زنگ خطر آتش‌سوزی که مهیب‌ترین و جدی‌ترین تهدید سالانه جنگل‌های فارس محسوب می‌شود، با شروع گرما به صدا درآمده و این استان درحال‌حاضر آماده رویارویی با آتش‌سوزی‌های احتمالی در تابستان ۱۴۰۲ شده است. هرچند به گفته مسئولان آمار آتش سوزی جنگل در سال‌های اخیر روند کاهشی داشته است و سال به سال از وقوع این حادثه‌ها کاسته می‌شود. در بهمن ۱۴۰۱ معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور اعلام کرد که آتش‌سوزی در عرصه‌های طبیعی و جنگلی به لحاظ تعداد و وسعت حادثه در ۹ ماهه سال ۱۴۰۱ به نسبت مدت مشابه سال گذشته ۷۰ درصد کاهش یافته است. با این حال همه ساله با شروع فصل گرما، مناطق وسیعی از جنگل‌های کشور دچار حریق می‌شود. در استان فارس نیز همزمان با آغاز فصل گرما بحران آتش‌سوزی به عنوان بزرگ‌ترین بحران و مهم‌ترین دغدغه دوستداران طبیعت گریبانگیر این استان پهناور مطرح می‌شود.طبق آمارها ۱۳.۴ میلیون هکتار عرصه جنگلی و ۸۰ میلیون هکتار عرصه مرتعی در کشور وجود دارد که ۲.۲ میلیون هکتار از کل جنگل‌های کشور در فارس واقع شده که برابر با حدود ۱۸ درصد از کل مساحت این استان است.

این در حالیست که حدود ۶۴ درصد آتش سوزی‌های سال ۱۴۰۰ کشور مربوط به استان فارس بود اما مسئولان و متولیان امر در سال ۱۴۰۱ از کاهش ۹۴ درصدی این گونه حوادث در سال ۱۴۰۱ خبر دادند. آنها معتقدند سال ۱۴۰۰ حدود ۷۰۰ فقره آتش سوزی در منابع طبیعی استان فارس رخ داد که این آمار در سال ۱۴۰۱ به حدود ۲۰۰ فقره رسید و وسعت آتش‌سوزی در عرصه‌های طبیعی نیز ۹۴ درصد کاهش یافت.امسال استان فارس در مقایسه با سال‌های گذشته با گرمای زودرس هوا روبه رو شده است. به گفته مدیرکل مدیریت بحران استانداری فارس در پی بارندگی‌های خوب امسال و پوشش گیاهی موجود احتمال بروز و افزایش آتش سوزی در منابع طبیعی این استان در فصل گرما زیاد است و از این رو نشست‌های متعددی طی ماه‌های اخیر برای آمادگی و مقابله با آن در سطح استان برگزار شده و دستگاه‌های اجرایی از جمله منابع طبیعی، محیط‌زیست و جهاد کشاورزی برای مقابله با آتش سوزی‌های احتمالی در آماده‌باش قرار دارند.این موضوع باعث شده فعالان محیط‌زیست و مسئولان در حوزه منابع طبیعی نیز با برنامه‌ریزی درست و مناسب همراه با دانش و آگاهی در مورد نحوه حفاظت از مراتع و ‏جنگل‌ها زمینه مقابله با آتش‌سوزی‌های احتمالی در جنگل‌ها و مراتع استان فارس را فراهم کنند.

نقش آموزش در کنترل و پیشگیری از آتش‌سوزی

برخی از صاحب‌نظران هم معتقدند آموزش نقش مهمی در کنترل و پیشگیری از آتش‌سوزی ایفا می‌کند و این امر مهم باید در شهرستان‌های مختلف استان در دستورکار قرار بگیرد. در واقع افزایش میزان حساسیت مردم به صیانت از جنگل‌ها عامل مهمی برای کاهش آتش‌سوزی به شمار می‌رود چراکه آموزش‌ موجب می‌شود تا فرهنگ صیانت و حمایت از طبیعت در میان مردم نهادینه و حساسیت مردم به نگهداری از این منابع بیشتر شود.

