جمعی از کسب‌وکارهای آنلاین سفر در اعتراض به کاهش دستوری کارمزد شرکت‌های آنلاین فعال در فروش بلیت اتوبوس و ایجاد انحصار و محدود و مسدودسازی خدمات، از توقف و کاهش فروش آنلاین بلیت اتوبوس از مبدأ تهران تا اطلاع ثانوی خبر دادند.

اختلاف نظر در مورد مبلغ کارمزد

بنا بر اخبار منتشرشده انجمن شرکت‌های مسافربری ۲۰ دی ۱۴۰۰ به شرکت‌های مسافربری و آژانس‌ها اطلاع داده کارمزد فروش اینترنتی بلیت را به ۲ درصد کاهش داده، در حالی که برخی کسب‌وکارهای آنلاین گفته‌اند مبلغ کارمزد قبلا ۳ تا ۵ درصد بوده و با کاهش کارمزد و وجود هزینه‌های پشتیبانی و خدمات و ضررهای مالی گاه و بیگاه، فروش اینترنتی بلیت اتوبوس جذابیتی نخواهد داشت.

از یک سو شرکت‌های آنلاین فروش بلیت اتوبوس معتقدند درصدهای سود قبلی نیز قابل‌قبول نبوده و کاهش این درصد، کسب‌وکار را زیان‌ده می‌کند و از سوی دیگر دست‌اندرکاران کانون انجمن‌های صنفی شرکت‌های حمل‌ونقل مسافر معتقدند پرداخت سود فعلی نیز فشار زیادی به شرکت‌های حمل‌ونقل وارد می‌کند. باتوجه به شرایط موجود و حساسیت موضوع، در این گزارش روزنامه صمت گفت‌وگویی را با احمد ایزدپور، کارشناس ارشد بازرگانی و از فعالان حوزه خدمات آنلاین مسافرتی انجام دادیم تا از جزئیات بیشتری درباره فعل‌وانفعالات اخیر در این حوزه مطلع شویم: 

وضعیت فروش آنلاین بلیت اتوبوس در کشور چگونه است و چه سهمی از این بازار دارد؟

در سال‌های نه‌چندان دور فروش بلیت اتوبوس در کشور به‌صورت سنتی و فیزیکی انجام می‌شد که این موضوع مشکلات فراوانی را هم برای ارائه‌دهنده خدمات و هم برای دریافت‌کنندگان آن به همراه داشت. در سال‌های اخیر با رشد خدمات اینترنتی شرکت‌های فعال در حوزه فروش بلیت، حدود ۲۰ درصد خدمات بلیت اتوبوس را به‌صورت آنلاین ارائه می‌دهند و نقش مهمی را در این عرصه ایفا می‌کنند.

این خدمات نوین باعث از بین رفتن بسیاری از مشکلات در این حوزه شده و در عین حال دلالی‌ها و واسطه‌گری‌ها را در این عرصه بسیار کاهش داده است.

 این مجموعه‌ها که از آنها با نام OTA یاد می‌شود در این سال‌ها میانگین ۳ درصد مارجین فروش را دریافت و در ازای آن به‌طور جدی روی ایجاد تسهیلات خرید آنلاین بلیت کار کردند تا از حجم مشکلاتی مثل ازدحام مردم در ترمینال‌ها برای خرید بلیت و دلالی‌های موجود در این حوزه کم کنند. در این سال‌ها حتی آپشن‌هایی مانند امکان انتخاب صندلی که در فروش آفلاین وجود نداشت، به خدمات این مجموعه‌ها افزوده شده است؛ ضمن اینکه بسیاری از مسائل و خدمات پشتیانی نیز در این روش فروش بلیت بر‌عهده همین مجموعه‌ها قرار می‌گیرد.

طبیعتا این درصد از سود در این سال‌ها جوابگوی هزینه‌های این حوزه بوده است! 

خیر؛ متاسفانه خلاف آنچه دست‌اندرکاران کانون انجمن‌های صنفی شرکت‌های حمل‌ونقل مسافر اعلام کرده‌اند، این میزان سود به هیچ عنوان سود بالایی نیست و در بسیاری از موارد با هزینه‌ها سر به سر در می‌آید، زیرا ارائه این نوع خدمت حائز هزینه‌های نسبتا بالایی است.

 این موضوع شرایط سختی را برای ارائه‌دهندگان خدمات آنلاین فروش بلیت اتوبوس ایجاد می‌کرد، اما در هر حال به فعالیت خود ادامه می‌دادند؛ بنابراین مجموعه‌های ارائه‌کننده بلیت به‌صورت اینترنتی، تا امروز نیز همواره با چالش تامین هزینه‌های خود روبه‌رو بود‌ه‌اند.

