بر اساس آمار در سال ۱۴۰۰ حدود ۳۰ هزار دستگاه خودرو اسقاط شد در حالی که این رقم در سال ۱۴۰۱ از ۴۰ هزار گواهی اسقاط فراتر رفته است با این وجود به نظر می‌رسد سال ۱۴۰۲ سال بهتری برای حوزه اسقاط خودروهای فرسوده باشد و رشد بهتری را در زمینه صدور گواهی اسقاط شاهد باشیم. در مرحله دوم فروش یکپارچه خودروها، طرح جایگزینی خودروهای فرسوده هم به دو طرح ویژه متقاضیان عادی و طرح جوانی جمعیت (ویژه مادران) اضافه شد تا اجرای طرح اسقاط خودروهای فرسوده تسریع شود. در آخرین اخبار نیز سازمان ایدرو اعلام کرده؛ آن دسته از برندگان طرح‌های جایگزینی خودروهای فرسوده که برای تحویل خودرو فرسوده خود به مراکز اسقاط مراجعه می‌کنند، نیازی به ارائه وکالتنامه به نام خودروسازان ندارند.

بررسی درخواست خارج از صف انتظار

طبق اعلام وزارت صنعت، معدن و تجارت، دارندگان خودروهای فرسوده که در طرح جایگزینی خودروهای فرسوده در مرحله دوم فروش یکپارچه قرار دارد، در صف انتظار خودروهای طرح عادی قرار نمی‌گیرند و با متقاضیان عادی قرعه‌کشی نوبت‌دهی نمی‌شوند، بنابراین در زمان کوتاه‌تری می‌توانند محصول خود را دریافت کنند. در این طرح که همه شرایط عمومی و اختصاصی همچون داشتن گواهینامه رانندگی معتبر، عدم خرید یا تحویل خودرو از خودروسازان داخلی در ۴۸ ماه گذشته، هر کدملی یک دستگاه و… لحاظ می‌شود و طبق تاکید مدیر سامانه یکپارچه تخصیص خودروها، تعریف حساب وکالتی و مسدود کردن ۱۰۰ میلیون تومان در این حساب هم پیش‌شرط اصلی است. متقاضیان طرح جایگزینی خودروهای فرسوده در یک گروه، جدا از متقاضیان عادی قرار خواهند گرفت و قرعه‌کشی نوبت‌دهی میانشان انجام و اولویت‌بندی می‌شوند.

تنها تفاوت آن با دو طرح دیگر یعنی عادی و مادران این است، به‌طبع شرط پلاک انتظامی فعال به‌نام متقاضی، محدودیت نیست؛ اما باید در نظر داشت که متقاضیانی می‌توانند در این طرح شرکت کنند که خودروی فرسوده آنها مدل ۱۳۸۵ یا قبل از آن باشد و بایستی پلاک و سند خودرو فرسوده به نام خود متقاضی باشد.

دستور جدید ایدرو به مراکز اسقاط

محمد حیدری پاشاکی با بیان اینکه آن دسته از برندگان طرح‌های جایگزینی خودروهای فرسوده که برای تحویل خودرو فرسوده خود به مراکز اسقاط مراجعه می‌کنند، نیازی به ارائه وکالتنامه به نام خودروسازان ندارند، اظهارکرد: متاسفانه برخی مراکز اسقاط از برندگان طرح‌های جایگزینی خودروهای فرسوده درخواست تعهدنامه یا دریافت وکالت به نام خودروسازان می‌کنند که تاکید می‌شود هیچ نیازی به دریافت این مدارک نیست.

بر اساس اعلام سازمان گسترش و نوسازی صنایع (ایدرو)، مدیر اجرایی ستاد نوسازی ناوگان و اسقاط خودروهای فرسوده درباره مراحل مراجعه برندگان طرح‌های جایگزینی خودروهای فرسوده گفت: برندگان این طرح‌ها باید به ستاد نوسـازی ناوگان و اسقاط خودروهای فرسوده به نشانی nnhk.ir مراجعه و پس از ثبت‌نام در سایت مذکور و انتخاب مرکز اسقاط مورد نظرشان باید به همراه خودرو و مدارک مربوطه به مرکز اسقاط انتخاب شده برای تحویل و اسقاط خودرو خود مراجعه کنند. وی خاطرنشان کرد: اسقاط خودرو فرسوده باید به نام مالک خودرو فرسوده صرفا انجام شده و تنها به نام وی در سامانه ستاد ثبت شود.

پرداخت ارزش لاشه خودرو به مالکان

مدیر اجرایی ستاد نوسازی ناوگان و اسقاط خودروهای فرسوده گفت: مراکز اسقاط مکلفند ارزش لاشه خودرو فرسوده را به مالکان پرداخت کنند.

 محمد حیدری پاشاکی افزود: متقاضیانی که در طرح جایگزینی خودروهای فرسوده شرکت کرده و در قرعه‌کشی شرکت‌های خودروساز برنده شده‌اند باید به ستاد نوسازی ناوگان و اسقاط خودروهای فرسوده به نشانی nnhk.ir مراجعه کنند. وی گفت: این دسته از متقاضیان پس از ثبت‌نام در سایت مذکور و انتخاب مرکز اسقاط مورد نظرشان باید به همراه خودرو و مدارک مربوطه به مرکز اسقاط انتخاب شده برای تحویل و اسقاط خودرو خود مراجعه کنند.

