با افزایش حیرت‌آور نرخ گوشت و مرغ در بیش از یک سال گذشته، تخم‌مرغ به‌عنوان یکی از منابع اصلی تامین پروتئین در بین اقشار آسیب‌پذیر جامعه جایگزین منابع دیگر در سبد مواد غذایی شد، اما نرخ این کالای اساسی و ضروری نیز همگام با تورم جاری در بطن بازار، روزبه‌روز افزایش یافت و در آخرین مشاهدات میدانی در سطح شهر با ۶۰ هزار تومان به ازای هر شانه ۳۰ عددی به فروش می‌رسد. اما آیا این عدد، بهای واقعی تخم‌مرغ در کشور است؟! و اگر نیست، مسئول و مسبب این گرانی یا گرانفروشی در کشور کیست؟! و در نهایت اینکه آیا راهکاری برای مقابله با این وضعیت وجود دارد یا خیر؟!

یک ویدئو و یک درخواست از رئیس‌‌جمهوری

چند روزی است که یک ویدئو در فضای مجازی دست به‌دست می‌شود و در آن فردی با ارائه اعداد و ارقامی درباره هزینه‌های تولید تخم‌مرغ در کشور، از رئیس‌جمهوری می‌خواهد تا در زمینه کنترل نرخ تخم‌مرغ در کشور اقدام کند. در این ویدئوی وایرال شده در فضای مجازی بیان می‌شود هر مرغ تخم‌گذار روزانه به ۱۰۰ گرم خوراک نیاز دارد که بهای آن به ازای هر کیلو ۴۰۰۰ تومان است. همچنین بیان می‌شود هزینه‌های نگهداری از مرغ‌ تخم‌گذار ۳۰ درصد هزینه‌های تولید را تشکیل می‌دهد و با احتساب راندمان ۷۰ درصدی تولید تخم‌مرغ در کشور، هزینه تولید هر تخم‌مرغ برای تولید‌کننده ۸۰۰ تومان خواهد بود. این فرد در ادامه با احتساب سود ۲۵ درصدی تولیدکننده و ۲۰۰ تومان سود واسطه و خرده‌فروش، بیان می‌کند هر عدد تخم‌مرغ در شرایط فعلی باید با نرخ ۱۲۰۰ تومان به‌دست مصرف‌کننده برسد، در حالی که امروز بهای آن بیش از ۲۰۰۰ تومان است.

این فرد در انتهای این ویدئو از رئیس‌جمهوری و دولت درخواست می‌کند که برای بازگشت نرخ تخم‌مرغ به رقم واقعی آِن اقدام کند.البته ناگفته نماند که برخی تولیدکنندگان نیز باوجود تایید گرانفروشی تخم‌مرغ در بازار، این اعداد و ارقام را چندان کارشناسی نمی‌دانند.

دولت باید نرخ مصوب را اعلام کند

رئیس هیات مدیره اتحادیه مرغ تخم‌گذار استان تهران در گفت‌وگو با صمت با رد صحت اعداد و ارقام اعلام‌شده در ویدئوی وایرال شده در فضای مجازی درباره موضوع گران شدن تخم‌مرغ در کشور عنوان کرد: ما نیز با گرانفروشی در این زمینه مخالفیم، اما نباید به صحبت‌های غیرکارشناسی در این موارد استناد کنیم. ناصر نبی‌پور افزود: از ابتدا بر این باور بودیم که نرخ تخم‌مرغ باید براساس عرضه و تقاضا تعیین شود، اما نگاه دستوری به این حوزه در این سال‌ها همواره کار را در این عرصه دشوار کرده است.

وی نبود مدیریت در این زمینه را در نابسامانی بازار تخم‌مرغ در کشور موثر دانست و گفت: وقتی در ارزیابی‌ها برای تولید‌کننده ۱۰ درصد سود در نظر گرفته شده و این میزان برای واسطه ۱۸ درصد تعیین می‌شود، نمی‌توان انتظار بهبود این اوضاع را داشت. نبی‌پور تاکید کرد: تجربه نشان داده دولت نمی‌تواند در تنظیم بازار نقش اجرایی ایفا کند و بهتر است نقش نظارتی در این زمینه داشته باشد، اما متاسفانه چنین شرایطی در کشور مهیا نیست.

وی در ادامه تاکید کرد: اگر دولت در زمینه تخم‌مرغ نرخ مصوب را اعلام کند، قیمت‌های امروز بازار شکسته می‌شود. درحال‌حاضر نرخ هر شانه تخم‌مرغ درب مرغداری باید ۳۸ هزار تومان باشد که تا بازار مصرف می‌تواند به حدود ۴۵ هزار تومان برسد.

رئیس هیات مدیره اتحادیه مرغ تخم‌گذار استان تهران افزود: در این زمینه می‌توانستیم با ارائه غرفه عرضه مستقیم تخم‌مرغ در میادین میوه و تره‌بار مشکلات را تا حد زیادی برطرف کنیم. تولیدکنندگان از سال ۱۳۸۶ این درخواست را مطرح کردند اما تا امروز با آن موافقت نشده است. آیا این همه مانع برای عرضه مستقیم این کالای اساسی دلیلی غیر از حضور مافیا در این عرصه دارد؟! در نهایت اینکه بی‌برنامگی در برخی نهادهای بالادست، پیروی نکردن از نظام عرضه و تقاضا در بازار و نظارت ناکافی بر این عرصه و نیز مشارکت ندادن تشکل‌های مرتبط در موضوعاتی مانند توزیع نهاده‌ها و قیمت‌گذاری، بازار تخم‌مرغ را دچار فراز‌ونشیب‌های فراوان کرد و فشار این موضوع بیش از همه بر دوش مصرف‌کنندگان است.

