در آن زمان، اهالی صنعت چاپ به شورای فرهنگ عمومی درخواست دادند و توضیحات بسیاری برای لزوم ثبت این روز در تقویم مطرح کردند تا در نهایت این شورا به این جمع‌بندی رسید که روز ملی صنعت چاپ به‌رسمیت شناخته شود و این‌گونه ۱۱ شهریور به‌عنوان روز ملی صنعت چاپ در تقویم نام‌گذاری شد. صنعت چاپ نمونه‌ای از بزرگ‌ترین و مفیدترین اختراعات بشری و وسیله انتقال اندیشه‌ها و عواطف بسیاری از علما و دانشمندان و فلاسفه و اهل هنر برای مردم در طول تاریخ بوده و هست. وضعیت صنعت چاپ باتوجه به تغییراتی که در همه ارکان اقتصادی کشور به‌وجود آمده، به مسئله‌ای چالش‌برانگیز تبدیل شده است. چاپ و انتشار روزنامه و کتاب، در پایین‌ترین تیراژ انجام می‌شود و از سوی دیگر، هزینه تولید به‌قدری افزایش یافته است که صرفه اقتصادی، آن را توجیه نمی‌کند.

باوجود کاهش نرخ دلار هنوز در بازار چاپ و نشر تغییر چشمگیری دیده نمی‌شود و باید دید صاحبان خرد و قدرت، برای بهتر شدن وضعیت چاپ در روزهایی که به بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها نزدیک می‌شویم، چه تمهیداتی در نظر خواهند گرفت. از طرف دیگر، بسیاری از فعالان این صنعت، سرگردانی بین ۲ متولی یعنی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت صنعت، معدن و تجارت در سال‌های اخیر را یکی از مهم‌ترین مشکلات اصلی این حوزه می‌دانند. در بررسی مشکلات این حوزه نمی‌توان ضرورت نوسازی ناوگان صنعت چاپ را نیز از قلم انداخت.صمت در پرونده پیش‌رو به بهانه روز ملی چاپ در ایران مروری بر شرایط روز و مشکلات این صنعت داشته است.

برنامه‌ریزی برای احداث شهرک صنعتی چاپ

رئیس هیات‌‌مدیره شرکت تعاونی چاپخانه‌داران با بیان اینکه برای گسترش فعالیت، نیاز به امکانات صنعتی داریم و برهمین‌اساس، به‌دنبال احداث شهرک صنعتی چاپ هستیم، گفت: در حوزه صادرات محصولات کشاورزی، خشکبار، پروتئینی و...، سهم بخش بسته‌بندی بررسی نمی‌شود. این در حالی است که صادرکنندگان ۹ درصد مالیات بر ارزش‌افزوده پرداخت نمی‌کنند و می‌توان برای فعالان حوزه چاپ، معافیت مالیاتی در نظر گرفت.به‌گزارش ایسنا، حمیدرضا طاهری‌آشتیانی در نشست خبری با بیان اینکه بخشی از ماشین‌آلات و مواد اولیه از طریق واردات تامین می‌شود که میزان دقیق آن مشخص نیست، اظهار کرد: یکی از دغدغه‌های صنایع چاپ، تامین مواد اولیه وارداتی است که تاکنون ارتباطات خوبی هم در این زمینه شکل گرفته است.