سیدکاظم موسوی، کارشناس ارشد آموزش، ترویج و مشارکت‌های مردمی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزدار استان فارس به ایرنا گفت: گرمای زوردس هوای فارس امسال نسبت به مدت مشابه در سال‌های گذشته به شدت محسوس است و استان فارس به واسطه شرایط آب و هوایی زودتر وارد فصل گرما شده است. طبیعی است که در چنین شرایطی گونه‌های مرتعی زودتر خشک می‌شوند و احتمال بروز آتش‌سوزی را بالا می‌برند.

وی آموزش را رکن اصلی مقابله با آتش‌سوزی جنگل‌ها دانست و گفت: ما آموزش را به عنوان مهم‌ترین راهکار برای کنترل و پیشگیری از آتش‌سوزی‌ها قلمداد می‌کنیم. بر همین اساس افزون بر برگزاری ۵ کارگاه در شیراز اقدام به برگزاری ۲۸ کارگاه در استان فارس کرده‌ایم. در واقع بیش از ۳۰ کارگاه در استان برگزار شده و تمام تلاش خود را به کار گرفتیم که مناطق بحرانی به ویژه شهرستان‌های جنوب استان را در اولویت قرار دهیم.

این مدرس دوره‌های حریق گفت: درحال‌حاضر از تجهیزات و امکانات بهتر و بیشتری نسبت به سال گذشته برخوردار هستیم و تعداد بسیاری دمنده اطفای حریق خریداری و میان بهره‌برداران توزیع شده است. به عنوان مثال در همین هفته حدود ۱۰ دستگاه دمنده صورت‌جلسه و به دهیاران بخش ارژن تحویل داده شده تا در صورت بروز حادثه آتش‌سوزی در این منطقه آمادگی لازم را برای مقابله با آن داشته باشند. این در حالیست که هر دستگاه دمنده توان و ظرفیت بین ۳۰ تا ۴۰ نفر نیروی انسانی را دارد.

مجهز شدن تمام استان به تجهیزات مهار آتش

وی تاکید کرد: هم‌اکنون تمام استان به تجهیزات و امکانات مهار آتش مجهز شده و در شهرستان‌های مختلف به ویژه در لارستان یک دمنده در اختیار هر دامدار و یا عشایر قرار گرفته است. همچنین تعداد قرقبان‌ها در مناطق بحرانی و مستعد حریق افزایش یافته و تعدادی تفاهمنامه با کارخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی مختلف برای خریداری تجهیزات مورد نیاز منعقد و از ظرفیت خیرین هم در این زمینه بهره گرفته شده است.

موسوی با اشاره به شعاری مبنی بر اینکه «اگر زبان آتش را بلد باشیم می‌توانیم زبانه‌های آتش را مهار کنیم» بیان کرد: در طول این سال‌ها بحث آموزش برای کنترل و پیشگیری از آتش‌سوزی بسیار تاثیرگذار بوده و هست. بنایراین امسال هم برگزاری دوره‌های آموزشی را از اواخر فروردین‌ماه آغاز کردیم. این در حالیست که این دوره‌ها در سال‌های گذشته از اواخر فروردین‌ماه شروع می‌شد.

افزایش بارندگی و پوشش گیاهی

وی با بیان اینکه هر سال آمار آتش‌سوزی نسبت به تعداد آتش‌سوزی و مساحتی که در آن حادثه آتش‌سوزی رخ داده محاسبه می‌شود، گفت: در سنوات گذشته به واسطه خشکسالی احتمال آتش‌سوزی کمتر بود اما سال گذشته و امسال با وضعیت متفاوت‌تری روبه رو هستیم و بارندگی‌ها موجبات افزایش پوشش گیاهی را در استان فراهم کرده و احتمال خطر آتش‌سوزی بیشتر است. با این حال سعی کردیم با ارائه آموزش به اقشار مختلف جامعه از دانش‌آموزان گرفته تا بهره‌برداران و دهیاران آمادگی لازم را برای مقابله با آتش‌سوزی‌های احتمالی ایجاد کنیم.

