بسیاری از فعالان حوزه اقتصاد، تغییر ریل اقتصاد ایران و تکیه بر ظرفیت‌های مغفول داخلی را یکی از راهکارهای مهم و تاثیرگذار در توانمندی اقتصاد کشور می‌دانند؛ اقدامی که می‌تواند جایگاه ایران را در جهان تقویت و بخش اعظمی از مشکلات را رفع کند.

معادن، نیازمند مدیریت کارآمد

شهرام شریعتی، فعال معدنی در گفت‌وگو با صمت، وجود سیستم مدیریتی کارآمد را مهم‌ترین رکن دستیابی به توسعه و رفع مشکلات بخش معدن و صنایع معدنی معرفی کرد. او همچنین قسمت عمده‌ای از معضلات معدنکاری را متاثر از شیوه‌های مدیریتی نامناسب خواند و اصلاح آن را جزو برنامه‌های مهم نهادهای دولتی عنوان کرد و در این‌ باره گفت: متاسفانه می‌توان گفت در سال‌های اخیر مدیریت استراتژیک و برنامه‌ریزی مناسب برای بهره‌وری تخصصی از منابع مالی نداشتیم. معادن بزرگ ما علاوه ‌بر نیاز به داشتن فناوری‌های نوین نیازمند سیستم مدیریتی قوی و تخصصی هستند. اگر روندی که مدیران بخش معدن و صنایع معدنی تا امروز در پیش گرفتند، در دولت سیزدهم نیز ادامه‌دار باشد، نمی‌توان آینده روشنی را برای این حوزه متصور شد و به‌زودی شاهد ورشکستگی معادن و صنایع معدنی خواهیم بود. وی ادامه داد: تدوین برنامه‌های جامع و راهبردی هر حوزه، ایجاد سیستم مدیریت تخصصی، توجه به رفع موانع ناشی از تصمیمات دولتی و پیگیری نکردن روش‌های مدیریتی گذشته، مهم‌ترین اقدامات در جهت راهبری استراتژیک بخش معدن و صنایع معدنی است. باید به این نکته توجه کرد که درآمد ما نسبت به ذخایر ارزشمند موجود در کشور بسیار ناچیز است و این موضوع نشان‌دهنده آن است که تا امروز از معادن خود به‌نحو مطلوبی استفاده نکرده‌ایم.

خلق ارزش افزوده

این فعال معدنی، تدوین رویکردهای متعدد در ابعاد مختلف مدیریت استراتژیک حوزه معدن و صنایع معدنی، توجه به زنجیره ارزش افزوده و حرکت به سمت معدنکاری نوین را راه برون‌رفت از مشکلات فعلی عنوان کرد و گفت: باید به این نکته توجه کرد که اگر به هر ماده معدنی به‌صورت واحد نگاه کنیم و توانایی آن در خلق ارزش افزوده را نادیده بگیریم و فعالیت‌های ما به‌جای حضور در چرخه صنایع معدنی منحصر به خام‌فروشی باشد، به توسعه و پیشرفت بخش معدن و صنایع معدنی دست پیدا نخواهیم کرد؛ به‌بیانی دیگر نه‌تنها دولت سیزدهم، بلکه هر دولتی روی کار آمده و با این نگاه به مدیریت بخش معدن بپردازد، در ادامه چیزی جز ورشکستگی شاهد نخواهیم بود. وی همچنین افزود: باید ضمن حرکت به سمت صنایع پایین‌دستی و تکمیل زنجیره‌ ارزش افزوده، با مدیریت صحیح از تمامی ذخایر معدنی موجود در کشور بدون آسیب‌رسانی به محیط‌زیست استفاده کنیم. همچنین باید بدانیم که معدنکاری نوین به چه شیوه‌هایی اطلاق می‌شود و با انجام فعالیت‌های تخصصی هم در راه توسعه معادن قدم بگذاریم و هم کمترین ضرر و آسیب را در این مسیر شاهد باشیم.