وی با بیان اینکه بخشی از این مواد از چین وارد می‌شود، گفت: باتوجه به تحریم‌ها، امکان ورود مواد اولیه غیرچینی و غیرآسیایی وجود ندارد. در سال گذشته، افزایش نرخ ارز باعث افزایش نرخ مرکب خارجی شد که مشکلاتی هم برای اعضای این صنف به‌دنبال داشت.طاهری در ادامه بااشاره به مشکلات شرکت‌ها در تامین نقدینگی، اظهار کرد: صنعت چاپ گسترده است و باتوجه به مشکلات مربوط به تامین نقدینگی، نیاز به دریافت تسهیلات دارد.رئیس هیات‌‌مدیره شرکت تعاونی چاپخانه‌داران تهران بااشاره به سهم بالای شرکت‌های داخلی از بازار در برخی کالاها، تصریح کرد: درحال‌حاضر بیش از چند صد پتروشیمی در حال احداث است. قرار بود خام‌فروشی نکنیم که رسیدیم به پتروشیمی، اما حالا پتروشیمی‌ها را عمدتا خام می‌فروشیم، در حالی که این محصولات می‌تواند وارد حوزه بسته‌بندی شود، به‌ویژه در حوزه‌هایی که ظرفیت صادراتی دارند. طاهری همچنین با بیان اینکه بخش عمده‌ اعضای صنعت چاپ در تهران مستقر هستند، گفت: بنابراین برای گسترش فعالیت نیاز به امکانات صنعتی داریم و بر همین اساس به‌دنبال احداث شهرک صنعتی چاپ هستیم تا فعالان حوزه چاپ که اغلب در فضاهایی با ابعاد نامناسب و محروم از خدمات صنعتی مانند برق و… مشغول به کار هستند، بتوانند در یک شهرک تخصصی به فعالیت خود ادامه دهند. همچنین، با تجدید یا تجمیع سرمایه‌گذاری می‌توانند صنف کاری خود را گسترش دهند. وی افزود: در مذاکرات اولیه برای احداث شهرک صنعتی چاپ زمینی به ابعاد ۴۰۰ هکتار پیشنهاد شد که می‌تواند به هزار و ۶۰۰ هکتار نیز گسترش یابد. متولی نیز، دفتر امور چاپ، شرکت شهرک‌های صنعتی وزارت صمت و شرکت تعاونی چاپخانه‌داران هستند.طاهری درباره اهداف احداث این شهرک گفت: ایجاد فضای مساعد برای ارتقا، تمرکز و تجمیع فعالیت‌ها، افزایش توانمندی واحدها و ارائه امکانات ساده‌تر، ارزان‌تر و پویاتر به واحدهای تولیدی از جمله اهداف تاسیس شهرک است. همچنین، می‌توان با استفاده از ظرفیت‌های گمرک در این شهرک، صادرات را نیز تسهیل کرد. دست‌اندرکاران صنعت چاپ در حوزه نشر و بسته‌بندی و... می‌توانند در این شهرک مستقر شوند. رئیس هیات‌مدیره شرکت تعاونی چاپخانه‌داران تهران ابراز امیدواری کرد که امسال با پیگیری امور مربوطه، به حداقل‌هایی از احداث شهرک صنعتی چاپ برسند و کار را کلید بزنند.

اهمیت حکمرانی و سیاست‌گذاری در صنعت چاپ

احمد فروزیده بااشاره به موضوع حکمرانی و سیاست‌گذاری در صنعت چاپ گفت: حکمرانی معانی گسترده‌ای دارد. ابتدا باید مفهوم حکمرانی را به‌صورت گسترده بررسی کنیم. حکمرانی قواعد خاص خود را دارد. حکمرانی براساس قدرتی مشروع برای نفع بردن همه ذی‌نفعان تعریف می‌شود. تعریف‌هایی نظیر تعامل و ارتباط متقابل راهبران و کنشگران جامعه مدنی نیز برای حکمرانی وجود دارد. براساس این تعریف، بخشی از حکمرانی، قانون‌گذاری برای نحوه فعالیت کنشگران جامعه است. این می‌تواند در هر قشر و جامعه‌ای تعریف شود. حکمرانی خوب و سالم، باید مستقل، مولد و تولیدکننده ثروت بوده و منزلت داشته باشد. این پیشکسوت حوزه چاپ ادامه داد: شفافیت، احکام قانونی، شایستگی، رفتار اخلاقی، حقوق بشر، صلاحیت کارگزاران، کنترل فساد، نظم‌دهی، پاسخگویی و اثربخشی، انعطاف‌پذیری تنوع فرهنگی و انسجام اجتماعی بخشی از موارد و استانداردهای حکمرانی خوب است. حقوق سیاسی، آزادی بیان، فرآیند سیاسی و برگزاری انتخابات نیز از فاکتورهای بهره‌وری یک حکمرانی خوب است. فروزیده اضافه کرد: رفع فقر و ثبات اقتصادی، تامین‌کننده خدمات اساسی و اثربخش جامعه، اجرای خط‌مشی‌های پشتیبانی از فقرا، شفافیت اهداف، توانمندسازی و پاسخگویی در قبال تصمیم‌گیری از دیگر شاخصه‌های حکمرانی خوب محسوب می‌شود.پیشکسوت حوزه چاپ ادامه داد: سرمایه در گردش، مواد اولیه و نیازهای زیرساختی اصول اولیه صنعت هستند. باید سوءمدیریت در این زمینه برطرف شود. در صنعت چاپ نیز همین گونه است. در سال ۹۳، ما ۲۰۰ هزار تن واردات محصولات چاپی داشتیم که این عدد در سال ۹۸ به ۴۰هزارتن رسید. وابسته بودن به واردات و دلار، نوسان و نرخ ارز، نبود دستگاه‌های پیشرفته، نبود قطعات و مرکب از بزرگ‌ترین مشکلات این صنعت است. وی بااشاره به نقاط ضعف و قوت صنعت چاپ در ایران گفت: ایران در حوزه تولید خشکبار و زعفران توانایی زیادی دارد، اما این تولیدات به‌صورت فله‌ای صادر می‌شود. می‌توان این محصولات را با بسته‌بندی مناسب صادر کرد. متاسفانه چاپ هویت خود را ندارد و همواره به‌عنوان چاپ و نشر یا چاپ و بسته‌بندی شناخته می‌شود. قوانین دست‌وپاگیر گمرکی، نبود نگاه حمایتی به صنعت، مشکلات بیمه، نبود نقدینگی، نبود دانش در میان کارفرمایان و کارگران، کمبود استانداردهای مشخص، ضعف آموزش در نیروهای متخصص و تدریس غلط این موضوع چالش‌های این حوزه هستند. وی در پایان تاکید کرد: متخصصان آمار نیز باید در شورای سیاست‌گذاری صنعت چاپ حضور داشته باشند. مشکل بعدی، مربوط به خود خانواده چاپ است و باید روابط درستی میان لیتوگرافان، صحافان، چاپگران و کاغذفروشان ایجاد شود.

