تن‌هایی که در آتش بی‌تدبیری می‌سوزند
کار کردن برای کسب درآمد است اما در برخی از موارد کلمه «عشق» طوری جلوی چشمان افراد را می‌گیرد که حساب و کتاب مالی از یاد می‌رود. اینجا صحبت از عشقی در دل آتش است و مردانی که چون فرشته نجاتی به دل آتش می‌زنند؛ بدون لحظه‌ای درنگ! داستان تلخی به‌خاطرم می‌آید؛ اوایل روز ۳۰ دی سال ۹۵. پس از تلاش‌های بسیار در یک لحظه هیمنه ساختمان شکست و به‌کل فرو ریخت. در نهایت روز سیاه تهران، تن‌های بسیاری از فرشتگان زمینی بی‌جان ماند. قصه روزهای متفاوت آتش‌نشانان از زمانی شروع می‌شود که زنگ هشدار قرمز به صدا در می‌آید. در این لحظه فرقی نمی‌کند، آتش‌سوزی کم باشد یا زیاد یا چه کسانی در آن گرفتار باشند. در این لحظه همین که جان عزیز است، کافی است؛ بسیار کافی. در تقویم جهانی ۴ مه برابر با ۱۵ اردیبهشت روز جهانی آتشنشان نام‌گذاری شده و البته در تقویم ما ۷ مهر روزی است برای تقدیر از رشادت‌های آتش‌نشانان که به‌عنوان روز ملی آتش‌نشانی و ایمنی نام‌گذاری شده است. صمت در این گزارش به‌مناسبت روز جهانی آتشنشان به مروری بر وضعیت ایمنی بازارهای فرسوده پرداخت.
تاریخچه روز جهانی آتشنشان
۴ مه مصادف با ۱۵ اردیبهشت با عنوان روز جهانی آتشنشان نام‌گذاری شده است. نام‌گذاری روزی در تقویم جهانی با عنوان روز آتشنشان بهانه‌ای است برای گرامیداشت آتش‌نشانان و سختی کار آنها و جانباختگان این شغل و البته جلب توجهات به این شغل پرخطر. به گزارش ایمنا، دلیل نام‌گذاری این روز جان باختن چند آتشنشان استرالیایی در جریان آتش‌سوزی گسترده در استرالیا است. یکی از مهم‌ترین نمادهای روز جهانی آتش‌نشانان روبان قرمز و آبی است، زیرا قرمز در برابر عنصر آتش ایستاده بود، در حالی که آبی نشان آب است. در سال ۱۹۹۸، یک واقعه غم‌انگیز استرالیا و جهان را ناراحت کرد. آتش‌نشانان در لینتوی استرالیا، یک منطقه پرجمعیت در ویکتوریا، در حال مهار آتش‌سوزی بزرگی بودند و خواستار کمک شدند. این تماس و درخواست کمک اضطراری، یک اکیپ آتش‌نشانی را به صحنه آورد. گری وردولد، کریس اوانز، استوارت دیویدسون، جیسون توماس و متیو آرمسترانگ برای کمک در خاموش کردن شعله‌های آتش، فرستاده شدند. هنگامی که این ۵ نفر وارد منطقه شدند، باد ناگهان جهت خود را تغییر داد و شعله‌های آتش کامیون حامل آتش‌نشانان را فرا گرفت و همه آتش‌نشانان جان باختند.
