افزایش سریع جمعیت، گسترش شهرنشینی، کمبود فرصت‌های شغلی، فشار جمعیت بر منابع طبیعی و ناکامی در ایجاد و گسترش صنایع متوسط و بزرگ در کشور ما باعث شد که دولتمردان راهبرد صنعتی‌سازی را در برنامه‌های توسعه خود مدنظر قرار دهند. در این رابطه تاکید بر صنایع کوچک، شهرک‌های کوچک صنعتی و تمرکززدایی از فعالیت‌های صنعتی مورد توجه قرار گرفت و امروز شاهد ایجاد شهرک‌های صنعتی در نقاط مختلف کشور هستیم. شهرک‌های صنعتی قلب اقتصاد هر استانی به شمار می‌روند و با هدف استقرار سازماندهی‌شده صنایع و با توجه به مزیت‌های نسبی تولیدی مناطق در چارچوب راهبردها و سیاست‌های توسعه صنعتی گسترش می‌یابند که در هر منطقه در دوران تحول و نوسازی نهادها و بنیادهای اقتصادی از جایگاه خاصی برخوردار هستند و نقش و عملکرد این شهرک‌ها در بهبود وضعیت اقتصادی می‌تواند رشد روزافزونی را رقم بزند. اما با وجود اینکه ایجاد و گسترش شهرک‌های صنعتی می‌تواند از طریق ایجاد تنوع و افزایش اشتغال و درآمد، افزایش ارزش افزوده، گسترش فرهنگ صنعتی، نقش موثری در توازن و تعادل شهر و حاشیه شهر‌ها داشته باشد، به دلایل بسیاری دچار چالش شده و به حاشیه رفته؛ صمت در این گزارش به مشکلات صنایع کوچک مستقر در شهرک‌های صنعتی برخی از استان‌های کشور پرداخته است.

تامین زمین، دغدغه‌ صنعتگران دزفول

مدیر شهرک‌ها و نواحی صنعتی دزفول نیز با ارائه گزارشی از وضعیت این شهرک‌ها بیان کرد: برای تامین زمین مشکل اساسی در دزفول وجود دارد زیرا دوسوم زمین‌های این شهرستان کوهستانی است که باید اصلاح شوند ضمن اینکه زمین‌های دزفول اغلب معارض دارند از این رو با توجه به محدودیت زمین به دنبال زمین‌هایی با قابلیت صنعتی شدن هستیم. عباس سقای لوریان با بیان اینکه دزفول دارای چهار شهرک صنعتی، یک ناحیه صنعتی دایر و یک ناحیه غیردایر است، افزود: ناحیه صنعتی سردشت دزفول با ۱۰۰ درصد ظرفیت فعالیت می‌کند و شهرک‌ صنعتی شماره یک دزفول با ۴۰ هکتار، شهرک صنعتی شماره ۲ با ۱۱۰ هکتار، شهرک صنعتی شماره سه با حدود ۱۰ هکتار و شهرک صنعتی شماره چهار با حدود ۸۲ هکتار در اختیار صنعتگران است. وی با اشاره به وجود ۳۴۸ قرارداد واگذاری زمین در کل شهرک‌های صنعتی نواحی صنعتی دزفول گفت: ۹۰ درصد این واحدها فعال و بقیه در حال فسخ قرارداد یا جایگزینی هستند.

ظرفیت تکمیل است

سقای لوریان با تاکید بر اینکه اکنون ظرفیت شهرک‌های صنعتی دزفول تکمیل شده و زمین برای واگذاری وجود ندارد، بیان کرد: زمین واحدهایی که امکان ادامه کار ندارند، پس گرفته می‌شود. مدیر شهرک‌ها و نواحی صنعتی دزفول با بیان اینکه زمین شهرک صنعتی شماره یک به دلایل مختلف امکان توسعه ندارد، افزود: توسعه شهرک صنعتی شماره ۲ نیز به دلیل وجود معارض امکان‌پذیر نیست.