مدیر اجرایی ستاد نوسازی ناوگان و اسقاط خودروهای فرسوده تصریح کرد: مراکز اسقاط مکلفند پس از اسقاط خودرو متقاضیان، ارزش لاشه خودرو فرسوده را به حساب مالکان خودروهای فرسوده واریز کنند.

وی خاطرنشان کرد: درصورتی‌که مرکز اسقاط از پرداخت وجه لاشه خودرو به مالک خودرو فرسوده خودداری کند تخلف بوده و مالکان می‌توانند از طریق سامانه ۱۲۴ طرح شکایت کنند. حیدری تاکید کرد: ستاد نوسازی ناوگان و اسقاط خودروهای فرسوده در صورت بروز این تخلف، ضمن برخورد با مراکز اسقاط متخلف، آنها را از طرح جایگزینی خودروهای فرسوده حذف می‌کنند.

کاهش آلودگی هوا با اسقاط خودروهای فرسوده

حسین احمدی کیا، عضو گروه پژوهش آلودگی هوا پژوهشکده محیط‌زیست دانشگاه اصفهان معتقد است؛ خودروهای فرسوده سهم زیادی در آلودگی هوای شهرهای ایران و دنیا دارند. خودروهای سبک و سنگین جدید امریکایی در مقایسه با مدل‌های ۱۹۷۰ تقریبا ۹۹ درصد آلایندگی کمتری دارند. ارتقای فناوری در محفظه احتراق و اجزای آن، سیستم مدیریت الکترونیک خودرو، سیستم تزریق سوخت، آیرودینامیک خودرو، کاهش وزن خودرو، نوع لنت و تایر و... تاثیر بسیار زیادی در کاهش آلودگی هوا ایجاد کرده‌اند.

 وی افزود: بنابراین صرف آنکه یک خودرو نو و جدید باشد، اما از فناوری قدیمی استفاده کند، لزوما منجر به کاهش آلودگی هوا نخواهد شد. برخی خودروهای پرتیراژ داخلی بیش از ۲۰ سال است که تولید می‌شوند و فاقد فناوری‌های به روز هستند.

احمدی کیا افزود: بر اساس ماده ۸ قانون هوای پاک، خودروهای سواری شخصی با عمر ۲۵ سال، سواری دولتی با عمر ۱۵ سال، تاکسی با عمر ۱۰ سال، مینی‌بوس با عمر ۱۵ سال، اتوبوس درون شهری با عمر ۱۰ سال، اتوبوس برون‌شهری با ۱۵ سال، کامیون و کشنده با ۲۵ سال عمر، وانت با ۱۵ سال، موتورسیکلت با ۱۰ سال و سایر وسایل نقلیه با گذشت ۲۵ سال از تاریخ ساخت به‌عنوان خودروی فرسوده و از رده خارج محسوب می‌شوند. اما این قانون توسط دیوان عدالت اداری باطل شد زیرا یک خودروی فرسوده توانسته بود استاندارد آلایندگی را پاس کنند. به گفته این کارشناس محیط‌زیست از نظر فنی، خودروی فرسوده به خودرویی اطلاق می‌شود که استانداردهای ایمنی، مصرف سوخت و آلایندگی را نداشته باشد. بنابراین سن خودرو معیار مناسبی برای فرسودگی نیست اما باید توجه داشت که مراکز معاینه فنی در ایران و حتی در بسیاری از کشورها شاید از نظر انتشار آلاینده‌ها و مصرف سوخت بتوانند معیار فرسودگی را تعیین کنند اما از نظر ایمنی قطعات نمی‌توانند فرسودگی آنها را به‌دست آورند. وسایل نقلیه بی‌کیفیت به دلیل نقص مکانیکی و ایمنی ممکن است به تصادفات مرگبار و یا صدمات جدی منجر شوند. بنابراین سن، معیار کاربردی مناسبی برای فرسودگی خودروها است. عضو گروه پژوهش آلودگی هوا پژوهشکده محیط‌زیست دانشگاه اصفهان افزود: تجربه کشورهای توسعه یافته نشان می‌دهد که وظیفه از رده خارج کردن خودروهای فرسوده بر عهده خودروسازان است. خودروسازان با ارائه وام، برنامه‌ها و تخفیف‌های ویژه در محصولات جدید، مالکان خودروهای فرسوده را مجاب به تعویض خودروهای قدیمی خود با خودروهای جدید می‌کنند. متاسفانه تصدی دولت و انحصاری بودن تولید خودرو و لابی آنها موجب شده است که خودروسازان داخلی نه تنها در ارتقای فناوری خودروها تلاش نکنند بلکه خودروها را به دشواری و با هزینه زیاد در اختیار مصرف‌کنندگان قرار دهند.

سخن پایانی

آبان سال ۱۴۰۰ قانون ساماندهی صنعت خودرو در مجلس به تصویب رسید و پس از برخی اصلاحات در نهایت در خرداد ۱۴۰۱ از سوی مجلس شورای اسلامی ابلاغ شد؛ قانونی که در بند ۱۰ آن به‌ صراحت به موضوع اسقاط خودروهای فرسوده پرداخته است و وظایفی را برای خودروسازان در حوزه اسقاط تکلیف می‌کند. اصلاح قانون اسقاط خودروهای فرسوده و تاخیر در ابلاغ آیین‌نامه اجرایی آن در شرایطی انجام گرفت که گزارش‌ها و مطالعات نشان می‌دهد سهم بالایی از آلودگی هوا مربوط به منابع متحرک به‌خصوص خودروها و وسایل نقلیه موتوری است و در این بین حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد از آلودگی منابع متحرک در شهری مانند تهران مربوط به خودروهای فرسوده است.