تخفیف ۲۰ درصدی به مناسبت روز جهانی گل و گیاه در راه است

سخنگوی گمرک در سال ۱۳۹۹ اعلام کرد ایران دارای رتبه ۱۷ در تولید گل و ۱۰۷ در صادرات آن است؛ این شکاف مهم، خود هویدای میزان بهره‌مندی ایران از درآمدهای صادراتی صنعت گل و گیاه است. جز مشکلات مربوط به تجارت جهانی، بازارهای داخلی گل و گیاه، امروزه درگیر چالش‌های جدی هستند. با گسترش ویروس کرونا و شکل‌گیری بحران‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی، شرایط برای کسب‌وکارهای مرتبط با گل و گیاه نیز آسیب دید و فعالان این بازار معتقدند رکود همچنان ادامه حیات صنعت گل و گیاه را تهدید می‌کند. صمت در این گزارش با فعالان و کارشناسان صنعت گل و گیاه در رابطه با وضعیت فعلی بازار داخلی این بخش و همچنین ظرفیت‌های صادراتی در دسترس به‌گفت‌وگو پرداخته است.

بازار داخلی بی‌رونق است

غلام ابراهیمی، رئیس اتحادیه گل و گیاهان زینتی ایران در گفت‌وگو با صمت، بازار داخلی گل و گیاه را نامطلوب و بی‌رونق توصیف کرد. او عوامل مختلفی را دلیل اصلی کسادی بازار گل معرفی کرد و در این‌باره توضیح داد: نخستین عاملی که سبب شده تا بازار فعلی گل کم‌رونق باشد، افزایش فشارهای اقتصادی در جامعه است. مردم در حال‌ حاضر قدرت خرید مناسبی برای خرید گل نداشته و به این دلیل از مصرف گل خود کاسته‌اند، همچنین از سویی دیگر، هزینه تولید گل بسیار افزایش پیدا کرده و در نهایت صنعت گل و گیاه، درگیر چالش زیادی در بحث تولید و فروش شده است. بهبود شرایط فعلی تنها با افزایش قدرت خرید مردم و رغبت بازار مصرف امکان‌پذیر خواهد بود، در غیر این صورت نمی‌توان آینده صنعت گل و گیاه را مناسب و روشن پیش‌بینی کرد. ابراهیمی ادامه داد: در شرایط فعلی که بازار مناسب داخلی وجود ندارد، چشم امید تولیدکنندگان به صادرات است، هرچند در بازارهای صادراتی نیز چالش‌های فراوانی برای تولیدات گل ایران وجود دارد، همان‌طور که در ابتدا اشاره کردم، هزینه تولید در ایران افزایش یافته و از این‌رو با افزایش نرخ نهایی تولید، پیدا کردن بازار صادراتی مناسب دشوار خواهد شد، اما به‌طورکلی فرصت‌های صادراتی بسیار مناسبی در حال ‌حاضر وجود داشته که باید برای کسب سهم از این بازارها، برنامه‌ریزی مدون و بلندمدت داشته باشیم.

اهمیت مکانیزه کردن گلخانه‌ها

رئیس اتحادیه گل و گیاهان زینتی ایران، در ادامه شیوه‌های سنتی پرورش گل را یکی از عوامل پرهزینه بودن این صنعت معرفی کرد. او درباره تاثیرگذاری مشکلات تولید بر صادرات گل و گیاه گفت: امروزه بیشتر گلخانه‌های کشور به شیوه‌های سنتی اداره شده و همین موضوع هزینه تولید را نسبت به سایر کشورها افزایش می‌دهد. هزینه حامل‌های انرژی و تهیه دیگر بسترهای تولید در این روش قدیمی پرورش گل سرسام‌آور بوده و به طبع بر نرخ تمام‌شده تولید اثر خواهد گذاشت. کشورهای تولیدکننده گل بیشتر با استفاده از روش‌های مکانیزه به پرورش گل و گیاه پرداخته و همین موضوع سبب می‌شود تا نرخ تمام‌شده تولید در باقی کشورها به‌نسبت ایران کمتر باشد.

