اعطای یارانه به صنایع یکی از انواع دخالت‌های دولتی در اقتصاد است. در این مسیر بسیاری از کشورها این یارانه‌ها را به‌طور کامل حذف یا محدود و هدفمند کرده‌اند. یعنی یارانه به صنایع خاص، در منطقه‌ جغرافیایی خاص، با هدف‌گذاری مشخص و برای مدت معینی اعطا می‌شود. بسیاری از کشورها در این مسیر پیش رفته‌اند و اکنون به جایی رسیده‌اند که دیگر یارانه مستقیم یا غیرمستقیم به تولید پرداخت نمی‌کنند.

از حاکمیت و دولت ایران نیز انتظار می‌رود موانع تولید را از مسیر فعالیت صنایع حذف کند. در همین حال به‌ازای هر گامی که در حذف محدودیت‌ها برداشته می‌شود، قدمی نیز برای کاهش یارانه برداشته شود. اقتصاد ما با شرایط دشوار، پیچیده، تحریم و مقررات‌زده‌ای روبه‌رو است و بدین‌ترتیب هزینه‌های تولید در کشور از این منظر بالا برآورد می‌شود؛ بنابراین یارانه عملا این هزینه‌ها را پوشش می‌دهد. با این وجود نمی‌توان رای واحدی برای مقایسه میان هزینه‌های تحمیل‌شده به صنایع و یارانه‌های تعلق گرفته به آنها صادر کرد، چراکه در برخی صنایع، اثر یارانه‌هایی که به صنایع تعلق می‌گیرد به مراتب بالاتر از هزینه‌هایی است که در اثر محدودیت‌های یادشده به آنها تحمیل می‌شود؛ در مواردی نیز برعکس این یارانه‌ها هزینه ناشی از محدودیت‌ها را جبران نمی‌کند.

به‌طور مثال، صنایع بزرگ و مادر در رده واحدهایی هستند که یارانه قابل‌توجهی را دریافت می‌کنند و باید اعتراف کرد امتیازاتی که در اختیار آنها قرار می‌گیرد به مراتب بیشتر از محدودیت‌هایی است که روند فعالیت آنها را متاثر می‌کند. اعطای آب، برق و گاز ارزان به صنعتی که حجم بالایی از مصارف انرژی یادشده را دارد، اثرگذار است. بنابراین شرایط هر صنعت باید جداگانه بررسی شود. چنانچه دولت بخواهد در مسیر هدفمندی یارانه‌ها گام بردارد، باید هوشمندانه بررسی کند. در واقع انتظار می‌رود یارانه‌ای که به برخی صنایع تعلق می‌گیرد، حذف و برای برخی صنایع حفظ شود.

بدون تردید اعطای یارانه به منزله توزیع رانت است و هدفمندی یارانه‌ها زمینه کاهش این رانت را فراهم می‌کند. اما حذف یکباره یارانه صنایع اقدام درستی نیست و ضربات متعددی را به عملکرد واحدهای تولیدی وارد خواهد کرد؛ بنابراین باید در این مسیر نقشه راهی داشت و گام‌بندی‌شده پیش رفت. در ادامه باید خاطرنشان کرد که در حاکمیت ایران، حذف یارانه اعطایی به صنایع ممکن و شدنی نیست، چراکه رفتار حاکمیت هزینه‌هایی را به اقتصاد تحمیل می‌کند که قابلیت حذف ندارند. ما با کشورهای منطقه در رقابتی ستیزگونه هستیم.

در همین حال روابط و چالش‌های ما با ایالات متحده نیز که مشخص است. به کشورهای اروپایی روی خوش نشان نمی‌دهیم. هرکدام از موارد یادشده برای اقتصاد و تجارت جهانی ما هزینه‌هایی را به‌دنبال دارد؛ یعنی مادامی که دولت این دست هزینه‌ها را به صنعتگران تحمیل می‌کند، ناچار خواهد بود برای اقتصاد و تولید هزینه بپردازد.

بخشی از هزینه‌هایی که به تولید تحمیل می‌شود، ریشه در قوانین و سیاست‌هایی دارد که اصلاح آنها به سرمایه اجتماعی قابل‌توجهی نیاز دارد و زمان‌بر است. به‌عنوان مثال در تولید داخلی حوزه حمل‌ونقل همچون خودرو، کامیون، ماشین‌آلات سنگین راه‌سازی یا حتی در تولید برخی کالاهای مصرفی داخلی با احداث دیوارهای بلند تعرفه‌ای، زمینه‌ رشد غیرمنطقی نرخ محصولات مورد بحث را در بازار داخلی و در مقایسه با محصولات مشابه خارجی فراهم کرده‌ایم.

در ادامه مصرف این دست محصولات را با ارائه سوخت ارزان رقابتی کرده‌ایم. بنابراین چنانچه قرار بر واقعی شدن نرخ سوخت باشد، همزمان لازم است بهای فروش این محصولات نیز واقعی و رقابتی شده و دیوارهای تعرفه‌ را برداشته و اجازه واردات این دست محصولات داده شود. درواقع از دولت انتظار می‌رود همزمان با یارانه‌زدایی در مسیر هزینه‌زدایی نیز گام بردارد و مانع تحمیل هزینه به صنعتگران شود.

در ادامه باید تاکید کرد که هر زمان از یارانه اعطایی به صنایع سخن به میان می‌آید، بحث به برق، گاز و انرژی ختم می‌شود. این درحالی است که به مواردی یارانه تعلق می‌گیرد که به مراتب اثرگذارتر و مخاطره‌آمیزتر از یارانه انرژی هستند و با توجه به موقعیت کشور برای ما اهمیت ویژه‌ای دارد. چراکه ما منابع انرژی غنی داریم و با وجود اعطای یارانه انرژی به صنایع همچنان برای چند دهه انرژی فسیلی در اختیار داریم اما در کشور کم‌آبی زندگی می‌کنیم.

بحران آب در این سال‌ها جدی شده و حتی مرزهای بحران را پشت سر گذاشته‌ایم. در چنین شرایطی اعطای یارانه به آب مصرفی صنایع محلی از اعراب ندارد و باید مورد بازبینی قرار گیرد. بنابراین چنانچه قرار بر حذف یارانه باشد باید از آب آغاز شود.

در همین حال بخشی از یارانه‌های اعطایی به صنایع از حقوق مصرف‌کننده پرداخت می‌شود. هزینه‌های ناکارآمدی حاکمیت در مدیریت اقتصاد از جیب مصرف‌کننده پرداخت می‌شود. بدین معنی که مبلغ گران‌تری را برای خرید کالای تولید داخلی و در مقایسه با نمونه‌های مشابه خارجی پرداخت می‌کند؛ بنابراین هر زمان صحبت از یارانه به میان می‌آید نباید تنها از برق، گاز و گازوئیل نام برد، بلکه باید همه جنبه‌های تولید را در نظر گرفت.