باوجود سود ناکافی در این حوزه چرا همچنان این نوع خدمت ازسوی مجموعه‌های OTA ارائه می‌شود؟

در هر حال این خدمت قسمتی از سبد خدمات فروش اینترنتی بلیت است و از نظر جذب مخاطب به مجموعه‌ها کمک می‌کند، اما نمی‌توان با این استدلال سود را به کمتر از این میزان کاهش داد و توقع داشت کارها به همان منوال گذشته ادامه پیدا کند، زیرا به هر صورت این کسب‌وکار در قالب یک بنگاه اقتصادی تعریف می‌شود و نمی‌توان با زیان‌دهی به ادامه فعالیت آن امید داشت.

مهم‌ترین تغییری که در شرایط کنونی در فروش آنلاین بلیت اتوبوس ایجاد شده، چیست؟

همان‌طور که گفتم تا پیش از این درصد مارجین فروش اینترنتی بلیت‌ها به‌طور میانگین حدود ۳ درصد بود، اما به یکباره انجمن صنفی شرکت‌های تعاونی از مبدأ تهران تصمیم گرفت کمیسیون فروش آنلاین را به نصف کاهش دهد و این میزان ناگهان حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد کاهش پیدا کرده است.

 در شرایطی که تعادل هزینه و درآمد با درصد سود‌ گذشته نیز به‌سختی ایجاد می‌شد و بیشتر ارائه‌دهندگان این خدمات، فروش آنلاین بلیت اتوبوس را با هدف تکمیل بودن سبد محصولات حفظ کرده بودند، این تغییر به‌معنی زیان‌دهی مطلق در این حوزه خواهد بود.

پس کانون انجمن‌های صنفی شرکت‌های حمل‌ونقل مسافر با استناد به چه موضوعی این دستورالعمل را صادر کرده است؟

این انجمن ادعا می‌کند برای این تصمیم از وزارت راه نامه دارد، اما تا امروز نامه رسمی در این زمینه منتشر نشده و به‌نظر می‌رسد دست‌اندرکاران دولتی اصلا از این موضوع خبر نیز نداشته باشند. این انجمن باید نامه‌ای که ازسوی وزارتخانه و حاوی چنین دستوری است را به ما ارائه دهد؛ در غیر این صورت باور ما این است که افراد حاضر در انجمن فقط می‌خواهند به اسم نهادهایی مانند راهداری و وزارت راه، به تصمیم خود برای کاهش سود فروش آنلاین بلیت‌ از مبدأ تهران جلوه قانونی دهند. حتی انجمن جلسه‌ای با تعاونی‌های اتوبوسرانی داشته و آنها را از ادامه فعالیت با کمیسیون قبلی منع کرده است.

یعنی شرکت‌های اتوبوسرانی با شرایط و درصد سود گذشته مشکلی ندارند؟

به هیچ وجه؛ حتی اگر خود تعاونی‌ها برای چنین کاری اقدام می‌کردند، برای ما قابل‌قبول‌تر بود، زیرا آنها توجیه افزایش سود خدماتی که ارائه می‌دهند را داشتند، اما نکته مهم این است که ما وقتی با خود تعاونی‌ها صحبت می‌کنیم، آنها مشکلی با درصد فعلی دریافتی مجموعه‌های فروش آنلاین بلیت ندارند.

 یعنی دو گروه اصلی شرکت‌های اتوبوسرانی و مجموعه‌های فروش آنلاین بلیت که بیشترین بار خدمت‌رسانی بر دوش آنهاست با این موضوع مشکلی ندارند.

آیا این تصمیم نمی‌تواند با هدف کاهش نرخ بلیت به نفع مصرف‌کنندگان گرفته شده باشد؟

خیر؛ متاسفانه در این موضوع راهداری را بهانه کرده‌اند و در کنار آن با نام حقوق مسافر قصد ایجاد انحصار در حوزه فروش بلیت را دارند، زیرا نرخ بلیت با این تصمیم تغییر نمی‌کند که به نفع مشتریان باشد. رئیس سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای نیز چندی پیش حتی باوجود لغو محدودیت‌های کرونا، تصریح کرد قرار نیست نرخ بلیت اتوبوس کاهش پیدا کند و این توجیه را آورد که رانندگان در دوران کرونا به‌خاطر کاهش تعداد مسافر ضرر کرده‌اند و نرخ بلیت اتوبوس بابت هر نفر کیلومتر، پایین‌تر از هزینه آن است؛ پس در واقع با این کار سود قانونی ما که به ازای ارائه خدمات در نظر گرفته شده، وارد جیب یک سری واسطه می‌شود.

پس عواید حاصل از این کاهش سهم سود بلیت‌‌فروشی آنلاین به کجا خواهد رفت؟

حس و فهم مشترک ما این است که سال‌ها واسطه‌هایی مانند پرووایدرهای رزرویشن میان تعاونی‌ها و مسافران وجود داشته‌اند که بدون ارائه خدمات خاصی بخش عمده‌ای از سود را دریافت می‌کردند.

