین سوق پیدا کنند.

 برهمین اساس، تصرفات و تغییرات کاربری غیرمجاز به یکی از متداول‌ترین تخلفات حوزه زمین در کشور تبدیل شده است که این امر تاثیر مستقیمی بر کشاورزی، اقتصاد و محیط‌زیست کشور دارد. این در حالی است که به‌زعم کارشناسان و مسئولان ذی‌ربط با بکارگیری برخی ابزارهای ضدفساد و هوشمندسازی فرآیند مقابله با زمین‌خواری، می‌توان تا حد زیادی از وقوع این‌گونه تخلفات جلوگیری کرد.

 به‌گفته مسعود منصور، رئیس اسبق سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، استقرار «سامانه پنجره واحد مدیریت زمین» به موازات طرح «کاداستر» می‌تواند ارتباط سیستمی و تبادل استعلامات بین‌دستگاهی به‌منظور مبارزه با زمین‌خواری را به‌شکل قابل‌توجهی تسهیل کند.

در همین راستا، براساس مصوبات ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی در آذر ۹۷، سازمان فناوری اطلاعات وابسته به وزارت ارتباطات، ظرف مهلت ۶ ماهه موظف به پیاده‌سازی سامانه مدیریت زمین شد. طی سال‌های اخیر، ضرورت پیاده‌سازی این سامانه که رسالت ضابطه‌مند کردن امور زمین در کشور را برعهده دارد، بارها از طرف رسانه‌ها گوشزد شده بود و نسبت به تاخیر متولیان در انجام تکالیف قانونی، انتقادات بسیاری انجام گرفت.

سخن پایانی

در حال‌ حاضر روند مجوزهای ساخت‌وساز و استعلامات حوزه زمین و مسکن با 2 مشکل اساسی روبه‌رو است؛ از یک طرف فقدان یک سیستم یکپارچه برای رصد و رهگیری مجوزها و استعلامات به‌منظور مقابله با مجوزهای غیرقانونی مشهود و قابل‌لمس و از طرف دیگر، نبود اعتبار کافی اسناد و پروانه‌های کاغذی موجب ایجاد بستر بروز تخلفاتی نظیر جعل سند می‌شود. به‌همین منظور، سامانه الکترونیکی «پنجره واحد مدیریت زمین» در دستور کار دولت قرار گرفت. در این بین، بسیاری بر این باور هستند که با ایجاد پنجره واحد مدیریت زمین میان دستگاه‌های اجرایی می‌توان از بروز فساد و جعل اسناد جلوگیری کرد.