مفهوم بهره‌وری در بخش مسکن را می‌توان از زوایای مختلف بررسی کرد و یکی از مهم‌ترین آنها بهره‌وری در بخش ساخت‌وساز است. از این منظر، بهره‌وری در مسکن به‌معنای امکان کسب سود از عملیات ساخت و ایجاد شرایط مناسب برای انباشت پایدار سرمایه در این بخش است. از این زاویه، نرخ بازدهی اقتصادی در 2 حوزه نرخ سودآوری نگهداری زمین و ساخت مسکن می‌تواند معیار سنجش بهره‌وری باشد. هر زمان که نرخ بازدهی ساخت مسکن بالاتر از معاملات زمین باشد، بهره‌وری در ساخت مسکن بهبود می‌یابد.

متاسفانه، ابزارها و سیاست‌های لازم برای افزایش بهره‌وری به‌صورت منسجم در یک دستگاه سیاست‌گذاری گردآوری نشده‌اند. به‌عنوان‌مثال، تصویب قوانین مالیاتی برای کاهش جریان سوداگرایانه در حوزه وزارت اقتصاد است، در حالی که سیاست‌های اعتباری توسط بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار تعیین می‌شود و مدیریت زمین نیز در دست مجموعه‌ای از دستگاه‌ها از وزارت مسکن تا شهرداری‌ها قرار دارد. از سوی دیگر، مداخلات غیرقانونی ناشی از قدرت‌های سیاسی و اقتصادی در نوع بهره‌برداری از زمین، وضعیت نظام مدیریت زمین را پیچیده‌تر کرده است.

در نتیجه، مجموعه‌ای از مشکلات مدیریتی مانع از عملکرد بهینه بخش مسکن شده است؛ اما اینکه چرا به بهره‌وری در بخش مسکن اهمیت داده نمی‌شود، سوالی است که باید از مسئولان پرسید. راهکارهای ارتقای بهره‌وری در بخش مسکن شامل نقش موثر دولت در بازار زمین شهری برای ایجاد ثبات، وضع مالیات بر عایدی سرمایه در بخش املاک و مستغلات برای کاهش معاملات سوداگرانه، تجمیع سیاست‌های حمایتی مسکن در یک دستگاه، ارتقای صنعت ساخت با تمرکز بر تولید انبوه مسکن و کاهش نوسانات نرخ زمین، ایجاد نظام تامین اعتبار مسکن متناسب با وضعیت گروه‌های کم‌درآمد و تلاش برای کاهش فعالیت‌های رانت‌جویانه در بازار زمین و مسکن از طریق عدم‌صدور مجوزهای رانتی است.

برای رفع موانع موجود و افزایش بهره‌وری مسکن، تجهیز حرفه‌ای سرمایه، استفاده بهینه از زمین‌های شهری و برنامه‌ریزی بلندمدت برای تامین مصالح ساختمانی باکیفیت پیشنهاد می‌شود. امید است با بهبود مدیریت ساخت‌وساز، ایجاد سیستم‌های مدیریت بهره‌برداری و نگهداری و آموزش و ارتقای مهارت‌ها و دانش فنی ساخت، بتوان بهره‌وری مسکن در کشور را افزایش داد.