موسوی افزود: خوشبختانه سایت همیار طبیعت هم بسیار فعال بوده و تعداد افراد قابل توجهی در این سایت ثبت‌نام کردند. استان فارس در سال ۱۴۰۱ به لحاظ تعداد همیاران طبیعت از رتبه دوم در کشور بهره می‌برد. بدون شک امسال می‌توانیم در این حوزه به رتبه اول کشوری نائل شویم.

در طبیعت آتش روشن نکنید

وی ادامه داد: همزمان با گرم شدن هوا علوفه‌ها و درختان خشک می‌شوند که احتمال آتش سوزی‌های بسیار بزرگ در مراتع و جنگل‌ها به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد، به گونه‌ای که ممکن است با کوچک‌ترین جرقه، آتش با سرعت زیادی در سطح وسیعی از عرصه‌های منابع طبیعی گسترش پیدا کند و منجر به خسارت‌های جانی، مالی و از دست رفتن پوشش گیاهی شود. بنابراین لازم است گردشگران تا جای ممکن از آتش روشن کردن در طبیعت بپرهیزند یا در جاهایی که پوشش گیاهی وجود ندارد آتش روشن کنند.

وی با بیان اینکه استفاده از اجاق‌های سنگی هم می‌تواند کمک شایانی به جلوگیری از آتش‌سوزی در طبیعت کند، گفت: همزمان با فصل برداشت محصولات زراعی از جمله گندم و جو و سایر محصولات در اراضی کشاورزی کاه و کلش به‌جای مانده در زمین‌ها توسط کشاورزان به آتش کشیده می‌شود که این امر نیز افزون بر اینکه موجب آلودگی هوا و خطرات زیست محیطی و آسیب به زمین می‌شود باعث آتش‌سوزی در عرصه‌های طبیعی و جنگلی هم خواهد شد.

آتش‌سوزی در جنگل‌های زاگرس

موسوی با اشاره به اینکه باید قدر منابع طبیعی و محیط‌زیست را بدانیم چراکه منابع طبیعی بستر حیات و توسعه پایدار استان است، گفت: بحث آتش‌سوزی‌ها در استان فارس باید مورد توجه قرار بگیرد و از آتش‌سوزی‌های عمدی جلوگیری شود.

کارشناس ارشد آموزش، ترویج اداره کل منابع طبیعی و آبخیزدار استان فارس اظهار کرد: درحال‌حاضر بخش عمده‌ای از این آتش‌سوزی‌ها در جنگل‌های زاگرس رخ می‌دهد. این در حالیست که جنگل‌های زاگرس با گستردگی در ۱۱ استان کشور و با ۶ میلیون هکتار مساحت، ۴۰ درصد جنگل‌های ایران را تشکیل می‌دهند و حوزه زاگرس تامین‌کننده بیش از ۳۰ درصد آب شرب کشور است و اگر این عرصه طبیعی از بین برود با مشکلات بسیاری در تامین آب مواجه خواهیم شد.

سخن پایانی

با توجه به اینکه استان فارس به دلیل برخورداری از اقلیم آب و هوایی ویژه، گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری را در خود جای داده به عنوان یکی از غنی‌ترین عرصه‌های زیست‌محیطی کشور به شمار می‌رود. از این‌رو حفظ و نگهداری از این عرصه‌های طبیعی، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مردم فارس، به ویژه فعالان محیط‌زیست و حامیان طبیعت در این استان محسوب می‌شود که باید تدابیر لازم به منظور حراست از این ذخایر و منابع ارزشمند اتخاذ شود.