خام‌فروشی‌های دردسرساز

محمدهادی ایمانیه، استاندار فارس هفته گذشته از معادن شمال فارس بازدید و بر لزوم برنامه‌ریزی برای جلوگیری از خام‌فروشی و اختصاص بخشی از درآمدهای معدنی برای ایجاد صنایع فرآوری محصولات در این بخش، تاکید کرد. وی اعتقاد دارد امروز قسمت اعظم محصولات معدنی فارس، به‌شکل خام صادر و بعد از فرآوری در سایر کشورها، با قیمت‌های بالاتری به کشور وارد می‌شود. استاندار فارس همچنین با اشاره به وجود مشکلاتی در بخش صنعت این استان، تاکید کرد: تنها بخش کوچکی (حدود ۱۵ درصد) از کل ظرفیت شهرک‌های صنعتی فارس، در حال بهره‌برداری است که اگر این میزان، به‌شکلی منطقی افزایش یابد، قطعا شرایط مطلوبی برای حل مشکل بیکاری در این استان و حتی کشور فراهم خواهد شد.

ایمانیه درباره بسترسازی برای ایده‌هایش در حوزه معدن و صنعت، دستوراتی نیز صادر کرده که امیدواری‌هایی را برای آغاز حرکتی پرشتاب در تغییر ریل اقتصاد فارس، ایجاد کرده است.

توسعه بازارهای صادراتی

سهراب شرفی، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان فارس با بیان اینکه امروز تقریبا همه تولیدات معدنی فارس، به‌طور خام صادر می‌شود، تاکید کرد: اگر به سمت ایجاد و توسعه صنایع معدنی حرکت کنیم، قطعا قادر خواهیم بود با یک برنامه ده‌ساله، جهان را در بخشی از موادخام مورد نیاز صنایع مختلف، به ایران وابسته و بر این محور، ضمن ایجاد اشتغال، رونق اقتصادی و... مشکلات کشور را یک به یک حل کنیم. شرفی تاکید کرد: این حرکت، نیازمند یک عزم جدی و پیگیری است. او در این باره گفت: برنامه یادشده باید با برنامه‌ریزی دقیق و براساس نظرات کارشناسان و با سرعت اجرایی شود تا شاهد تاثیرات آن باشیم. در ۴ دهه گذشته در کشور به سمت صنعت رفته و همراه با توسعه کشاورزی، شهرک‌ها و نواحی صنعتی را گسترش دادیم، اما به دلایلی موفق نبودیم. امروز تنها راه، تغییر ریل اقتصاد است؛ دیگر نمی‌توان توسعه صنایع و کشاورزی را دنبال کرد. باید سیاست‌ها تغییر کند و این تغییر نیازمند تحول و دگرگونی در تفکر و نگاه مدیران و برنامه‌ریزان است؛ باید پایه فکری مسئولان تغییر کند.

در نظر گرفتن تسهیلات دولتی

شرفی گفت: باید با جدیت در زمینه ممنوعیت کشاورزی در اراضی و مناطق درجه ۳، ۴، ۵ و... تصمیم‌گیری کنیم و اراضی درجه یک را با تدابیر و راهکارهای جدید و بهره‌گیری از شیوه‌های نوین آبیاری و کشاورزی به کشت محصولات استراتژیک اختصاص دهیم و در اراضی درجه ۲ هم به کشاورزی مشروط بپردازیم. او اضافه کرد: قطعا باید کشاورزان به سمت صنایع معدنی سوق داده شوند و با در نظر گرفتن تسهیلات ارزان‌قیمتی که تاکنون بخش کشاورزی به‌وفور از آن بهره‌مند بود، فرآوری محصولات معدنی را دنبال کنیم. البته این موضوع نیازمند ایجاد و ارتقای مهارت‌ها است. وی ادامه داد: در کشور افزون بر ۷۰ نوع و در فارس بیش از ۳۰ نوع ماده معدنی داریم که بعضا منحصر به‌فرد است و به لحاظ کیفیت مطلوبیت موردنظر را دارد. فارس در ایران رتبه ۶ در عرصه معدن و محصولات معدنی را دارد؛ حال اینکه چنین ثروتی، کمترین تاثیر را در اقتصاد ما داشته است.

سخن پایانی

به‌گفته فعالان معدنی استان فارس، امروزه تقریبا تمام محصولات معدنی این استان به‌طور خام و بلافاصله بعد از استخراج، با هدف صادرات، به بنادر جنوبی کشور منتقل و بعد از فرآوری در سایر کشورها، با قیمت‌های گزافی دوباره وارد کشور می‌شود، این در حالی است که در گذشته، عمده سهم جامعه از صنایع معدنی، اندک درآمدی بود که گاه و بیگاه در قالب حقوق دولتی معادن، پرداخت می‌شد؛ حقوقی که به‌گفته استاندار فارس امروز کامل پرداخت نمی‌شود.