 این واسطه‌ها امروز منافع خود را در خطر می‌بینند، به همین دلیل به تکاپو افتاده‌اند. ضمن اینکه تفکر سنتی و اشتباهی وجود دارد که بدون در نظر گرفتن هزینه‌های مربوط به فروش آنلاین بلیت اتوبوس، سود این کار را برای فعالان آن زیاد می‌بیند و این امر باعث شده از چنین رویکردی دفاع کند.

مجموعه‌ها و پرووایدرهای موجود در این حوزه که به واسطه‌گری می‌پرداخته‌اند، منافع خود را در خطر می‌بینند و قاعده این بازی را به‌هم می‌زنند. این افراد که در سال‌های گذشته تنها از طریق ایجاد یک سرویس رزرویشن، بدون اینکه خدمات خاصی بدهند از این بازار سود می‌بردند، قصد دارند بازار امروز این صنعت را که در آن جای کمتری برای جولان واسطه‌گری وجود دارد، به نفع خود انحصاری کنند. 

در حال ‌حاضر این واسطه‌ها هم ما را دچار مشکل کرده‌اند و هم تعاونی‌ها را و با منوپل کردن این عرصه حتی اجازه همکاری مستقیم مجموعه‌های فروش آنلاین با تعاونی‌ها را نمی‌دهند.

پس به‌نظر شما این تصمیم به هیچ وجه نمی‌تواند مبنای منطقی داشته باشد! 

این تصمیم در آستانه نوروز با این توجیه که آنلاین‌ها فروش زیادی دارند و باید کمیسیون آنها را کم کنیم مبنای منطقی ندارد، زیرا این دستورالعمل در صورت اجرا، توجیه اقتصادی بلیت‌فروشی اتوبوس به‌صورت آنلاین را کم می‌کند و به‌صرفه نیست. 

وقتی فروش آنلاین بلیت به‌صرفه نباشد، این مجموعه‌ها از این عرصه خارج می‌شوند و زیان اول متوجه مشتریان است؛ ضمن اینکه چنین تصمیمی باعث می‌شود بخش عمده سود به جیب سوداگران برود، در حالی که هیچ نقشی در ارتقای این صنعت ندارند و به‌خاطر منافع خود حاشیه سود فعالان اصلی این حوزه را کاهش می‌دهند.

این توجیه که فروش آنلاین بلیت افزایش پیدا کرده و باید سود آن را کاهش داد نیز محلی از اعراب ندارد، زیرا هزینه‌های مجموعه‌های فروش آنلاین بلیت نیز به ازای هر بلیت فروخته شده بیشتر می‌شود و با فروش بالاتر هزینه‌ها نیز افزایش پیدا می‌کند.

آیا اجرایی شدن این تصمیم باعث از بین رفتن کسب‌وکار فروش اینترنتی بلیت اتوبوس می‌شود؟

متاسفانه این نوع تصمیم‌گیری‌ها خیانت به کسب‌وکارهای نوینی از این دست است. ما با این کار روش‌های نوین خرید بلیت اتوبوس را از بین می‌بریم و به شیوه‌های سنتی و فیزیکی منسوخ شده روی می‌آوریم که نوعی بازگشت به عقب است، اما نکته مهم‌تر در این موضوع که مورد اعتراض ماست این است که شرایط کسب‌وکارهای کشور نباید به‌گونه‌ای باشد که هر کس در یک انجمن با نگاه سلیقه‌ای و تنها باتوجه به منافع خود زیرساخت کسب‌وکارها را به‌هم بریزد و بازگشت به عقب را برای نظام اقتصادی رقم بزند.

این روند باعث از بین رفتن این کسب‌وکار در کشور می‌شود، در حالی که ما در این سال‌ها برای بسترسازی و ایجاد فرهنگ خرید آنلاین بلیت و خدمات نوین در این عرصه تلاش کرده‌ایم و از حق خود نمی‌گذریم.

در حال ‌حاضر ارائه‌دهندگان سرویس فروش اینترنتی بلیت اتوبوس چه تصمیمی برای ادامه این مسیر دارند؟

مجموعه‌های عرضه اینترنتی بلیت اتوبوس الان فروش بلیت‌های از مبدأ تهران را که هدف این تصمیم بوده محدود کرده‌اند. باوجود اینکه این تصمیم درآمد این کسب‌وکار را حدود ۴۰ درصد کاهش داده، باز جلوی انحصارطلبی ایستاده‌ایم و از مراجع قانونی در حال پیگیری این موضوع هستیم. 

با تعاونی‌هایی که با شرایط گذشته و در نظر گرفتن درصد سود قبلی تمایل به فعالیت دارند، در حال مذاکره هستیم تا ارائه خدمات آنلاین فروش بلیت اتوبوس به هموطنان ادامه پیدا کند.

در نهایت اینکه کاهش دستوری، بدون توجیه و بیش از ۵۰ درصدی کارمزد فروش محصولات از کسب‌وکارهای آنلاین، شامل اشکالات متعددی است که توسط کارشناسان مختلف از زوایای بسیاری بررسی شده و نه به نفع مردم و نه به نفع صنعت حمل‌ونقل و تدوین‌کنندگان آن خواهد بود.