ابراهیمی ادامه داد: هزینه مکانیزه کردن گلخانه‌ها بالا بوده و صاحبان گلخانه‌ها ترجیح می‌دهند تا با روش‌های قدیمی کار کنند. بدیهی است، استفاده از فناوری روز جهان بر کیفیت تولیدات به‌طورمستقیم اثر داشته و ضمن کاهش هزینه تمام‌شده تولید، کیفیت را نیز افزایش می‌دهد، اما تولیدکنندگان گل منابع مالی مناسبی برای مکانیزه کردن گلخانه‌های خود ندارند؛ این یکی از عوامل مهم موثر بر کاهش فروش داخلی و همچنین صادرات گل و گیاه ایرانی محسوب می‌شود.

ایران صادرکننده بزرگی نیست

ابراهیمی در ادامه به ظرفیت‌های صادراتی گل و گیاه کشورهای منطقه اشاره کرد. او معتقد است نبود بسترهای مناسب در تولید و عرضه سبب شده تا صادرات چندانی در صنعت گل نداشته باشیم. رئیس اتحادیه گل و گیاهان زینتی ایران در این‌باره تصریح کرد: ظرفیت‌های مناسبی در کشورهای همسایه برای تقاضای گل وجود دارد؛ بیشتر کشورهای همسایه نیازهای گل و گیاه خود را از طریق واردات رفع می‌کنند و این موضوع می‌تواند فرصتی مناسب برای ایران باشد. به‌عنوان مثال، کشور عراق سالانه بالغ بر ۸۰۰ میلیون دلار گل وارد کرده و به‌هیچ‌عنوان گل و گیاه تولید نمی‌کند. روسیه، ترکیه و سایر کشورهای منطقه نیز چنین شرایط مشابهی داشته و به این ترتیب ایران می‌تواند بازار مهمی نه‌تنها در کشورهای منطقه بلکه در سایر کشورهای واردکننده گل نیز کسب کند. رئیس اتحادیه گل و گیاهان زینتی ایران ادامه داد: باوجود ظرفیت‌های صادراتی، تولید صنعت گل ایران به اندازه‌ای نیست که بتواند به‌عنوان تامین‌کننده اصلی گل کشورهای واردکننده باشد. بالا بودن هزینه‌های تولید، وجود برخی مشکلات در بحث تولید به‌دلیل استفاده کردن از شیوه‌های سنتی پرورش گل و نبود دیگر ساختارهای لجستیکی سبب شده تا بتوانیم تنها مقطعی صادرات گل داشته باشیم. ابراهیمی ادامه داد: دولت قصد دارد تا برای حمایت از تولیدکنندگان، تسهیلاتی را برای مکانیزه شدن گلخانه‌ها اختصاص دهد، اما بانک‌ها در این زمینه همکاری لازم را ندارند. وام‌هایی که بانک‌ها به‌عنوان تسهیلات برای صنعتگران پرورش گل و گیاه در نظر می‌گیرند، درصد سود بالایی داشته و تولیدکنندگان توان پرداخت آن را ندارند.

پایین‌بودن سرانه‌مصرف

ابراهیمی در پایان دلیل نبود نرخ مشخص در عرضه داخلی گل و گیاه را تاثیرگذاری توازن میان تولید و بازار مصرف عنوان کرد و در این‌باره توضیح داد: برخی افراد از نبود تعرفه مشخص برای نرخ گل و گیاه گلایه دارند. در پاسخ به این مسئله باید گفت تعرفه‌گذاری برای بازار گل و گیاه امکان‌پذیر نبوده و قیمت‌ها براساس میزان عرضه و تقاضا مشخص می‌شوند.

بخش زیادی از سال، تولید بیشتر از تقاضا است و تولیدکنندگان محصولات خود را با قیمتی پایین‌تر از بهای تمام‌شده تولید عرضه می‌کنند. تنها در زمان‌های محدودی مانند اعیاد، جشن‌ها و روزهای ویژه درخواست بازار بیشتر شده و در نتیجه فروش گل در شرایط بهتری قرار می‌گیرد. رئیس اتحادیه گل و گیاهان زینتی ایران ادامه داد: به‌طورکلی سرانه مصرف گل در ایران به نسبت سایر کشورها بسیار پایین‌تر است. در ایران مصرف گل روزانه ۶ شاخه گل است، اما این آمار در سایر کشورها چندین برابر است. غیر از تمام مشکلات مالی که در ابتدا گفته شد، باید تاکید کرد فرهنگ مصرف گل در ایران جا نیفتاده و همین مسئله، بر کم بودن خرید تولیدات این صنعت موثر است.