بحران آب

به گفته وی، شهرک صنعتی شماره یک و ۲ نیز با بحران آب مواجه هستند، با طرح‌های مسکنی فعلا مشکل حل شده اما برای رفع اساسی مشکل قرار است چاه‌هایی در جاده شوشتر حفر شود. خط انتقال آب به علت نبود بودجه فقط تا ابتدای جاده شوشتر آمده ولی تا این مشکل حل نشود بحران آب جاده شوشتر تداوم خواهد یافت؛ واحدهای صنعتی مشکل مخابراتی نیز دارند که برای حل این مشکل شبکه فیبر نوری در شهرک صنعتی شماره یک اجرا شده و در شهرک شماره ۲ در حال اجرا است. شهرک صنعتی شماره چهار به گفته او در دهه ۸۰ بیش از ۳۰۰ هکتار زمین داشت که سه قطعه شده و ۱۶۴ هکتار آن به شهرک‌های صنعتی رسید ولی با اختلافات پیچیده‌ای که بین معاونت اقتصادی استانداری خوزستان، نیروی زمینی سپاه و شرکت شهرک‌های صنعتی خوزستان در سال‌های اخیر اتفاق افتاد عملا ۸۲ هکتار به شهرک‌های صنعتی اختصاص یافت. مدیر شهرک‌ها و نواحی صنعتی دزفول همچنین از اعطای ۲ سهمیه برای راه‌اندازی شهرک فناوران در استان خوزستان خبر داد و بیان کرد: با پیگیری‌های انجام شده یک سهمیه برای دزفول گرفتیم به همین منظور، زمین قبلی پتروشیمی با ۲۶۰ هکتار به ساخت شهرک فناوران اختصاص یافت.

وضعیت زیرساخت‌های شهرک‌های صنعتی

وی همچنین درخصوص وضعیت زیرساخت‌های این شهرک‌ها بیان کرد: زیرساخت‌های شهرک‌های صنعتی شماره یک و ۲ دزفول تکمیل و شهرک شماره سه در حال تکمیل است؛ زیرساخت‌های آب و برق اجرا شده اما عملیات گازرسانی انجام نشده است. به گفته سقای لوریان، زیرساخت‌های شهرک صنعتی شماره چهار نیز در حال تکمیل است و گاز، برق، آسفالت، روشنایی و عملیات مخابرات اجرا شده‌اند؛ خیابان‌های فرعی در حال آسفالت هستند اما شبکه فاضلاب هنوز تکمیل نشده است. زیرساخت‌های ناحیه صنعتی سردشت دزفول نیز بنا به گفته او تکمیل شده و عملیات آسفالت و گازرسانی با تخصیص اعتبار در حال انجام است. مدیر شهرک‌ها و نواحی صنعتی دزفول اظهار کرد: سال گذشته حدود ۲ هزار و ۷۰۰ میلیارد ریال برای تامین زیرساخت‌های شهرک‌های صنعتی هزینه شد؛ امسال نیز ۲ برابر این اعتبار برای تامین زیرساخت‌های این شهرک‌ها هزینه شده است.وی افزود: ۲۰۰ میلیارد ریال بودجه نفت نیز با تلاش فرماندار و نماینده امسال گرفته شد که در قالب طرح‌های زیرساختی در شهرک‌های صنعتی هزینه می‌شود.

چالش صنایع کوچک قزوین

استاندار قزوین مهم‌ترین چالش پیش روی صنایع کوچک استان را تامین نقدینگی و سرمایه در گردش خواند و گفت: قرارشده با حمایتی که صندوق ضمانت صنایع کوچک انجام می‌دهد، تامین وثیقه و ضمانت بانکی برای اعطای تسهیلات به صنایع کوچک تقویت شود.

محمدمهدی اعلایی ضمن بیان این مطلب افزود: استان قزوین ترکیبی از فعالیت صنعتی صنایع بزرگ و کوچک است. یعنی در کنار صنعت‌گرانی که در اندازه بزرگ در سطح ملی تولیدات خود را عرضه می‌کنند، صنایع کوچک ما یا بالنده‌اند یا در مسیر بالندگی قرار دارند.

وی با بیان اینکه نقش صنایع کوچک در ایجاد اشتغال و فرصت‌های پایدار شغلی بیشتر است، اضافه کرد: همچنین میزان تاب‌آوری اقتصادی صنایع کوچک در مقابل تنگناها و تکانه‌های اقتصادی بالاتر است و مدیران و متولیان اقتصادی استان قزوین به همان میزان و بیشتر از آن میزانی که توجه به صنایع بزرگ دارند، باید نسبت به صنایع کوچک توجه داشته باشند.

وی هدف اصلی از برگزاری نمایشگاه تخصصی صنایع کوچک را ظرفیت‌سازی برای عرضه محصولات آنها دانست و گفت: صنایع کوچک باید در کنار هم قرار بگیرند و با ایجاد انجمن‌ها و خوشه‌ها بتوانند توان خود را برای حضور در بازارها و تامین نیازهای مشترک‌شان مضاعف کنند. ما هم در استان قزوین برای توسعه این فعالیت‌ها در کنار صنایع کوچک به ویژه خوشه‌های صنعتی خواهیم بود.

مزیتی به نام خوشه‌های صنعتی

اعلایی ادامه داد: خوشه‌های صنعتی با توجه به مزیت‌های موجود استان قزوین شکل گرفتند و تقویتشان می‌تواند نقش صنایع کوچک استان را ارتقا دهد و به تولید محصولات اولویت‌دار و مزیت‌دار استان کمک کند.

