فناوری امضای دیجیتال با شفافیت، اطمینان در قراردادها ایجاد می‌کند و روز به روز شاهد توسعه بکارگیری این فناوری در سامانه‌ها و اپلیکیشن‌ها هستیم. صمت برای بررسی چگونگی کار در این فرآیند و جایگاه آن در اقتصاد ایران با فاطمه جعفری، معاون مرکز میانی عام صدور گواهی الکترونیکی مرکز توسعه تجارت الکترونیک گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید.

خاستگاه استفاده از امضای دیجیتال در مبادلات اقتصادی چیست؟

این واقعیتی انکارناپذیر است که در حوزه تبادلات الکترونیکی احتیاج به امنیت داریم. در این راستا استفاده از فناوری‌های مبتنی بر رمزنگاری یکی از روش‌های موثر است. امضای دیجیتال یک فناوری مبتنی بر رمزنگاری است که برای ایجاد امنیت در فضای مجازی به‌کار گرفته می‌شود.

وقتی یک سند الکترونیکی امضای دیجیتال شود، دریافت‌کننده سند می‌تواند از هویت ارسال‌کننده سند و تغییر نیافتن متن سند اطمینان حاصل کند و در آینده نیز امضا و تایید این سند به‌هیچ وجه قابل‌انکار از طرف ارسال‌کننده نخواهد بود. زیرساختی که این بستر را فراهم می‌کند، زیرساخت کلید عمومی نام دارد.

در این زیرساخت مفهوم گواهی الکترونیکی تعریف شده و گواهی امضای دیجیتال به‌صورت حقیقی و حقوقی (مهر سازمانی) ارائه می‌شود. این گواهی شامل اطلاعاتی از صاحب گواهی است و تضمینی برای هویت و فعالیت افراد در فضای مجازی به‌شمار می‌رود. این تضمین به‌واسطه احراز هویتی اولیه ایجاد می‌شود.

برای فعال‌سازی فایند امضای دیجیتال تاکنون چه اقداماتی صورت گرفته است؟

مرکز صدور گواهی الکترونیکی مرکز توسعه تجارت الکترونیک نخستین مرجع صدور امضای دیجیتال است که از سال ۱۳۸۶ شروع به فعالیت کرد. در این مرکز برای همه به‌صورت عام در کاربردهای مختلف گواهی در ۴ سطح اطمینان، صادر می‌شود که یک کاربرد این گواهی امضای دیجیتال است.

رفته‌رفته از سال ۱۳۸۶ تا امروز مراکز دیگری نیز ایجاد شدند. مجوز این مرکز از شورای سیاست‌گذاری گواهی الکترونیکی کشور دریافت شده است.

نحوه دریافت و فعال‌سازی امضای دیجیتال چگونه است؟

متقاضیان حقیقی و حقوقی گواهی سطح ۲ اطمینان باید وارد سایت www.gica.ir شوند. افراد باید پس از ثبت‌نام در این سامانه و ارسال درخواست گواهی خود و دریافت کد رهگیری، به یک دفتر ثبت‌نام صدور گواهی مراجعه کنند.

در دفتر ثبت‌نام صدور گواهی احراز هویت انجام می‌شود. براساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته از امسال گواهی موبایلی یا امضای همراه نیز صادر خواهد شد.

پیش از این، صدور گواهی روی سخت‌افزاری به‌نام توکن بود اما در سال ۱۴۰۰ امضای همراه را مطرح کردیم تا به‌جای سخت‌افزار توکن، امضای دیجیتال روی تلفن همراه ارائه شود.

متقاضیان برای دریافت این خدمت باید از طریق اپلیکیشن‌های امضا همراه، ثبت‌نام و درخواست گواهی خود را ارسال فرمایند. باتوجه به اینکه گواهی امضا همراه در دو سطح اطمینان یک و دو ارائه می‌شود، چنانچه گواهی مورد درخواست سطح یک باشد، پس از دریافت استعلامات سیستمی از مراجع ذی‌صلاح گواهی صادر می‌شود و نیاز به مراجعه حضوری نیست اما برای سطح اطمینان دو، متقاضی پس از دریافت کد رهگیری به دفتر ثبت‌نام مراجعه خواهد کرد.

با ارائه این خدمت صرفه‌جویی مالی و زمانی برای متقاضیان گواهی فراهم می‌شود. در ارائه این خدمت از توان شرکت‌های خصوصی نیز استفاده کرده‌ایم.

نظارت بر روند اعطای مجوز و اجرای فرآیند امضای دیجیتال چگونه است؟

برای دریافت مجوز دفتر ثبت‌نام صدور گواهی امضای دیجیتال، مراحل و مدارکی نیاز است. پس از بررسی مدارک در صورت وجود صلاحیت، مجوز دفتر ثبت‌نام اعطا خواهد شد.

در حال ‌حاضر عمدتا دفاتر ثبت‌نام مرکز میانی عام دفاتر پیشخوان دولت، دفاتر اسناد رسمی و مراکز آموزش هستند که لیست آنها در سایت www.Gica.ir ارائه شده است.

مرکز ما مدام بر عملکرد این دفاتر نظارت دارد. بعد از صدور گواهی، پیامکی برای متقاضی ارسال می‌شود که در زمینه عملکرد دفتر نظر افراد را جویا می‌شویم.

در ۶ ماه اول امسال مرکز پشتیبانی میانی عام نیز راه‌اندازی شد که افراد از طریق ارتباط با مرکز تماس و ارسال تیکت سؤالات خود را می‌پرسند و در کوتاه‌ترین زمان پاسخ‌های‌شان را دریافت می‌کنند.

امضاهای دیجیتال قابل‌استناد در محاکم هستند؟

در بحث تبادلات تجاری امنیت موضوع مهمی است. این امنیت در گذشته با سندهای کاغذی مهر و امضا شده، ایجاد می‌شد اما در حال‌ حاضر فناوری امضای دیجیتال جایگزین شده است. امضای هر سند مختص متن سند است. احراز هویت رسمی برای طرفین ایجاد اطمینان می‌کند.

امضای افراد دیگر قابل جعل نیست و انکارناپذیر است. هیچ‌گونه تغییر و انکاری بعد از امضا امکان‌پذیر نیست. امضای دیجیتال کاملا قانونی و قابل‌استناد در محاکم است.

آیا فرآیند دریافت امضای دیجیتال دارای خدمات غیرحضوری نیز هست؟

ثبت‌نام غیرحضوری دریافت امضای دیجیتال از سال ۱۳۹۸ شروع و بعد از شیوع کرونا نیز سعی شد در چارچوب الزامات و قوانین به‌صورت غیرحضوری خدماتی برای دریافت گواهی ارائه شود.

متقاضیانی که گواهی معتبر داشته باشند، یک ماه قبل از انقضای گواهی خود، می‌توانند با استفاده از خدمت تمدید گواهی و گواهی معتبر فعلی خود، به‌صورت غیرحضوری اقدام به تمدید گواهی خود کنند.