برنامه‌های اتحادیه فروشندگان گل و گیاه

اکبر شاهرخی، رئیس اتحادیه فروشندگان گل و گیاه تهران در گفت‌وگو با صمت در ابتدا به تشریح برنامه‌های مناسبتی اتحادیه فروشندگان پرداخت و گفت: به‌مناسبت روز ملی و جهانی گل و گیاه، به فروشندگان گل در ایران اعلام شده تا اجناس خود را با ۲۰ درصد تخفیف به مردم عرضه کنند. همچنین اتحادیه فروشندگان گل و گیاه تهران در نظر دارد تا روز چهارشنبه ۲۵ خرداد به آسایشگاه‌ها سر زده و گل رز به افراد حاضر هدیه دهند. تمام این اقدامات به‌جهت بهبود روحیه افراد و توسعه فرهنگ مصرف گل در جامعه انجام می‌شود. شاهرخی در ادامه به‌وضعیت بازار داخلی گل و گیاه اشاره کرد و گفت: بازار گل امروزه بیش از هر زمان دیگری خلوت است و این اتفاق مناسبی نیست. در بازار رکود سنگینی حاکم است و در سال‌های گذشته کم‌رونق بودن بازار گل به‌میزان امسال نبود. به‌دلیل کم بودن میزان تقاضای گل، قیمت‌ها در بازار کمتر از نرخ‌های سال گذشته است. وی خاطرنشان کرد: دلیل اتفاق مذکور را می‌توان چندین عامل عنوان کرد. در ابتدا امسال به‌نسبت سال‌هایی که کرونا شرایط پیچیده‌تر و بحرانی‌تری داشت، تولید گل بیشتر بود. به عبارتی دیگر با بهبود وضعیت پاندمی کرونا، تولید گل و گیاه امسال رشد پیدا کرد، اما از سویی دیگر به‌دلیل افزایش مشکلات اقتصادی، بازار مصرف گل، تقاضای کاهش شدیدی را تجربه می‌کند.

خرید تالارها کم شده است

شاهرخی در ادامه کاهش تقاضای خریداران ثابت این محصول را یکی از دلایل مهم کم‌رونق بودن بازار گل عنوان کرد و در این‌باره توضیح داد: همواره تالارهای مجالس از مشتریان ثابت بازار گل هستند، اما مدتی است که این تقاضا نیز به‌دلیل اتفاقات مختلفی کاهش پیدا کرده است. غیر از تاثیر کرونا بر برگزاری مجالس، برخی تالارهای بزرگ روند متفاوتی را برای تامین گل خود در پیش گرفته‌اند. این تالارها بخشی از فضای خود را تبدیل به سردخانه کرده و گل‌های مصرفی خود را برای چند روز در آنجا نگهداری می‌کنند. رئیس اتحادیه فروشندگان گل و گیاه تهران تصریح کرد: تالارها مبلغی حدود ۵۰ الی ۱۰۰ میلیون تومان برای گل‌آرایی از صاحبان مجالس دریافت می‌کنند (این مبلغ براساس میزان درخواست مشتریان متفاوت است). پس از اتمام مراسم صاحبان تالارها گل‌های مصرف‌شده را در سردخانه‌هایی که تعبیه کرده‌اند، نگهداری کرده و در مراسمات بعدی نیز از آنها استفاده می‌کنند. این شیوه در حال رایج شدن بین تالارها بوده و به‌نوبه خود خرید گل را تا حجم زیادی کاهش می‌دهد. متاسفانه برای این مشکل مذکور راه‌حلی وجود نداشته و مسائلی که منجر به کاهش مصرف گل شده‌اند در کنار یکدیگر به تشدید رکود بازار گل و گیاه دامن می‌زنند.