استاندار قزوین مهم‌ترین چالش پیش روی صنایع کوچک استان را تامین نقدینگی و سرمایه در گردش دانست و گفت: همچنین این صنایع برای بازاریابی، بازارسازی و بازرسانی به کمک نیاز دارند و با تامین سرمایه در گردش و کمک به بازاریابی و بازارسازی می‌توانیم کمک‌کار صاحبان صنایع کوچک استان قزوین باشیم.

اعلایی افزود: اصولا خوشه‌های صنعتی با این هدف شکل می‌گیرند که بتوانند بازارسازی و بازاررسانی را برای صنایع کوچک انجام دهند و در عین حال ما هم حمایت‌های اولویت‌دار تسهیلاتی را به سمت‌وسویی می‌بریم که صنایع کوچک موفق بتوانند از این تسهیلات در راستای تامین سرمایه در گردش استفاده کنند.

وی ادامه داد: قرارشده با حمایتی که صندوق ضمانت صنایع کوچک انجام می‌دهد، تامین وثیقه و ضمانت بانکی برای اعطای تسهیلات به صنایع کوچک تقویت شود و در کنار این هم شبکه بانکی استان قزوین را توجیه ‌شده که حمایت لازم را در راستای تامین سرمایه در گردش این واحدها داشته باشد.

تفکیک سرمایه در گردش از تسهیلات

اعلایی یادآور شد: البته با همگرایی، در کنار هم قرار گرفتن و ایجاد زنجیره و رفتن به سمت تامین اعتباری درون زنجیره می‌توانیم تامین سرمایه در گردش را از تسهیلات بانکی منفک کنیم و باید برای تحقق این موضوع در استان برنامه داشته باشیم. در واقع گردش برات در زنجیره می‌تواند جایگزین اخذ تسهیلات باشد که از این موارد نویی است که الان در کشور در دستور کار قرار گرفته است.

وی اضافه کرد: تامین اعتبار در داخل زنجیره یکی از روش‌های تامین مالی است که اگر زنجیره‌ها خوب در استان شکل بگیرند، این روش را هم در دستور کار قرار خواهیم داد تا زمینه تامین اعتبار درون زنجیره اتفاق بیفتد که خیلی مرتبط با بانک نیست.

شرط توسعه شهرک‌های صنعتی خراسان رضوی

مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی خراسان رضوی گفت: در ایجاد و توسعه شهرک‌های صنعتی در استان چالش‌هایی ازجمله تامین زمین در مشهد، ایجاد شهرک جدید، فرسودگی شهرک‌های خدماتی و افزایش هزینه‌های انشعابات وجود دارد؛ ضمن اینکه هزینه هرکیلو وات برق چندین برابر نرخ زمین است.

جعفر فرشچی‌طوسی گفت: باید درصدی از مالیات‌ برارزش‌افزوده واحدهای صنعتی به شرکت‌های خدماتی به منظور نوسازی تاسیسات و مدیریت این شهرک‌ها تخصیص یابد. وی باتوجه به اینکه توسعه صنعت دانش‌بنیان استان یکی از ارکان اساسی حمایت از صنایع کوچک است، بیان کرد: در راستای بیانیه گام دوم انقلاب کارهای خوبی در شناسایی واحدهای مستعد دانش‌بنیان و... در استان آغاز شده و امیدواریم این واحدها با کمک دستگاه‌های مربوطه به سمت دانش‌بنیان‌ هدایت شوند. فرشچی‌طوسی درخصوص تامین موانع مالی واحدهای تولیدی؛ اظهار کرد: مشکل اصلی فعال‌سازی واحدهای راکد در تامین سرمایه در گردش یا سرمایه ثابت است و چگونگی استفاده از آن موضوعی است که باید به صورت خاص در استان پیگیری شود و از ظرفیت کمیسیون حمایت قضایی و بانک‌های استان برای حل مشکلات قضایی و مالی واحدهای راکد استفاده کند و همچنین پایش واحدهای راکد در استان به‌عنوان یک اولویت اصلی ادامه دارد.

سخن پایانی

به گفته بسیاری از کارشناسان، شهرک‌های صنعتی برای پذیرش سرمایه‌گذاران آماده هستند و به گفته دولتمردان حمایت‌های متعددی برای سرمایه‌گذاران صنعتی مستقر در شهرک‌های صنعتی اعمال می‌شود. با این همه فعالان این واحدهای تولیدی معتقدند بسیاری از واحد‌های صنعتی به متروکه‌ای از آهن قراضه‌ها تبدیل شده‌اند. به علاوه اینکه کارگاه‌های تولیدی و صنعتی در چند سال اخیر همواره با مشکلات نقدینگی و سرمایه در گردش مواجه بوده‌اند. بنابراین برای حمایت از این بخش مهم اقتصاد باید گام‌های جدی‌تری برداشت.