می‌توانیم مشکل را حل کنیم

دبیرکل انجمن طیور ایران نیز در گفت‌وگو با صمت درباره گرانی‌های اخیر تخم‌مرغ در بازار و دلایل آن عنوان کرد: متاسفانه امروز نرخ مصوبی برای تخم‌مرغ وجود ندارد، به همین دلیل بیش از یک هفته است که میادین میوه و تره‌بار از تخم‌مرغ خالی است اما کمبودی از نظر تخم‌مرغ در کشور وجود ندارد.

فرزاد طلاکش در این باره بیان کرد: درحال‌حاضر میزان عرضه و تقاضا در کشور تقریبا برابر است اما به‌دلیل افزایش تقاضا در لحظه، قیمت‌های عرضه بالاتر از عرف است. وی درباره نرخ واقعی تخم‌مرغ در کشور گفت: درحال‌حاضر ۱۸۵۰۰ تا ۱۹۰۰۰ تومان به ازای هر کیلوگرم نرخ منطقی تخم‌مرغ درب مرغداری است که می‌تواند سود تولیدکننده را هم تامین کند اما می‌بینیم این کالا امروز درب مرغداری با بهای بیش از ۲۳ هزار تومان در هر کیلوگرم به فروش می‌رسد که این موضوع به‌دلیل نبود توازن موجود در بازار است.

طلاکش افزود: برای ایجاد تعادل در بازار تخم‌مرغ کشور، می‌توان طرح‌هایی اجرا کرد که نیاز به همکاری نهادهای دست‌اندرکار دارد. به‌عنوان مثال می‌توان برای شرایط کنونی در ۱۰ مرکز استان به‌عنوان پایلوت، عرضه فله و غیربسته‌بندی تخم‌مرغ را ممنوع و این کالا را با نرخ ۴۹۵۰۰ تومان در هر شانه در همه مراکز فروش و فروشگاه‌ها توزیع کرد. ۴۹۵۰۰ تومان که با احتساب ۵درصد هزینه بسته‌بندی و ۲۰۰۰ تومان سود خرده‌فروش در نظر گرفته شده، قیمتی است که می‌تواند علاوه بر تامین سود تولید‌کننده و فروشنده، رضایت مصرف‌کننده را نیز جلب کند.

دبیرکل انجمن طیور ایران در ادامه بیان کرد: اگر امروز برای تعدیل نرخ تخم‌مرغ در کشور کاری انجام ندهیم، بدون شک قیمت‌ها باز هم افزایش پیدا خواهد کرد و وضعیت بازار این کالا از این بدتر نیز خواهد شد.

گشتی در بازار

گزارش‌های میدانی صمت از بازار مواد غذایی نشان می‌دهد نرخ تخم‌مرغ در طول حدود ۲ هفته حدود ۱۰ هزار تومان در هر شانه افزایش داشته است. این گزارش حاکی از آن است که نرخ این کالا که در هفته آخر شهریور حدود ۵۰ هزار تومان در هر شانه بود، در هفته اول مهر به بیش‌ از ۶۰ هزار تومان رسیده که نشان از افزایش بیش از ۲۰ درصدی نرخ این کالا در این بازه زمانی دارد.

یکی از فروشندگان محصولات لبنی درباره افزایش نرخ تخم‌مرغ در این مدت در گفت‌وگو با صمت گفت: گرچه معمولا در این گونه افزایش قیمت‌ها همه دست‌اندرکاران توپ را در زمین خرده‌فروشان این کالاها می‌اندازند، اما حقیقت غیر از این است. اگر فروشندگان می‌خواستند براساس کشش بازار به‌صورت خودمختار نرخ تخم‌مرغ را تعیین کنند ۲ هفته پیش هم این امکان وجود داشت.

وی در این باره گفت: فروشندگان تخم‌مرغ این کالا را براساس قیمت‌های خرید قیمت‌گذاری می‌کنند و حاشیه سود آنها مشخص است، اما متاسفانه همواره انگشت اتهام در این موارد به‌سوی فروشندگان گرفته می‌شود. این فروشنده محصولات لبنی و پروتئینی تاکید کرد: اگر نرخ تخم‌مرغ مصوب باشد و نظارت بر عرضه عمده نیز وجود داشته باشد، خرده‌فروشان بر اساس همان نرخ این کالا را به مردم عرضه می‌کنند و مشکلی هم پیش نمی‌آید. گرچه نرخ میانگین تخم‌مرغ برای هر شانه ۳۰ عددی در فروشگاه‌های پایتخت حدود ۶۰ هزار تومان است اما این نرخ بسته به منطقه فروشگاه، از ۵۵ هزار تومان تا بیش از ۶۲ هزار تومان متغیر است.

سخن پایانی...

موضوع تخم‌مرغ در ماه‌های گذشته همواره یکی از موضوعات مطرح دولت دوازدهم در کنترل بازار بود. این چالش که معمولا در دو بخش تامین نهاده‌ها و قیمت‌گذاری تاثیر خود را نمایان می‌کرد، با تغییر دولت نیز به سرانجام مطلوبی نرسید و تا امروز مهار نشده و نرخ این کالای پرمصرف خانواده‌های ایرانی در این مدت از هر عدد ۱۲۰۰ تومان به بیش از ۲۰۰۰ تومان رسیده است. در هر حال دولت باید در گام نخست به بحث تعدیل و تنظیم نرخ کالاهای پرمصرفی مانند تخم‌مرغ ورود کند و پس از آن به تنظیم بازار کالاهای دیگر بپردازد.