آسیب کرونا به مشاغل

شاهرخی دلیل اصلی کاهش نرخ گل در بازار را احتکارناپذیری این کالا عنوان کرد و گفت: گل‌ها و گیاهان ریشه‌ای را تا مدت زمان به نسبت طولانی می‌توان نگهداری کرد، اما طول عمر گل‌های شاخه‌ای بین ۳ تا 5روز است. به‌همین‌دلیل اگر فروشندگان نتوانند کالاهای خود را بفروشند، با زیان بزرگی مواجه خواهند شد. دلیل کاهش نرخ گل در بازار فعلی نیز همین موضوع بوده، اما حتی با کاهش نرخ گل نیز بهبودی در بازار حاصل نشده است. وی ادامه داد: با گسترش ویروس کرونا و تعطیلی بازارها، کسب‌وکارهای مربوط به گل‌وگیاه زیر فشارهای اقتصادی زیادی قرار گرفتند. کاهش تقاضای عمومی برای خرید گل و گیاه و شکل‌گیری محدودیت‌های مختلف، سبب شد تا تولید و توزیع‌کنندگان این کالا زیان‌های مالی گسترده‌ای را متحمل شوند. گل‌های موجود در واحدهای توزیع، اصناف و مغازه‌ها پژمرده شدند، در گلخانه‌ها برای ورود گل به بازار باز نشد و در نهایت باغداران و تولیدکنندگان نیز آسیب جدی دیدند. می‌توان گفت در مدت زمان همه‌گیری کرونا، مشاغل وابسته به گل از جمله کسب‌وکارهایی بودند که بیشترین ضرر را متحمل شدند.

بالا بودن نرخ تمام‌شده

شاهرخی در ادامه به تشریح وضعیت صادرات گل و گیاه ایران پرداخت و در این‌باره گفت: در حال‌ حاضر ایران هیچ مشکلی برای تولید گل و گیاه نداشته و به‌هیچ‌وجه واردکننده این کالا نیستیم. از نظر کیفیت، تولیدات ایران هم‌پایه کشورهای تولیدکننده خارجی است و در بعضی از حوزه‌ها نیز کیفیت تولیدات ایرانی بسیار بالاتر است، اما موضوعی که سبب می‌شود همواره نتوانیم بازارهای جهانی را به‌طورشایسته کسب کنیم، مسئله نرخ تمام‌شده تولید است. در ابتدا باید تاکید کرد نظام بازار برپایه عرضه و تقاضا بوده و تولیدکنندگان باید بتوانند از نظر قیمتی با یکدیگر رقابت کنند. دارا بودن مزیت‌های رقابتی از مهم‌ترین شروط باقی ماندن در بازار، به‌ویژه بازارهای جهانی است. همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، پرورش گل و گیاه در ایران از سطح کیفیت بالایی برخوردار است، اما برای حضور پررنگ در بازارهای صادراتی، تنها کیفیت کافی نیست. رئیس اتحادیه فروشندگان گل و گیاه تهران افزود: نرخ تمام‌شده تولید گل در سایر کشورها به نسبت ایران بسیار ارزان‌تر بوده و این موضوع سبب می‌شود تا در بازارهای جهانی کنار زده شویم. در حال ‌حاضر صادرات مهمی به کشورهای همسایه از جمله عراق داریم، چرا که در چند مدت اخیر، واحد پولی عراق افزایش ارزش داشته، اما ریال ایران همچنان سیر نزولی دارد. به‌همین‌دلیل برای عراق واردات گل و گیاه از ایران نسبت به پرورش یا حتی واردات از دیگر کشورها، به‌صرفه‌تر است.

سخن پایانی

صنعت خوش آب و رنگ گل و گیاه، امروز زیر تیغ فشارهای اقتصادی رنگ باخته و مشخص نیست سایه رکود چه زمانی از سر آن برداشته خواهد شد. باید دید در ادامه برای افزایش سهم ایران در بازار جهانی گل چه تمهیداتی به‌کار گرفته شده و تا چه میزان این برنامه‌ها موفق خواهند بود.