بی‌توجهی، آتش زیر خاکستر
هوای بهاری فضا را برای قدم زدن در خیابان‌های تهران آماده‌تر می‌کند. به سراغ محله‌های جنوبی با بافت‌های قدیمی و زیبایش می‌روم. برخی از ساختمان‌ها به حدی قدیمی هستند که انگار دیوارها هر لحظه فرو می‌ریزند. از یک کوچه باریک گذر می‌کنم و به بازاری کوچک می‌رسم که از مجموع ۱۰ مغازه کنار هم تشکیل و با تیرهایی چوبی مسقف شده است. کهنگی چوب‌ها گواه قدمت زیاد آن است! با خود فکر می‌کنم که در صورت ریزش این سقف چه حادثه‌ای رخ می‌دهد. اصلا راه نجاتی وجود دارد؟ ناگهان کوچه پس‌کوچه‌هایی را که برای رسیدن به این نقطه طی کرده بودم به خاطر می‌آورم. اصلا کدام ماشین از این کوچه‌های آشتی‌کنان رد می‌شود که بخواهد کمکی کند. هر روز تعداد بسیاری از شهروندان از کودک تا پیرزن و پیرمرد زیر این سقف چوبی کهنه می‌ایستند تا خریدهای‌شان را انجام دهند. اصلا از این هم بگذریم و بگوییم پرنده هم در این حوالی پر نمی‌زند، با صندلی‌های دم در چه کنیم؟ هر یک از صاحبان مغازه‌ها اگر یک روز برای مدتی روی این صندلی‌ها نشینند که روزشان شب نمی‌شود. خب جان آنها چه می‌شود؟ آقای شهردار اصلا به محله‌های منطقه ۱۲ تهران سر می‌زنید؟ کوچه‌های اینجا با مناطق شمالی تفاوت‌های بسیاری دارد. حالا یک بار هم که شده برای ثبت در تاریخ شهرداری سری بزنید و دردی را دوا کنید. کاش به‌جای آن همه رنگ‌های دلمه‌شده کنار جدول یا برخی از دیوارها فکری به حال این مناطق کنید. از آنجایی که برای عده‌ای جان دیگران بسیار مهم است، اول آنها را نجات می‌دهند، اما حاصل بی‌توجهی شما می‌شود دیر رسیدن و در نهایت ما می‌مانیم و خون دلی که از شبه‌پلاسکوهای دیگر نصیب‌مان می‌شود.سال‌هاست بازارها و ساختمان‌های قدیمی تهران با بی‌توجهی تمام رها شده‌اند و اگر در نتیجه این بی‌توجهی‌ها یک اتفاق بد رخ دهد، تنها یک پاسخ می‌شنوید؛ «تسلیت» با چاشنی اشک که امیدواریم واقعی باشد. مگر بی‌توجهی به ایمنی بسیاری از مکان‌های عمومی و از دست رفتن جان‌ها با بیان یک کلمه جبران می‌شود؟ نمود عینی این بی‌توجهی‌ها بازار تهران است؛ بازاری که قطب اقتصادی خوبی است، اما تنی رنجور دارد. خطرات بسیاری بازار بزرگ قدیمی و تاریخی تهران و اهالی آن را تهدید می‌کند، اما جالب است که هیچ‌یک از مسئولان مربوطه واکنشی نسبت به آن نشان نمی‌دهند. اگر نام و مکان بازارها برای‌تان اهمیت نداشته باشد، بی‌شک آماری از بازارهای فرسوده و قدیمی که درگیر آتش‌سوزی شدند، به‌دست‌تان خواهد رسید.
نقش مهم آتش‌نشانی در شناسایی ساختمان‌های ناایمن
عبدالمطهر محمدخانی، سخنگوی شهرداری تهران با اشاره به نقش مهم آتش‌نشانی در شناسایی ساختمان‌های ناایمن به صمت گفت: نهاد تخصصی برای سنجش ایمنی ساختمان‌ها، آتش‌نشانی است. نظارت آتش‌نشانی بر ساختمان‌های در حال ساخت، مانند گذشته و با حساسیت‌های بیشتری ادامه دارد. سازندگانی که نکات ایمنی را در زمان ساخت، رعایت نکنند، در مرحله اول ازسوی سازمان آتش‌نشانی هشدار دریافت می‌کنند و در صورت نادیده گرفتن هشدار صادره ازسوی این سازمان، از ادامه فعالیت آنها جلوگیری خواهد شد. همچنین از نظر زیرساختی، نظارت بر تدوین ضوابط و دستورالعمل‌ها در راستای هماهنگی امور مربوط به ساخت‌وسازهای شهری و رسیدگی به امور مربوط به مهندسان ناظر ساخت‌وسازهای شهری بر عهده معاونت شهرسازی است؛ در غیر این موارد شهرداری دخالت دیگری ندارد.
سخنگوی شهرداری تهران در تشریح راهکار حل مشکلات ساختمان‌های ناایمن، اظهار کرد: نگاه شهرداری در این موضوع فرابخشی است. در واقع شهرداری معتقد است با مدیریت قرارگاهی می‌شود فرآیند ایمن‌سازی را تسریع کرد. در واقع دستگاه‌هایی که در این موضوع دخیل هستند باید کنار یکدیگر قرار بگیرند و به یک تصمیم مشترک برسند.
به دردهای بازار تهران برسید
بهزاد یعقوبی، عضو هیات امنای بازار تهران با اشاره به بی‌توجهی مسئولان نسبت به مشکلات بازار تهران به صمت گفت: ۶۰ هزار واحد صنفی در بازار تهران مستقر هستند که اگر در هر واحد حداقل ۵ نفر مشغول کار باشند چه جمعیتی را در بر می‌گیرد؟ این در حالی است که ثبت جمعیت در روزهای پایانی سال در بازار ۵ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر است. مدیریت بحران این جمعیت کجاست؟ درباره مشکلات و خطراتی که بازار را تهدید می‌کند از طریق جامعه انجمن‌های اسلامی اصناف و بازار مکاتباتی را با دستگاه‌های مربوطه انجام دادیم؛ در نتیجه این تکلیف از شانه ما برداشته شده و باقی آن با مسئولان است. وی افزود: بازار تهران مدخل‌های زیادی دارد و باید مدیریت شهری و مدیریت بحران مدخل‌هایی را برای ورود و خروج مردم از بازار شناسایی و مشخص کند و برای خروج اضطراری مسیرهایی معین شود. سوله بحران در انتهای ناصرخسرو داریم، اما مکان‌هایی هم باید داخل بازار باشد تا مردم در مواقع بحران مانند زلزله به آنجا مراجعه کنند.
