رشد اقتصاد با سرمایه‌گذاری درزیرساخت‌ها
علی‌اصغر زرگر- کارشناس اقتصاد سیاسی و نفت
در چند سال اخیر به‌دلیل افزایش تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، فروش نفت با سختی‌های متعددی همراه بود و شاهد کاهش چشم‌گیر مبادلات این حوزه بودیم.
متاسفانه نقطه اتکای اقتصاد کشور سال‌ها بر پایه فروش نفت بوده و حتی در شرایط تحریم نیز این روند تغییری نکرده است. در چند مدت اخیر نیز اخباری مبنی بر بهبود روابط بین‌المللی ایران شنیده شده که در پی آن درباره رفع موانع و محدودیت‌های صادرات نفت گمانه‌زنی می‌شود.
درباره شرایط اقتصادی پس از بهبود روابط سیاسی، باید به چند نکته توجه ویژه داشت. نخستین مورد، تسهیل روند صادرت و گسترش بازار جهانی برای نفت ایران است، چراکه در سال‌های اخیر با عدم‌حضور ایران در بسیاری از بازارهای جهانی، کشورهای دیگر جایگزین نفت ایران شده و بازیابی بازارها همواره از مسائل و چالش‌های مهم برای ما است.
حتی بنا بر عقیده برخی کارشناسان، ممکن است تعدادی از بازارهای مهم صادراتی نفت، به ایران بازنگردند. مورد دوم نیز بحث انتقال پول فروش نفت و دسترسی به این منابع مالی است.
به عبارتی علاوه بر اهمیت فروش و بازپس‌گیری بازارهای صادراتی، بازگشت و هزینه‌کرد درآمدهای حاصل از فروش نفت از اهمیت زیادی برخوردار است. باید درآمدهای فروش نفت بازگشته و به خزانه دولت واریز شوند.
مسئله دسترسی ایران به منابع مالی خود یکی از مسائل مهمی است که نباید به سادگی از کنار آن گذشت.
درآمدهای نفتی یا باید به صورت نقد و منابع ارزی وارد شده و با تبدیل آن به ریال، در صندوق توسعه ملی واریز شوند. در ادامه این منابع به‌دست آمده صرف هزینه‌ها و پروژه‌های مختلف داخلی شوند.
علاوه بر آن، درآمدهای حاصل از فروش نفت را می‌توان در حساب‌های ارزی در دیگر کشورها ذخیره و برای سایر هزینه‌های تعاملات و تجارت بین‌المللی ایران هزینه کرد.
در سال‌هایی که با افزایش تحریم‌ها علیه کشور مواجه بودیم، پول نقد به سختی وارد می‌شد و به عبارتی ایران حتی اگر می‌توانست نفت خود را بفروشد، نمی‌توانست از درآمدهای آن به‌طور مستقیم استفاده کند.
بنابراین پیش از پیش‌بینی برای آینده اقتصادی ایران با افزایش فروش نفت، باید بسترهای ورود، ذخیره و هزینه‌کرد این درآمدها به طور دقیق مشخص شود. از سویی دیگر باید به این نکته توجه داشت که افزایش تولید و فروش نفت، تنها وابسته به مسائل سیاسی و تحریمی نیست و موارد دیگری در این موضوع دخیل هستند.
نبود زیرساخت‌های مناسب برای توسعه فعالیت‌های مربوط به اکتشاف و تولید نفت، مهم‌ترین دغدغه‌ای است که باید به آن توجه شود.
براساس شرایط فعلی، زیرساخت‌های نفتی و تولیدات این حوزه در کشور نیاز به بازسازی و توسعه داشته و این امر بدون سرمایه‌گذاری مناسب و کلان امکان‌پذیر نیست.
اگر برای زیرساخت‌ها و صنعت نفت در راستای بهبود و بازسازی سرمایه‌گذاری نشود، تولید نفت روندی کاهشی به خود گرفته و حتی با رفع شدن تحریم‌های نفتی و بهبود روند دریافت درآمدهای حاصل از فروش نفت، نمی‌توان توسعه یا رشدی را در اقتصاد نفتی کشور شاهد بود.
بنابراین بدون سرمایه‌گذاری و توسعه زیرساخت‌ها، حتی در صورت بازگشت به برجام و رفع تحریم‌ها، صادرات نفت به‌دلیل پایین بودن میزان تولید افزایش نخواهد یافت و اقتصاد نفتی ما با بحران‌ها و مشکلاتی به مراتب بیشتر از امروز مواجه خواهد بود.