نقش اتحادیه‌ها در عبور از بحران

سعید کلاری، فعال صنعت چاپ با تاکید بر نقش اتحادیه‌ها در عبور از بحران صنعت چاپ گفت: ارکان اقتصادی کشور، متولیان متعددی دارد؛ متولیانی حتی خارج از بدنه دولت، مانند نهادهای متعدد که به‌مرور زمان با انحراف از اهداف اولیه و ورود به بخش‌های مالی باعث به‌وجود آمدن شرایط فعلی شده‌اند. این مطلب از این حیث حائزاهمیت است که بدانیم در چه فضای اقتصادی و مالی قرار داریم و مختصات و عوامل موثر بر آن را بهتر بشناسیم.

کلاری افزود: در بسیاری از مواقع، در صنعت چاپ بیش از محدودیت‌های ناشی از تحریم، بیشتر از سیستم‌های ناقص و معیوب موجود آسیب می‌بینیم. در این میان، از نقش پررنگ کاسبان تحریم هم نمی‌توان به‌سادگی گذشت. این فعال صنعت چاپ بااشاره به وابستگی ۹۵درصدی ملزومات و مواد مصرفی صنعت چاپ به واردات گفت: مجموع این عوامل دست به‌دست هم می‌دهند تا در برهه‌هایی از زمان با بحران‌هایی در زمینه کاغذ و ملزومات اولیه روبه‌رو شویم. چنانچه در سال‌های گذشته نیز با این پدیده روبه‌رو شدیم و در سال ۹۷ به‌دنبال تصمیمات برخی مدیران دولتی، سریال تعطیلی چاپخانه‌ها با شتاب بیشتری به‌نمایش درآمد و متاسفانه این روند در سال ۹۸ با سرعت بیشتری ادامه یافت. در سال‌های گذشته نیز صنعت چاپ حال و روز خوبی نداشت. کلاری با بیان اینکه در شرایط حاکم بر اقتصاد کشور، چاپخانه‌ها به ۲ دسته تقسیم می‌شوند، گفت: دسته نخست؛ چاپخانه‌های کوچک هستند که از لحاظ امکانات سخت‌افزاری، جوابگوی نیاز بازار و مشتری نیستند. این گروه در صورت عدم‌اتخاذ تصمیمات متناسب با شرایط و تغییر در روش‌ها و رویکردها، محکوم به تعطیلی هستند. دسته دوم نیز؛ چاپخانه‌هایی هستند که از لحاظ مالی و مدیریتی توانسته‌اند شرایط مناسبی فراهم کنند تا در برابر این حجم از رکود و آسیب‌های اقتصادی، حاشیه به‌نسبت امنی برای خود فراهم کنند و تا حد ممکن، کمتر متضرر شوند، این گروه در ادامه راه، ناگزیر خواهند شد که سیاست‌های انقباضی بیشتری را در پیش بگیرند تا از این مرحله به‌سلامت عبور کنند. وی افزود: در این شرایط بحرانی، نقش اتحادیه‌های صنفی می‌تواند بسیار موثر باشد. البته در این موقعیت بغرنج، توقع از اتحادیه‌ها به‌عنوان حل‌المسائل یا منجی، به‌عنوان ذهنیتی غلط در اذهان همکاران به‌ویژه در بین گروه نخست نقش بسته است. کلاری افزود: نقش اتحادیه‌ها به‌عنوان تسهیل‌کننده امور، ایجاد هماهنگی و کنترل درست چرخه، واردکننده، توزیع‌کننده و مصرف‌کننده، رایزنی و دادن مشاوره به مدیران ارشد و تصمیم‌گیر دولتی در راستای بهبود شرایط دارای اهمیت است. همچنین، اتحادیه‌ها می‌توانند با ایجاد ستاد بحران و با کمک گرفتن از اعضای فعال و خلاق صنفی و صنعتی تدابیر ویژه‌ای برای عبور از مشکلات اتخاذ کنند.