در میان اخبار
چه کسی مقصر است؟
یعقوبی در پاسخ به این سوال که چه نهادی مقصر این وضعیت است، اظهار کرد: وسعت و حجم افرادی که روزانه وارد بازار می‌شوند به‌حدی است که باید مشکلاتش در سطح حاکمیت حل شود؛ پس در این زمینه نمی‌توان یک سازمان یا فرد را مقصر دانست. وزارت مسکن و شهرسازی، وزارت نیرو، شهرداری، مدیریت بحران، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی باید با همکاری یکدیگر اقدام به حل مشکلات بازار بزرگ تهران که در صورت بروز حادثه خسارت‌های جبران‌ناپذیری را به همراه دارد، کنند.
چاره‌ای کنید
عضو هیات امنای بازار تهران با بیان اینکه بازار املاک وقفی دارد که می‌توان از آنها استفاده کرد، افزود: این املاک ارزش افزوده کمی دارند. برای شهرداری تهران رقمی نیست که ساختمانی را برای اورژانس یا کلانتری ایجاد کند. بازاریان نزدیک ۲ هزار میلیارد تومان مالیات می‌دهند. چند درصد آن باید برای ناوگان آتش‌نشانی هزینه شود. می‌گویند ۹۷ درصد آتش‌سوزی‌های بازار ناشی از سیستم‌های برق است. درست است که بازاری‌ها هم مقصر هستند اما باید دستگاه‌های حاکمیتی هم کاری کنند. برخی از مشکلات بازار دیگر به‌دست شهردار منطقه حل نمی‌شود، باید دستور رئیس‌جمهوری را داشته باشد و برای حل آنها نگاه فرامنطقه‌ای داشت.
آتش‌نشانی مسئول واحدهایی است که امکان آتش‌سوزی دارند
ناصر امانی، عضو شورای شهر درباره نقش شورای شهر و شهرداری در ایمن‌سازی مغازه‌ها به صمت گفت: شورای شهر می‌تواند بر ایمنی ساختمان‌ها نظارت کرده و از شهرداری بخواهد نسبت به ایمن‌سازی ساختمان‌های ناایمنی که از قضا تعداد آنها هم در شهر زیاد است، اقدام کند. شهرداری براساس قانون تنها مسئول نظارت و آتش‌نشانی مسئول واحدهایی است که امکان آتش‌سوزی دارند، همچنین اگر سازه در بعد مهندسی و ساخت مشکل داشته باشد، نظام مهندسی مسئول است. درباره اصناف نیز بازرسان وزارت کار مسئول بازرسی هستند. شورای شهر و شهرداری تنها ناظر هستند و کار اجرایی در این راستا ندارند.
عضو شورای شهر با بیان اینکه استثنا نیز وجود دارد، بیان کرد: براساس قانون اگر در موقعیتی امکان ریزش ساختمان وجود داشته باشد، شهرداری ساختمان را ایمن‌سازی و سپس با افزودن درصدی که در قانون ذکر شده، هزینه را از صاحب ملک دریافت می‌کند. اکنون سازکار قانونی این کار فراهم نیست و دارای مراحل قانونی زیادی است، برای مثال باید از قوه قضاییه و... مجوز دریافت شود.
سخن پایانی
گرمای آتش، دودی سیاه و نفسی تنگ شده هر کدام حکایت از تنی دارد که در جدال آب با آتش رمقش می‌رود. درد آنجاست که در برخی از موارد این جان‌ها از سر بی‌تدبیری می‌رود و تنها غمش برای ما می‌ماند. اصلا چه درد نامردی است این غم! نمی‌دانم این همه گفتن‌ها به کجا می‌رسد، اما کاش برای چند دقیقه هم که شده تصویری از همان روز سیاه تهران و ساختمان پلاسکو را متصور شوید؛ کدام‌شان با تسلیت برگشتند؟ آتش‌نشانان جان خود را دودستی تقدیم ما می‌کنند و ما برای حفظ جان این فرشتگان زمینی چه کرده‌ایم؟ البته منظور از «ما» در این قسمت برخی از مسئولان نظاره‌گر است.
نویسنده:
